Госьць “Начной Свабоды” – былы віцэ-прэзыдэнт Нацыянальнай акадэміі навук, акадэмік Радзім Гарэцкі. Тэма гутаркі – сэйсьмічныя асаблівасьці тэрыторыі Беларусі ў сувязі з паведамленьнямі некаторых мэдыяў, што ў Астраўцы, дзе мае зьявіцца беларуская АЭС, могуць адбывацца землятрусы.
Сяргей Абламейка: Пытаньне да вас як да заснавальніка беларускай школы тэктаністаў. Некаторыя мэдыі ў апошнія дні на фоне падзеяў у Японіі напісалі, што Астравецкі раён, дзе вырашана пабудаваць беларускую АЭС, зьяўляецца сэйсманебясьпечнай зонай. Пішуць, што ў 1909 годзе там адбыўся землятрус сілаю 7 балаў, пасьля якога ўзьнік яр даўжынёй 2 кілямэтры. Ці праўда, што там – сэйсманебясьпечная зона?
Радзім Гарэцкі: Уся наша зямная кара разьбіта на так званыя геаблёкі, маецца на ўвазе геаблёчная дзялімасьць, і ўся зямная кара разьбіта на 9 вялізарных літасфэрных пліт, і на мяжы гэтых пліт самая небясьпечная сытуацыя, таму што яны разьдзелены зонамі разломаў, вялікімі трэшчынамі глыбінёй да 70 і болей кілямэтраў. І Японія як раз знаходзіцца на такім месцы паміж гэтымі літасфэрнымі плітамі, таму там і такая жудасная сытуацыя, і там вельмі часта адбываюцца землятрусы. І апрача таго там акіян і ня менш небясьпечная сытуацыя пасьля землядрыгу – гэта канечне цунамі.
Нашая тэрыторыя знаходзіцца ў сярэдзіне Ўсходне-Эўрапейскай літасфэрнай пліты, таму такога моцнага землятрусу і тым больш цунамі ня можа быць. Гэта можна адназначна сказаць. Але на нашай тэрыторыі таксама могуць быць землятрусы, таму што літасфэрныя пліты разьбіты на геаблёкі меншага памеру, і паміж гэтымі геаблёкамі таксама разломы, трэшчыны зямной кары, якія досыць глыбокія, да 40 кілямэтраў.
І як раз каля Астраўца ёсьць так званы Ашмянскі разлом. І па гэтым разлому быў зафіксаваны землятрус у 1908 годзе. Асабліва гэта было добра бачна на так званай станцыі Гудагай, дзе тыя самыя зьявы, пра якія вы гаварылі, ёсьць, і нават можна ўбачыць невялікі роў. Два гады таму зусім нядаўна быў так званы Калінінградзкі землятрус, таксама па разлому паміж двума геаблёкамі – 5-6 балаў. А Гудагайскі, Ашмянскі быў 6-7 балаў. Пляцоўка Астравец знаходзіцца ад гэтага разлому ў некалькіх дзясятках кілямэтраў. Нашы сэйсмолягі разьлічвалі гэта. Яны лічыць, што там можа землятрус 5-6 балаў. Таму калі там будаваць АЭС, дык трэба безумоўна будаваць АЭС з разьлікам на землятрус да 6-7 балаў.
Абламейка: Мы можам сказаць усё ж, што тэрыторыя Астравецкага раёну зьяўляецца сэйсьмічна небясьпечнай зонай?
Гарэцкі: Трэба сказаць, што ў многіх мясьцінах на нашай тэрыторыі могуць быць мясцовыя землятрусы да 6 балаў, якія адбываюцца ў месцы, дзе праходзіць разлом. А ёсьць так званыя далёкія землятрусы, калі асабліва ад Швэцыі і Нарвэгіі ці з Карпатаў да нас даходзяць землятрусы. Калі там трасе, да нас даходзіць 4-5 балаў на поўдні. У нас рэдка гэта бывае, але могуць быць землятрусы, і таму трэба вельмі акуратна з геалягічнага боку выбіраць мясьціны.
Ёсьць нават такая думка, што Чарнобыльская АЭС была пабудавана без уліку геалягічных асаблівасьцяў, і яна як раз стаяла на такім разломе. І расейскі геафізік акадэмік Страхаў і ўкраінскія навукоўцы прааналізавалі гэтую сытуацыю і прыйшлі да высновы, што магчыма там таксама быў невялікі землятрус. Для АЭС, асабліва калі ідуць рамонтныя працы, нават невялікі землятрус можа прывесьці да непрыемных сытуацый. Тут трэба вельмі асьцярожна будаваць, і павінен быць ня той тэхналягічны матэрыял, які быў на Чарнобылі, а трэба новую, значна іншую канструкцыю гэтай АЭС рабіць.
Абламейка: А як вы ставіцеся да пабудовы АЭС у Беларусі? Некаторыя беларускія навукоўцы, палітыкі і публіцысты сьцьвярджаюць, што ў краіне, якая найболей пацярпела ад Чарнобылю, будаваць АЭС – немаральна.
Гарэцкі: Я не надта вялікі прыхільнік АЭС, і ня толькі з маральнага пункту гледжаньня. У мяне іншыя ёсьць высновы. Па-перашае, экалягічны чыньнік. Месца, якое выбралі, самае чыстае, самае прыгожае, самае выдатнае месца ў Беларусі для турызму. І Нарач там блізка, і іншыя азёры. Я лічу, што за турызм мы маглі б у тых месцах атрымліваць вялікія грошы. Гэта было б эканамічна выгадна. Калі там будзе АЭС, ня кожны захоча туды ехаць. І любая АЭС, нават тая, якая вельмі добра зроблена, усё роўна вакол яе бываюць выкіды, і людзі пазьбягаюць такіх месцаў.
Вельмі важны эканамічны чыньнік. Трэба падлічыць, ці выгодна гэта. АЭС працуе каля 30 гадоў, потым калі яе выводзяць з эксплюатацыі, каб закрыць, гадоў 50 трэба за ёй сачыць. Я ня ведаю, ці гэтыя 50 гадоў улічваюць, калі разьлічваюць яе кошт. Нам даюць 9 мільярдаў даляраў крэдыту, але трэба ўлічыць і інфраструктуру, і потым тое, што трэба будзе пасьля закрыцьця зь ёй працаваць, захоўваць адкіды ці вывозіць, што ёсьць вялізарная праблема. Калі суміраваць, то гэта будзе зусім ня танная энэргія.
Гутарка з Радзімам Гарэцкім
Сяргей Абламейка: Пытаньне да вас як да заснавальніка беларускай школы тэктаністаў. Некаторыя мэдыі ў апошнія дні на фоне падзеяў у Японіі напісалі, што Астравецкі раён, дзе вырашана пабудаваць беларускую АЭС, зьяўляецца сэйсманебясьпечнай зонай. Пішуць, што ў 1909 годзе там адбыўся землятрус сілаю 7 балаў, пасьля якога ўзьнік яр даўжынёй 2 кілямэтры. Ці праўда, што там – сэйсманебясьпечная зона?
Калі там будаваць АЭС, дык трэба безумоўна будаваць АЭС з разьлікам на землятрус да 6-7 балаў
Нашая тэрыторыя знаходзіцца ў сярэдзіне Ўсходне-Эўрапейскай літасфэрнай пліты, таму такога моцнага землятрусу і тым больш цунамі ня можа быць. Гэта можна адназначна сказаць. Але на нашай тэрыторыі таксама могуць быць землятрусы, таму што літасфэрныя пліты разьбіты на геаблёкі меншага памеру, і паміж гэтымі геаблёкамі таксама разломы, трэшчыны зямной кары, якія досыць глыбокія, да 40 кілямэтраў.
Абламейка: Мы можам сказаць усё ж, што тэрыторыя Астравецкага раёну зьяўляецца сэйсьмічна небясьпечнай зонай?
Гарэцкі: Трэба сказаць, што ў многіх мясьцінах на нашай тэрыторыі могуць быць мясцовыя землятрусы да 6 балаў, якія адбываюцца ў месцы, дзе праходзіць разлом. А ёсьць так званыя далёкія землятрусы, калі асабліва ад Швэцыі і Нарвэгіі ці з Карпатаў да нас даходзяць землятрусы. Калі там трасе, да нас даходзіць 4-5 балаў на поўдні. У нас рэдка гэта бывае, але могуць быць землятрусы, і таму трэба вельмі акуратна з геалягічнага боку выбіраць мясьціны.
Ёсьць нават такая думка, што Чарнобыльская АЭС была пабудавана без уліку геалягічных асаблівасьцяў, і яна як раз стаяла на такім разломе. І расейскі геафізік акадэмік Страхаў і ўкраінскія навукоўцы прааналізавалі гэтую сытуацыю і прыйшлі да высновы, што магчыма там таксама быў невялікі землятрус. Для АЭС, асабліва калі ідуць рамонтныя працы, нават невялікі землятрус можа прывесьці да непрыемных сытуацый. Тут трэба вельмі асьцярожна будаваць, і павінен быць ня той тэхналягічны матэрыял, які быў на Чарнобылі, а трэба новую, значна іншую канструкцыю гэтай АЭС рабіць.
Абламейка: А як вы ставіцеся да пабудовы АЭС у Беларусі? Некаторыя беларускія навукоўцы, палітыкі і публіцысты сьцьвярджаюць, што ў краіне, якая найболей пацярпела ад Чарнобылю, будаваць АЭС – немаральна.
Гарэцкі: Я не надта вялікі прыхільнік АЭС, і ня толькі з маральнага пункту гледжаньня. У мяне іншыя ёсьць высновы. Па-перашае, экалягічны чыньнік. Месца, якое выбралі, самае чыстае, самае прыгожае, самае выдатнае месца ў Беларусі для турызму. І Нарач там блізка, і іншыя азёры. Я лічу, што за турызм мы маглі б у тых месцах атрымліваць вялікія грошы. Гэта было б эканамічна выгадна. Калі там будзе АЭС, ня кожны захоча туды ехаць. І любая АЭС, нават тая, якая вельмі добра зроблена, усё роўна вакол яе бываюць выкіды, і людзі пазьбягаюць такіх месцаў.
Вельмі важны эканамічны чыньнік. Трэба падлічыць, ці выгодна гэта. АЭС працуе каля 30 гадоў, потым калі яе выводзяць з эксплюатацыі, каб закрыць, гадоў 50 трэба за ёй сачыць. Я ня ведаю, ці гэтыя 50 гадоў улічваюць, калі разьлічваюць яе кошт. Нам даюць 9 мільярдаў даляраў крэдыту, але трэба ўлічыць і інфраструктуру, і потым тое, што трэба будзе пасьля закрыцьця зь ёй працаваць, захоўваць адкіды ці вывозіць, што ёсьць вялізарная праблема. Калі суміраваць, то гэта будзе зусім ня танная энэргія.
