Улады закрываюць таварыства беларускіх татар «Зікр уль-Кітаб». Чым яно вядомае?

18 чэрвеня пачынаецца разгляд пазову Міністэрства юстыцыі аб ліквідацыі Беларускага грамадзкага аб’яднаньня татараў «Зікр уль-Кітаб». Аб'яднаньне можа апынуцца ў кампаніі соцень іншых, прымусова, судовым рашэньнем, зьліквідаваных уладамі пасьля 2020 году.

Месца правядзеньня працэсу — Менскі гарадзкі суд (вул. Дуніна-Марцінкевіча, 1), судзьдзя Я. Сямак.

Старшынёй «Зікр уль-Кітаб» зьяўляецца муфтый Абу-Бекір Шабановіч, які з 2005 году ўзначальвае таксама і Мусульманскае рэлігійнае аб’яднаньне. Вядома, што Шабановіч удзельнічае ў афіцыйных акцыях, дзяржаўныя мэдыя прадстаўляюць яго лідэрам беларускіх мусульман. У 2017 годзе Аляксандар Лукашэнка ўзнагародзіў яго прэміяй «За духоўнае адраджэньне».

Беларускае грамадзкае аб’яднаньне татараў «Зікр уль-Кітаб» было зарэгістравана ў 2005 годзе. На беларускую мову назва арганізацыі перакладаецца як «Памяць і кніга». Каля вытокаў «Зікр уль-Кітаб» і I ўсебеларускага зьезду мусульман, на падставе рашэньня якога ў 1994 годзе было створана Мусульманскае рэлігійнае аб’яднаньне, стаяў адзін зь лідэраў татарскай дыяспары, вядомы гісторык Ібрагім Канапацкі, які пайшоў з жыцьця ў 2005 годзе.

Ібрагім Канапацкі — аўтар шэраг кніг, артыкулаў у навуковых зборніках і пэрыядычных выданьнях. Таксама ён арганізаваў шэраг навуковых канфэрэнцый, да якіх і сам рыхтаваў матэрыялы, быў іх удзельнікам і як навуковец.

Агулам зь ягонай ініцыятывы і пры ягоным непасрэдным удзеле было праведзена 11 міжнародных навукова-практычных канфэрэнцый па гісторыі і культуры татараў Беларусі, Літвы і Польшчы, прысьвечаных праблемам дасьледаваньня культурнай спадчыны татараў.

У 1993-м зь яго ініцыятывы была праведзеная першая міжнародная навуковая канфэрэнцыя, прысьвечаная 600-годзьдзю запрашэньня татараў на землі Беларусі. У 1994-м Канапацкі быў сябрам арганізацыйнага камітэту па правядзеньні Першага ўсебеларускага зьезду мусульман, у адпаведнасьці з рашэньнямі якога 2 лютага таго году было створана Мусульманскае рэлігійнае аб’яднаньне ў Рэспубліцы Беларусь. Канапацкі ўвайшоў у склад кіраўніцкага органу аб’яднаньня — муфтыяту, стаўшы намесьнікам муфтыя і старшынём мусульманскай суполкі Менску. Сам ён праводзіў набажэнствы ў Сьмілавіцкай мячэці.

Сярод шэрагу навуковых прац вядомыя ягоная манаграфія «Беларускія татары: мінулае і сучаснасьць» (1993 г., у суаўтарстве са Станіславам Думіным) і навучальны дапаможнік «Гісторыя і культура беларускіх татар» (2000 г., у сааўтарстве з Аляксандрам Смолікам).

З 1991-га па 2002 год аб’яднаньне выпускала штоквартальны часопіс «Байрам» на беларускай мове. Архіў выданьня можна знайсьці ў сеціве. Там публікаваліся матэрыялы пра гісторыю татараў на Беларусі, матэрыялы па чытаньні кітабаў, артыкулы пра славутых асобаў і іншыя артыкулы і ўнікальныя здымкі. Гэта было першае пэрыядычнае выданьне беларускіх татараў за больш чым 600-гадовую гісторыю пасяленьня гэтага народу на землях Беларусі.

Таксама ў выданьні публікавалі пераклад найбольш ужываных казанскататарскіх і крымскататарскіх слоў і выразаў. На старонках часопісу было і месца для артыкулаў пра татарскую кухню, нацыянальныя песьні і танцы. Разам з Ібрагімам Канапацкім ад самага пачатку выданьня і да сваёй сьмерці ў 1998 годзе складальнікам і галоўным рэдактарам часопісу быў Якуб Якубоўскі. Рэцэнзіі на матэрыялы часопісу пісаў вядомы навукоўца Леанід Лыч.

У кастрычніку 2023 году сілавікі затрымлівалі дачку Ібрагіма Канапацкага, вядомага гісторыка Зарыну Канапацкую. На відэа, запісаным пад прымусам сілавікоў, жанчына кажа, што «займалася выключна сваёй навуковай дзейнасьцю, скончыла дактарантуру і рыхтавала ўжо да абароны манаграфію ў тэматыцы аб беларускіх татарах». Жанчыну прымусілі сказаць, што яна вінаватая ў тым, што была падпісаная на «экстрэмісцкія» каналы і знаёмілася зь іх зьместам.