Cёньня ў Нямеччыне адзначаецца 18-я гадавіна аб'яднаньня. 3 кастрычніка 1990 году былая ГДР увайшла ў склад Фэдэратыўнай Рэспублікі Нямеччыны, пасьля чаго пачаўся працэс аб’яднаньня Эўропы. Чаму Беларусь дагэтуль застаецца па-за гэтым працэсам, што стала прычынай новага муру ў Эўропе?
Аб’яднаньне Нямеччыны пачалося пасьля падзеньня Бэрлінскага муру, які цягам 40 гадоў быў сымбалем падзелу гораду, нямецкай нацыі і эўрапейскага кантынэнту. Увосень 1989 году пачалася хваля масавых пратэстаў усходніх немцаў, так званыя «дэманстрацыі па панядзелках». Пад ціскам грамадзкасьці ў адстаўку сышло ўсё камуністычнае кіраўніцтва ГДР. 9 лістапада было абвешчана пра адкрыцьцё Бэрлінскага муру і тысячы людзей хлынулі ў заходнюю частку гораду, пілі шампанскае на сьцяне, а потым разабралі яе голымі рукамі.
Тагачасны фэдэральны канцлер Гэльмут Коль прапанаваў плян зь дзесяці пунктаў па пераадоленьні расколу Нямеччыны. Асноўнай умовай аб’яднаньня сталі палітычныя і эканамічныя рэформы ва Ўсходняй Нямеччыне. Коль запатрабаваў пераўтварэньня плянавай эканомікі ў рынкавую і правядзеньня свабодных і роўных выбараў.
Ніна Стужынская праходзіла стажыроўку ў Свабодным унівэрсытэце Бэрліну, дарэчы, пасьля сына Аляксандра Лукашэнкі — Віктара. Яна мяркуе, што падзеньне муру было калясальнай падзеяй:
“І штуршок быў, хутчэй за ўсё, звонку для таго, каб гэты мур рухнуў. Так што немцам пашчасьціла. Працэс аб’яднаньня пайшоў хвалямі. Аб’яднаная Эўропа, добрыя суседзі ў Нямеччыны. Гэты дах эўрапейскі — ён нібы пачаўся зь Нямеччыны і вырас у розныя бакі”.
Але чаму пад гэты дах дагэтуль ня трапіла Беларусь?
“Беларусы больш адчуваюць сябе “саўкамі”, чым эўрапейцамі. У 90-я гады была такая тэндэнцыя, нават гонар — адчуць, што мы эўрапейская краіна, успомніць пра гэта. Калі б мы не былі адарваныя ад эўрапейскіх каранёў, то сытуацыя была б абсалютна іншая”.
Праз 18 гадоў загаварылі пра новы мур, які зьявіўся ў Эўропе. Паводле кіраўніка аддзелу Расеі і краінаў СНД Нямецкай рады замежнай палітыкі Аляксандра Рара, з аднаго боку, Заходняя і Цэнтральная Эўропа аб’ядналіся ў адзін зьвяз — няма межаў паміж Польшчай ці краінамі Балтыі і Нямеччынай:
“Аднак створаны новы вялікі мур на Ўсходзе. Ён не жалезны, але недзе нагадвае пэўную заслону адносна краінаў постсавецкай прасторы — найперш Беларусі і Расеі”.
Мур — гэта і візавыя абмежаваньні, і адсутнасьць магчымасьцяў для адукацыі і працаўладкаваньня. У адрозьненьне ад беларусаў, бальшыня грамадзянаў Лацінскай Амэрыкі ці Паўночнай Афрыкі можа бесьперашкодна, бязь візаў езьдзіць у Эўразьвяз.
Першы амбасадар Беларусі ў Нямеччыне Пятро Садоўскі пагаджаецца, што ў Эўропе зьявіўся новы мур.
“Гэта мур паміж нейкім расейскім модусам вівэндзі. Расея і Беларусь — гэта ж нейкі адзіны элемэнт. Адна нейкая плынь. У нас ёсьць свае нюансы. Але гэта такая бізантыйская айкумэна. І мы на яе краі. Хаця ў Сярэднявеччы мы трошкі іншыя былі. Ну, тады вось так сьвет падзяліўся”.
Як мяркуе палітоляг Андрэй Фёдараў, асноўная прычына новага падзелу ў тым, што як Расея, так і кіраўніцтва Беларусі не падзяляюць тых каштоўнасьцяў, якія існуюць на Захадзе:
“Я думаю, калі б не было Расеі, калі б Расея заняла іншую пазыцыю, пры ўсіх астатніх тых жа самых абставінах, Беларусь супраціўлялася б да апошняга і, безумоўна, ёй было б значна цяжэй гэта рабіць. Але яна ўсё роўна спрабавала б застацца вось гэткай выспай сярод дэмакратычнага сьвету менавіта таму, што іншыя погляды ў яе кіраўніцтва, а шырокія масы працоўных не прымушаюць ісьці па тым шляху”.
Ці зьявіліся пасьля выбараў у Беларусі хоць нейкія шчыліны ў гэтым муры? Аляксандар Рар ня бачыць “новых ускладненьняў, але ўсё ня так ужо проста”. Аднак і тое, што апазыцыю не прапусьцілі ў парлямэнт, не дазваляе Беларусі трапіць у клюб эўрапейскай дэмакратыі. Бо туды прымаюць толькі тыя краіны, якія адпавядаюць стандартам Эўразьвязу. Паводле спадара Рара, Нямеччына гатовая больш памяркоўна ставіцца да трансфармацыйных працэсаў у Беларусі. Але ці азначае гэта, што Эўрапейскі зьвяз адменіць санкцыі адносна Беларусі?
“Я думаю, што гэта адразу не адбудзецца. Я не выключаю, што ацэнка Захадам выбараў будзе менш жорсткай, чым чатыры гады таму. І пры нейкіх тэндэнцыях Беларусі да адкрытасьці са свайго боку адносна Захаду — спыненьне перасьледу палітычнай апазыцыі, прадстаўленьне ёй магчымасьці для дзейнасьці ў Беларусі пасьля выбараў, заахвочваньне бізнэсу, адкрыцьцё рынку для заходніх кампаній — калі гэта адбудзецца, такая тэндэнцыя замацуецца, я думаю, і Захад будзе адмаўляцца ад пэўных бар’ераў”, — кажа Аляксандар Рар.
Андрэй Фёдараў мяркуе, што пасьля расейскай агрэсіі ў Грузіі вельмі істотна зьмянілася геапалітычная сытуацыя ў Эўропе. І цяпер ёй даводзіцца выбіраць паміж дрэнным і яшчэ горшым:
“Сёньня Эўропа робіць выбар на карысьць дрэннага, каб не было яшчэ горш. Пад горшым, на мой погляд, яны разумеюць інкарпарацыю Беларусі Расеяй, што цяпер зьяўляецца вельмі вялікай небясьпекай”.
Аб’яднаньне Нямеччыны пачалося пасьля падзеньня Бэрлінскага муру, які цягам 40 гадоў быў сымбалем падзелу гораду, нямецкай нацыі і эўрапейскага кантынэнту. Увосень 1989 году пачалася хваля масавых пратэстаў усходніх немцаў, так званыя «дэманстрацыі па панядзелках». Пад ціскам грамадзкасьці ў адстаўку сышло ўсё камуністычнае кіраўніцтва ГДР. 9 лістапада было абвешчана пра адкрыцьцё Бэрлінскага муру і тысячы людзей хлынулі ў заходнюю частку гораду, пілі шампанскае на сьцяне, а потым разабралі яе голымі рукамі.
Тагачасны фэдэральны канцлер Гэльмут Коль прапанаваў плян зь дзесяці пунктаў па пераадоленьні расколу Нямеччыны. Асноўнай умовай аб’яднаньня сталі палітычныя і эканамічныя рэформы ва Ўсходняй Нямеччыне. Коль запатрабаваў пераўтварэньня плянавай эканомікі ў рынкавую і правядзеньня свабодных і роўных выбараў.
Ніна Стужынская праходзіла стажыроўку ў Свабодным унівэрсытэце Бэрліну, дарэчы, пасьля сына Аляксандра Лукашэнкі — Віктара. Яна мяркуе, што падзеньне муру было калясальнай падзеяй:
“І штуршок быў, хутчэй за ўсё, звонку для таго, каб гэты мур рухнуў. Так што немцам пашчасьціла. Працэс аб’яднаньня пайшоў хвалямі. Аб’яднаная Эўропа, добрыя суседзі ў Нямеччыны. Гэты дах эўрапейскі — ён нібы пачаўся зь Нямеччыны і вырас у розныя бакі”.
Але чаму пад гэты дах дагэтуль ня трапіла Беларусь?
“Беларусы больш адчуваюць сябе “саўкамі”, чым эўрапейцамі. У 90-я гады была такая тэндэнцыя, нават гонар — адчуць, што мы эўрапейская краіна, успомніць пра гэта. Калі б мы не былі адарваныя ад эўрапейскіх каранёў, то сытуацыя была б абсалютна іншая”.
Праз 18 гадоў загаварылі пра новы мур, які зьявіўся ў Эўропе. Паводле кіраўніка аддзелу Расеі і краінаў СНД Нямецкай рады замежнай палітыкі Аляксандра Рара, з аднаго боку, Заходняя і Цэнтральная Эўропа аб’ядналіся ў адзін зьвяз — няма межаў паміж Польшчай ці краінамі Балтыі і Нямеччынай:
“Аднак створаны новы вялікі мур на Ўсходзе. Ён не жалезны, але недзе нагадвае пэўную заслону адносна краінаў постсавецкай прасторы — найперш Беларусі і Расеі”.
Мур — гэта і візавыя абмежаваньні, і адсутнасьць магчымасьцяў для адукацыі і працаўладкаваньня. У адрозьненьне ад беларусаў, бальшыня грамадзянаў Лацінскай Амэрыкі ці Паўночнай Афрыкі можа бесьперашкодна, бязь візаў езьдзіць у Эўразьвяз.
Першы амбасадар Беларусі ў Нямеччыне Пятро Садоўскі пагаджаецца, што ў Эўропе зьявіўся новы мур.
“Гэта мур паміж нейкім расейскім модусам вівэндзі. Расея і Беларусь — гэта ж нейкі адзіны элемэнт. Адна нейкая плынь. У нас ёсьць свае нюансы. Але гэта такая бізантыйская айкумэна. І мы на яе краі. Хаця ў Сярэднявеччы мы трошкі іншыя былі. Ну, тады вось так сьвет падзяліўся”.
Як мяркуе палітоляг Андрэй Фёдараў, асноўная прычына новага падзелу ў тым, што як Расея, так і кіраўніцтва Беларусі не падзяляюць тых каштоўнасьцяў, якія існуюць на Захадзе:
“Я думаю, калі б не было Расеі, калі б Расея заняла іншую пазыцыю, пры ўсіх астатніх тых жа самых абставінах, Беларусь супраціўлялася б да апошняга і, безумоўна, ёй было б значна цяжэй гэта рабіць. Але яна ўсё роўна спрабавала б застацца вось гэткай выспай сярод дэмакратычнага сьвету менавіта таму, што іншыя погляды ў яе кіраўніцтва, а шырокія масы працоўных не прымушаюць ісьці па тым шляху”.
Ці зьявіліся пасьля выбараў у Беларусі хоць нейкія шчыліны ў гэтым муры? Аляксандар Рар ня бачыць “новых ускладненьняў, але ўсё ня так ужо проста”. Аднак і тое, што апазыцыю не прапусьцілі ў парлямэнт, не дазваляе Беларусі трапіць у клюб эўрапейскай дэмакратыі. Бо туды прымаюць толькі тыя краіны, якія адпавядаюць стандартам Эўразьвязу. Паводле спадара Рара, Нямеччына гатовая больш памяркоўна ставіцца да трансфармацыйных працэсаў у Беларусі. Але ці азначае гэта, што Эўрапейскі зьвяз адменіць санкцыі адносна Беларусі?
“Я думаю, што гэта адразу не адбудзецца. Я не выключаю, што ацэнка Захадам выбараў будзе менш жорсткай, чым чатыры гады таму. І пры нейкіх тэндэнцыях Беларусі да адкрытасьці са свайго боку адносна Захаду — спыненьне перасьледу палітычнай апазыцыі, прадстаўленьне ёй магчымасьці для дзейнасьці ў Беларусі пасьля выбараў, заахвочваньне бізнэсу, адкрыцьцё рынку для заходніх кампаній — калі гэта адбудзецца, такая тэндэнцыя замацуецца, я думаю, і Захад будзе адмаўляцца ад пэўных бар’ераў”, — кажа Аляксандар Рар.
Андрэй Фёдараў мяркуе, што пасьля расейскай агрэсіі ў Грузіі вельмі істотна зьмянілася геапалітычная сытуацыя ў Эўропе. І цяпер ёй даводзіцца выбіраць паміж дрэнным і яшчэ горшым:
“Сёньня Эўропа робіць выбар на карысьць дрэннага, каб не было яшчэ горш. Пад горшым, на мой погляд, яны разумеюць інкарпарацыю Беларусі Расеяй, што цяпер зьяўляецца вельмі вялікай небясьпекай”.
