Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Што можна прэзыдэнту Польшчы?


Да дня галасаваньня на прэзыдэнцкіх выбарах у Польшчы застаюцца менш чым два тыдні, але выбарчая кампанія праходзіць даволі бясколерна. Журналістам няма каго і чаго цытаваць, бо прэзыдэнцкія кандыдаты ня кажуць нічога цікавага.


Выглядае, што два найважнейшыя прэзыдэнцкія кандыдаты — Браніслаў Камароўскі і Яраслаў Качынскі — пастанавілі, што прынамсі перад першым турам 20 чэрвеня будуць асьцерагацца, каб ня ляпнуць чаго лішняга і не папсаваць сваіх шанцаў у другім туры.

Апошняе з апытаньняў, якія штотыдзень заказвае тэлеканал TVN24, выявіла папулярнасьць Камароўскага на ўзроўні 43%, а Качынскага — на ўзроўні 32%. Калі браць пад увагу апытаньні за апошні месяц, дык Качынскі крыху наблізіў свой рэйтынг да рэйтынгу Камароўскага, але не настолькі, каб адабраць у таго пазыцыю выразнага лідэра прэзыдэнцкай гонкі.

На тле даволі нуднага паядынку Камароўскага з Качынскім найбольш яркай падзеяй выбарчай кампаніі зьяўляецца рост рэйтынгу Гжэгажа Напяральскага, маладога лідэра (36 гадоў) Саюзу левых дэмакратаў. Кандыдатам ад СЛД у прэзыдэнцкіх выбарах пачаткова меўся быць партыйны вэтэран Ежы Шмайдзінскі, але ён загінуў у катастрофе прэзыдэнцкага самалёта 10 красавіка пад Смаленскам. Сёньня 7% палякаў дэкляруе гатовасьць галасаваць на Напяральскага.

Польская палітычная сыстэма залічваецца палітолягамі да гэтак званых парлямэнцка-кабінэтных сыстэмаў, а гэта значыць, што асноўную ролю ў фармаваньні як унутранай, так і зьнешняй палітыкі дзяржавы адыгрываюць парлямэнт і ўрад.

У прынятай у 1997 годзе канстытуцыі Польшчы прэзыдэнту, якога гэты дакумэнт называе "найвышэйшым прадстаўніком Польскай Рэчы Паспалітай і гарантам бесьперапыннасьці дзяржаўнай улады", надаюцца даволі сьціплыя паўнамоцтвы, калі параўнаць іх, прыкладам, з паўнамоцтвамі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь.

Самым значным паўнамоцтвам польскага прэзыдэнта з гледзішча ўплыву на дзяржаўную палітыку зьяўляецца права вэта на прынятыя парлямэнтам законы — дзеля пераадоленьня прэзыдэнцкага вэта патрэбная большасьць трох пятых дэпутатаў ніжняй палаты парлямэнту, то бок, Сэйму.

Іншыя прэзыдэнцкія паўнамоцтвы маюць або рэпрэзэнтацыйна-фармальны характар (прызначэньне даты парлямэнцкіх выбараў, скліканьне першага паседжаньня новаабранага парлямэнту, падпісваньне законаў, надаваньне грамадзянства, памілаваньне асуджаных, etc.), або вымагаюць дзеля свайго ажыцьцяўленьня згоды прэм’ер-міністра і/або парлямэнту.

Фармальна, напрыклад, менавіта прэзыдэнт Польшчы падае парлямэнту на зацьвярджэньне кандыдатуру новага прэм’ер-міністра і ўручае ўсе кабінэтныя прызначэньні, але насамрэч аб фармаваньні новага ўраду вырашае расклад палітычных сілаў у парлямэнце пасьля выбараў і дэмакратычныя працэдуры, прапісаныя ў канстытуцыі і законах. Гэта адно з больш істотных адрозьненьняў паміж палітычнай сыстэмай Польшчы і Беларусі.

Іншыя істотныя адрозьненьні палягаюць у тым, што прэзыдэнту Польшчы нельга выдаваць дэкрэты з моцай закону, адмяняць урадавыя акты або прызначаць кіраўнікоў рэгіёнаў (ваяводзтваў). Гэтае апошняе паўнамоцтва належыць у Польшчы прэм’ер-міністру.

Маючы гэта на ўвазе, можна зразумець прэм’ер-міністра Польшчы Дональда Туска, які ў пачатку гэтага году заявіў, што ня будзе ўдзельнічаць у прэзыдэнцкіх выбарах ад Грамадзянскай плятформы, паколькі яму хапае ўлады і на пасадзе кіраўніка ўраду.

Але пасада прэзыдэнта Польшчы ўсё ж настолькі прэстыжная і палітычна значная (прыкладам, значнейшая, чым прэзыдэнцкія пасады ў Чэхіі або Нямеччыне), каб выклікаць даволі вялікія палітычныя эмоцыі ў краіне ў часе прэзыдэнцкіх выбараў.

Адно што ў гэтым годзе, як здаецца, эмоцыі палякаў ангажаваліся вельмі моцна ў трагічную пагібель прэзыдэнцкага самалёта пад Смаленскам, а пазьней у вялікую паводку (якая ўсё яшчэ ня скончылася), так што на палітычную кампанію гэтых эмоцыяў засталося ўжо няшмат.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG