Удзельнікі: дырэктар зарэгістраванага ў Літве Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў Віталь Сіліцкі і мэтадоляг Уладзімер Мацкевіч.
Валер Карбалевіч: «Як паўплывала на грамадзтва прэзыдэнцкая кампанія і асабліва яе фінал? Моцнай палітызацыі грамадзтва спадарожнічае ягоны раскол. Некаторыя кажуць пра ціхую грамадзянскую вайну, якая ідзе ў краіне. Але раскол у якой прапорцыі? Сацыёлягі кажуць, што электаральная структура грамадзтва застыла, яна застаецца нязьменнай зь сярэдзіны 1990-х гадоў. Ці зьмянілі нешта апошнія падзеі?»
Віталь Сіліцкі: «Цяжка адказваць на гэтае пытаньне, ня маючы сацыялягічных дадзеных. Можа, яшчэ рана рабіць катэгарычныя высновы. Зразумела, выбары, асабліва іх драматычны фінал, палітызавалі грамадзтва. Але ж я ня ўпэўнены, што гэтая палітызаванасьць захаваецца праз паўгода пасьля выбараў.
Выбары паказалі, што колькасьць нязгодных з палітыкай улады нашмат большая, каб гэтага не заўважаць афіцыёзу. Напрыклад, падзеі 1968 году раскалолі чэхаславацкае грамадзтва. І з гэтым падзелам краіна жыла два дзесяцігодзьдзі, пакуль гэта ня выбухнула ў іншым палітычным кантэксьце. Так што падзеленыя грамадзтвы бываюць часам стабільнымі».
Уладзімер Мацкевіч: «Сапраўды, мы ня ведаем дакладна электаральную структуру грамадзтва да і пасьля выбараў. Эмацыйны выбух, шок, які ўзьнік пасьля 19 сьнежня, закранае хутчэй пачуцьці, маральна-этычныя стаўленьні, а ня нейкія рацыянальныя тлумачэньні.Эмоцыі і палітычныя настроі — розныя рэчы. Бо эмоцыі хутка сыходзяць. Істотныя зьмены могуць адбыцца тады, калі эмацыйны шок будзе замацаваны нейкімі рацыянальнымі паняцьцямі і прапановамі дзеяньняў. Патрэбен арганізацыйны пачатак, каб накіраваць эмацыйныя настроі ў станоўчае рэчышча. Пакуль гэтага няма».
Карбалевіч: «Але маральныя ацэнкі, маральная ізаляцыя бываюць нават больш важнымі, чым ізаляцыя палітычная».
Мацкевіч: «Гэта бывае пры пэўных умовах, якіх у нас сёньня няма. Трэба, каб была крышталізацыя пратэстных настрояў. Грамадзяне ня могуць нават аб’яднацца для салідарнасьці. Бо гэтаму супрацьстаяць улады зь іх прапагандай, якая стварае сумненьні».
Карбалевіч: «Цяпер хіба што не галоўным пытаньнем грамадзкай дыскусіі стала тэма: хто ламаў дзьверы ў Доме ўраду? Гэта былі апазыцыянэры ці правакатары? Ці не падаецца вам, што сам гэты факт сьведчыць пра негатоўнасьць грамадзтва да глыбокіх пераменаў? Бо калі грамадзтва дасьпела да рэвалюцыі, то паламаныя дзьверы — гэта драбяза».
Сіліцкі: «Людзей запрашалі на плошчу дзеля мірнай акцыі. Большасьць зь іх была не гатовая да акцыяў кшталту ламаньня дзьвярэй. На гвалтоўную акцыю столькі б людзей ня выйшла. Выберыце гульню, у якую вы гуляеце.
Пра няпоўную гатоўнасьць грамадзтва да глыбокіх пераменаў сьведчыць хутчэй колькасьць людзей, якая выйшла на вуліцу. Было няшмат студэнцкай моладзі, у адрозьненьне ад пратэстаў пяцігадовай даўніны. На плошчы пераважала новая сярэдняя кляса, якая нарадзілася, вырасла ў апошнія 5–10 гадоў. Гэты пратэст быў буржуазным».
Карбалевіч: «А якім можа быць пратэст супраць левага, эгалітарнага рэжыму?»
Мацкевіч: «Няма ніякіх доказаў, што біцьцё шыбаў правяла апазыцыя. Глядзіце, затрымана больш чым 600 чалавек. А плошча пашкоджаных дзьвярэй сьведчыць пра тое, што ўдзельнічала ў гэтым літаральна некалькі чалавек.
А гэтае пытаньне стала важным таму, што мы жывем у культуры мас-мэдыяў, калі карцінка засяроджвае на сябе ўвагу значна больш, чым думкі. Аналітычныя высновы, якія ўжо зробленыя, не патрапляюць пад увагу аўдыторыі».
Карбалевіч: «Чым вы патлумачыце тое, што так шмат знакавых людзей пачало каяцца, выступаць па БТ? Такога раней не было. Гэта рэакцыя на сілу, якую прадэманстравала ўлада? Ці што іншае?»
Сіліцкі: «Па-першае, я ня ведаю, пра што вы кажаце. Калі вы маеце на ўвазе Раманчука і Дзьмітрыева, то можна сказаць, што супраць апазыцыі былі прымененыя беспрэцэдэнтныя меры ціску, і некаторыя людзі зламаліся. Ня ўсе актары, якія ўдзельнічалі ў гэтай кампаніі (напачатку яе называлі карнавальнай), разьлічвалі, што яна абернецца такім крывавым карнавалам. Давайце не рабіць нейкія аналітычныя высновы пра лёс тых людзей, пакуль мы не пабываем у іхнай скуры. Гэта проста некарэктна і непрыстойна.
Мяне зьдзівіла ня тое, колькі людзей пачало каяцца — іх мала — а праявы чалавечай салідарнасьці, якія былі нашмат болей заўважныя, чым у 2006 годзе, калі апазыцыя была нашмат больш маргіналізаваная ў грамадзкай думцы, чым цяпер. Прадстаўнікі праваслаўнай царквы прыходзілі ў сядзібу БНФ, каб дапамагчы арыштаваным. У акцыі салідарнасьці ўключыўся малы і сярэдні бізнэс. Я б сканцэнтраваў увагу на гэтым».
Мацкевіч: «Я б назваў чатыры прычыны гэтых зьяваў. Па-першае, гэта шок ад нечаканага разгортваньня падзеяў. У такой сытуацыі людзі паводзяць сябе не заўсёды рацыянальна, пра што потым будуць шкадаваць.
Па-другое, гвалт і ціск, які чыніцца на іх. Па-трэцяе, махлярства дзяржаўных мэдыяў, якія нарэзвалі і мантажавалі патрэбныя ім кавалкі. Па-чацьвёртае, палітыканства гэтых людзей, якія думалі пра свой далейшы лёс як палітыкаў. Тыя крокі падаваліся ім найбольш рацыянальнымі, што, відавочна, ня так».
 |  |  |
Як падзеі 19 сьнежня паўплывалі на грамадзтва?
Валер Карбалевіч: «Як паўплывала на грамадзтва прэзыдэнцкая кампанія і асабліва яе фінал? Моцнай палітызацыі грамадзтва спадарожнічае ягоны раскол. Некаторыя кажуць пра ціхую грамадзянскую вайну, якая ідзе ў краіне. Але раскол у якой прапорцыі? Сацыёлягі кажуць, што электаральная структура грамадзтва застыла, яна застаецца нязьменнай зь сярэдзіны 1990-х гадоў. Ці зьмянілі нешта апошнія падзеі?»
Віталь Сіліцкі: «Цяжка адказваць на гэтае пытаньне, ня маючы сацыялягічных дадзеных. Можа, яшчэ рана рабіць катэгарычныя высновы. Зразумела, выбары, асабліва іх драматычны фінал, палітызавалі грамадзтва. Але ж я ня ўпэўнены, што гэтая палітызаванасьць захаваецца праз паўгода пасьля выбараў.
Выбары паказалі, што колькасьць нязгодных з палітыкай улады нашмат большая, каб гэтага не заўважаць афіцыёзу. Напрыклад, падзеі 1968 году раскалолі чэхаславацкае грамадзтва. І з гэтым падзелам краіна жыла два дзесяцігодзьдзі, пакуль гэта ня выбухнула ў іншым палітычным кантэксьце. Так што падзеленыя грамадзтвы бываюць часам стабільнымі».
Уладзімер Мацкевіч: «Сапраўды, мы ня ведаем дакладна электаральную структуру грамадзтва да і пасьля выбараў. Эмацыйны выбух, шок, які ўзьнік пасьля 19 сьнежня, закранае хутчэй пачуцьці, маральна-этычныя стаўленьні, а ня нейкія рацыянальныя тлумачэньні.
Патрэбен арганізацыйны пачатак, каб накіраваць эмацыйныя настроі ў станоўчае рэчышча. Пакуль гэтага няма.
Карбалевіч: «Але маральныя ацэнкі, маральная ізаляцыя бываюць нават больш важнымі, чым ізаляцыя палітычная».
Мацкевіч: «Гэта бывае пры пэўных умовах, якіх у нас сёньня няма. Трэба, каб была крышталізацыя пратэстных настрояў. Грамадзяне ня могуць нават аб’яднацца для салідарнасьці. Бо гэтаму супрацьстаяць улады зь іх прапагандай, якая стварае сумненьні».
Чаму галоўным стала пытаньне: хто ламаў дзьверы ў Доме ўраду?
Карбалевіч: «Цяпер хіба што не галоўным пытаньнем грамадзкай дыскусіі стала тэма: хто ламаў дзьверы ў Доме ўраду? Гэта былі апазыцыянэры ці правакатары? Ці не падаецца вам, што сам гэты факт сьведчыць пра негатоўнасьць грамадзтва да глыбокіх пераменаў? Бо калі грамадзтва дасьпела да рэвалюцыі, то паламаныя дзьверы — гэта драбяза».
Сіліцкі: «Людзей запрашалі на плошчу дзеля мірнай акцыі. Большасьць зь іх была не гатовая да акцыяў кшталту ламаньня дзьвярэй. На гвалтоўную акцыю столькі б людзей ня выйшла. Выберыце гульню, у якую вы гуляеце.
Пра няпоўную гатоўнасьць грамадзтва да глыбокіх пераменаў сьведчыць хутчэй колькасьць людзей, якая выйшла на вуліцу. Было няшмат студэнцкай моладзі, у адрозьненьне ад пратэстаў пяцігадовай даўніны. На плошчы пераважала новая сярэдняя кляса, якая нарадзілася, вырасла ў апошнія 5–10 гадоў. Гэты пратэст быў буржуазным».
Карбалевіч: «А якім можа быць пратэст супраць левага, эгалітарнага рэжыму?»
Мацкевіч: «Няма ніякіх доказаў, што біцьцё шыбаў правяла апазыцыя. Глядзіце, затрымана больш чым 600 чалавек. А плошча пашкоджаных дзьвярэй сьведчыць пра тое, што ўдзельнічала ў гэтым літаральна некалькі чалавек.
А гэтае пытаньне стала важным таму, што мы жывем у культуры мас-мэдыяў, калі карцінка засяроджвае на сябе ўвагу значна больш, чым думкі. Аналітычныя высновы, якія ўжо зробленыя, не патрапляюць пад увагу аўдыторыі».
Чаму яны выступалі па БТ?
Карбалевіч: «Чым вы патлумачыце тое, што так шмат знакавых людзей пачало каяцца, выступаць па БТ? Такога раней не было. Гэта рэакцыя на сілу, якую прадэманстравала ўлада? Ці што іншае?»
Сіліцкі: «Па-першае, я ня ведаю, пра што вы кажаце. Калі вы маеце на ўвазе Раманчука і Дзьмітрыева, то можна сказаць, што супраць апазыцыі былі прымененыя беспрэцэдэнтныя меры ціску, і некаторыя людзі зламаліся. Ня ўсе актары, якія ўдзельнічалі ў гэтай кампаніі (напачатку яе называлі карнавальнай), разьлічвалі, што яна абернецца такім крывавым карнавалам. Давайце не рабіць нейкія аналітычныя высновы пра лёс тых людзей, пакуль мы не пабываем у іхнай скуры. Гэта проста некарэктна і непрыстойна.
Мяне зьдзівіла ня тое, колькі людзей пачало каяцца — іх мала — а праявы чалавечай салідарнасьці, якія былі нашмат болей заўважныя, чым у 2006 годзе, калі апазыцыя была нашмат больш маргіналізаваная ў грамадзкай думцы, чым цяпер. Прадстаўнікі праваслаўнай царквы прыходзілі ў сядзібу БНФ, каб дапамагчы арыштаваным. У акцыі салідарнасьці ўключыўся малы і сярэдні бізнэс. Я б сканцэнтраваў увагу на гэтым».
Мацкевіч: «Я б назваў чатыры прычыны гэтых зьяваў. Па-першае, гэта шок ад нечаканага разгортваньня падзеяў. У такой сытуацыі людзі паводзяць сябе не заўсёды рацыянальна, пра што потым будуць шкадаваць.
Па-другое, гвалт і ціск, які чыніцца на іх. Па-трэцяе, махлярства дзяржаўных мэдыяў, якія нарэзвалі і мантажавалі патрэбныя ім кавалкі. Па-чацьвёртае, палітыканства гэтых людзей, якія думалі пра свой далейшы лёс як палітыкаў. Тыя крокі падаваліся ім найбольш рацыянальнымі, што, відавочна, ня так».
