Вайна Ізраілю і ХАМАСу стварае для Расеі магчымасьці і пагрозы

Белы дом заяўляе, што мае вайсковыя рэсурсы, каб падтрымаць і Ўкраіну, і Ізраіль у ягонай вайне супраць ХАМАСу. Уварваньне ў Ізраіль палестынскай радыкальнай групоўкі ХАМАС разбурыла ілюзію стабільнасьці на Блізкім Усходзе і выклікала вайну, якая можа зьмяніць уплыў вялікіх дзяржаваў у рэгіёне і за яго межамі.

Як усё атрымаецца, будзе шмат у чым залежаць ад працягласьці і ходу вайны, у тым ліку ад таго, ці адкрые іншая радыкальная арганізацыя, якую падтрымлівае Іран — «Хэзбала», — другі фронт супраць Ізраілю на поўначы, пашыраючы канфлікт на Лібан і, магчыма, Сырыю.

Пра магчымае разьвіцьцё падзеяў у рэгіёне і яго ўплыў на сусьветную палітыку — у аналітыцы карэспандэнта Радыё Свабода ў Вашынгтоне Тода Прынса.

Выбух, у выніку якога загінулі сотні людзей у шпіталі ў Газе 17 кастрычніка, выклікаў узаемныя абвінавачаньні, узмацніўшы напружанасьць за некалькі гадзін да таго, як прэзыдэнт ЗША Джо Байдэн прыбыў у Ізраіль зь візытам, які падвысіў стаўкі для Блізкага Ўсходу, Вашынгтону і ўсяго сьвету.

Новая вайна можа дапамагчы Крамлю, адцягнуўшы ўвагу ад бойні, якую ён учыняе ва Ўкраіне, абмежаваўшы вайсковыя рэсурсы ЗША і ўмацаваўшы антызаходнія наратывы Расеі, кажуць аналітыкі. Але пашырэньне канфлікту паміж Ізраілем і ХАМАСам можа стварыць Маскве праблемы і паставіць пад пагрозу яе ўплыў у рэгіёне.

Больш як за два дзесяцігодзьдзі знаходжаньня ва ўладзе расейскі прэзыдэнт Уладзімір Пуцін дамогся значных посьпехаў у аднаўленьні ўплыву, які Масква страціла сярод пераважна мусульманскіх краінаў Блізкага Ўсходу пасьля распаду СССР у 1991 годзе. Ён таксама ўсталяваў дружалюбныя сувязі з Ізраілем.

Перамовы прадстаўнікоў Мінабароны Расеі з іранскай вайсковай дэлегацыяй. Масква, жнівень 2023

Але Ізраіль лічыць Сырыю і Іран сур’ёзнымі пагрозамі нацыянальнай бясьпецы, а Пуцін умацаваў сувязі Расеі з абедзьвюма гэтымі краінамі.

Ён павялічыў вайсковую прысутнасьць Расеі ў Сырыі, дзе Крэмль, «Хэзбала» і Іран падтрымліваюць прэзыдэнта Башара Асада ў яго 12-гадовай вайне супраць апазыцыйных груповак, некаторыя зь якіх падтрымліваюцца Злучанымі Штатамі. Ён таксама пашырыў вайсковыя сувязі з Іранам, буйным пастаўшчыком ударных бесьпілётнікаў, якія Расея выкарыстоўвае ў сваёй вайне супраць Украіны.

Цяпер у гэтым балянсе нешта можа зламацца.

«Сапраўдным выпрабаваньнем для адносін Расеі з Ізраілем стане тое, што робіць „Хэзбала“. Калі яны нападуць, Ізраіль нанясе моцны ўдар па „Хэзбале“, якая знаходзіцца ў той жа камандзе, што і Расея ў Сырыі. І я думаю, што мы ўбачым пагаршэньне адносінаў», — сказаў Радыё Свабода Марк Кац, прафэсар паліталёгіі Ўнівэрсытэту Джорджа Мэйсана ў Вірджыніі, які займаецца Расеяй і Блізкім Усходам.

Прыкметы напружаньня відавочныя пасьля ўварваньня ХАМАСу 7 кастрычніка, у выніку якога загінулі больш за 1400 ізраільцян, што зрабіла яго самым сьмертаносным нападам у гісторыі краіны. Пуціну спатрэбілася некалькі дзён, каб пракамэнтаваць гэта. І калі ён гэта зрабіў, то, у адрозьненьне ад шырокага асуджэньня ХАМАСу на Захадзе, ён абвінаваціў Злучаныя Штаты, што тыя не змаглі знайсьці дзьвюхдзяржаўнага рашэньня шматгадовага ізраільска-палестынскага канфлікту.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Прэзыдэнт ЗША прыбыў у Ізраіль, візыт у Ярданію ён адклаў

У сваім выступе Пуцін ня згадваў ХАМАС, кажучы толькі пра «падзеі» і «напружанасьць» — і ў праекце рэзалюцыі Рады Бясьпекі ААН, які Расея прадставіла 16 кастрычніка, таксама ня згадваўся ХАМАС і ягоны напад.

«Ізраільцяне вельмі крытычна ставяцца да ўсіх, хто не асуджае тое, што зрабіў ХАМАС», — заявіў Свабодзе Німрад Горан, прэзыдэнт Ізраільскага інстытуту рэгіянальнай зьнешняй палітыкі ў Ерусаліме і старшы навуковы супрацоўнік Інстытуту Блізкага Ўсходу.

Уварваньне ХАМАСу і адказ Ізраілю выклікалі хвалю крытыкі на адрас Ізраілю з боку пракрамлёўскіх аналітыкаў і камэнтатараў на расейскім дзяржаўным тэлебачаньні. Але аналітыкі кажуць, што Расея, магчыма, асьцерагаецца занадта далёка адыходзіць ад Ізраілю ў бок яго ворагаў, уключаючы Іран.

Адносіны Расеі з Іранам «якасна зьмяніліся», заявіла 9 кастрычніка Радыё Свабода Хана Нотэ, бэрлінскі аналітык з Цэнтру дасьледаваньняў пытаньняў нераспаўсюджваньня імя Джэймза Марціна і экспэрт у расейскай палітыцы на Блізкім Усходзе:

«Але ўсё ж ня думаю, што Расея хоча пайсьці ва-банк з Іранам, што яна хоча разарваць свае адносіны з Ізраілем і зь дзяржавамі Пэрсыдзкай затокі».

Марк Галеоці, аналітык расейскай палітыкі, кажа, што «хоць паміж Расеяй і Іранам існуе шчыльнае ўзаемадзеяньне ў пытаньні падрыву санкцый, мы павінны памятаць, што, асабліва калі справа даходзіць да блізкаўсходняй палітыкі, Расея і Іран у лепшым выпадку — супернікі за панаваньне, у горшым — ворагі».

«Мы бачылі гэта і ў Сырыі», — сказаў Галеоці.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Думаць пра ўласную бясьпеку нават няёмка». Ураджэнцы Беларусі абараняюць Ізраіль

Вайна ў Сырыі

Сырыя — найбуйнейшы пляцдарм Масквы на Блізкім Усходзе. Вайскова-марскія і вайскова-паветраныя базы Расеі — адзіныя прыклады вайсковай прысутнасьці Расеі ў Міжземным моры і, такім чынам, маюць стратэгічнае значэньне, што дазваляе ёй праецыраваць моц за межы свайго непасрэднага рэгіёну.

Гэта прысутнасьць залежыць ад выжываньня ўраду Асада, якога таксама падтрымліваюць Іран і баевікі «Хэзбалы».

Паведамляецца, што ў 2022 годзе Расея перакінула больш за 1000 вайскоўцаў і сыстэмы супрацьпаветранай абароны з Сырыі на фронт вайны супраць Украіны, дзе расейскія сілы пацярпелі сурʼёзныя няўдачы за некалькі месяцаў пасьля таго, як Пуцін пачаў поўнамаштабнае ўварваньне.

Калі канфлікт паміж Ізраілем і ХАМАСам пашырыцца і прымусіць «Хэзбалу» перакінуць баевікоў з Сырыі ў Лібан, «гэта толькі ўскладніць працу Расеі ў Сырыі», сказаў Кац.

Ваеўнікі, якія падтрымліваюцца ЗША і Турэччынай і выступаюць супраць Асада, кантралююць поўнач краіны. У той жа час Расея ня хоча, каб Іран і ягоныя пратэжэ займелі ў Сырыі занадта вялікі ўплыў — як дзеля яе ўласных адносінаў зь Іранам, гэтак і празь нежаданьне раззлаваць Ізраіль.

Расея, якая кантралюе значную частку неба над Сырыяй, на працягу многіх гадоў дазваляла ізраільскім зьнішчальнікам бамбаваць пазыцыі «Хэзбалы». Ізраіль і Расея наладзілі абмен інфармацыяй паміж сваімі сіламі, якія дзейнічаюць у Сырыі і вакол яе, каб зьнізіць рызыку паветраных інцыдэнтаў.

У верасьні 2018 году ізраільскія самалёты разбамбілі абʼект у Сырыі, які, як сьцьвярджаў Ізраіль, выкарыстоўваўся для разьмяшчэньня іранскай вайсковай тэхнікі, якая магла быць перададзеная байцам «Хэзбалы» ў Лібане.

Ізраільскі ракетны ўдар па складах у сырыйскім порце Латакія, сьнежань 2021

Сырыя адкрыла агонь па ізраільскіх самалётах, але трапіла ў расейскі вайсковы самалёт, забіўшы ўсіх 15 чалавек на борце. Расея абвінаваціла ізраільскіх вайскоўцаў у выкарыстаньні расейскага самалёта для ўхіленьня ад дзеяньня сырыйскай СПА.

Пасьля гэтага РФ і Ізраіль паглыбілі супрацоўніцтва ў паветранай прасторы Сырыі. Гэтае супрацоўніцтва, на думку аналітыкаў, было ключавым фактарам, які перашкаджаў Ізраілю пастаўляць зброю Ўкраіне.

«Існуе неабходнасьць, каб Ізраіль падтрымліваў каардынацыю з расейцамі, у асноўным з прычыны Сырыі. Нават рашэньне, прынятае Ізраілем аб тым, як адказаць на вайну ва Ўкраіне, у асноўным было прынята з улікам патэнцыйнага ўзьдзеяньня на пазыцыі Ізраілю ў Сырыі», — сказаў ізраільскі экспэрт Німрад Горан.

Гэта наўрад ці зьменіцца, дадаў ён.

Тым ня менш адносіны Расеі з Ізраілем сталі больш прахалоднымі пасьля пачатку поўнамаштабнага ўварваньня РФ ва Ўкраіну ў лютым 2022 году.

Пуцін чакаў, што паставіць Украіну на калені за некалькі дзён ці тыдняў. Яго відавочная няздольнасьць прадбачыць доўгую вайну пакінула Расею непадрыхтаванай у ваенным пляне і, паколькі заходнія санкцыі перашкаджалі яе абарончай прамысловасьці, прымусіла Маскву зьвярнуцца да Ірану і Паўночнай Карэі па бесьпілётнікі і ракеты.

Узамен Расея паабяцала Ірану перадавыя ўзбраеньні, у тым ліку зьнішчальнікі. Злучаныя Штаты назвалі гэтыя адносіны «беспрэцэдэнтнымі» і «поўнамаштабным партнэрствам у галіне абароны», якое становіць пагрозу для суседзяў Ірану, у тым ліку для Ізраілю.

Тым ня менш Ізраіль адмовіўся далучыцца да санкцый ЗША і Эўразьвязу супраць Расеі або адправіць зброю ва Ўкраіну.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Дарадца прэзыдэнта ЗША: Байдэн будзе прасіць у Кангрэсу больш за 2 мільярды даляраў для Ўкраіны і Ізраілю

Галаваломка дапамогі Ўкраіне

У той час як вайна паміж Ізраілем і ХАМАСам можа расьцягнуць рэсурсы Расеі і сарваць яе гульню на Блізкім Усходзе, асабліва калі канфлікт пашырыцца, Пуцін можа спадзявацца, што выгады пераважаць страты.

На дадзены момант вайна дазволіла Расеі ўзмацніць антызаходнюю рыторыку, якая стала надзвычай прыкметным аспэктам яе зьнешняй палітыкі, паколькі Пуцін заляцаецца да краінаў сьвету, якія не зьяўляюцца саюзьнікамі Вашынгтона, і прадстаўляе ўварваньне ва Ўкраіну як вымушаную абарону супраць намаганьняў ЗША аслабіць або зьнішчыць Расею.

Ігнаруючы ўласныя напады на мірных жыхароў Украіны, якія выклікалі шырокія абвінавачаньні ў ваенных злачынствах, Расея ўхапілася за забойства цывільных жыхароў падчас ізраільскіх бамбаваньняў Газы, каб абвінаваціць Захад у падвойных стандартах, зьвяртаючыся да аўдыторыі на глябальным Поўдні і за яго межамі і імкнучыся аслабіць гнеў на яе дзеяньні ва Ўкраіне.

Многія аналітыкі кажуць, што лепшы шанец Пуціна дасягнуць чаго-небудзь, што можна назваць перамогай ва Ўкраіне, палягае ў тым, каб падтрымка Кіева Захадам зьнікла, каб спыніліся ці зьменшыліся пастаўкі зброі, неабходнай для барацьбы з Расеяй. Былі прыкметы аслабленьня падтрымкі перад нападам ХАМАСу, і гэта, магчыма, падагравала ў Крамлі надзеі, што Злучаныя Штаты будуць вымушаныя выбіраць, каму пастаўляць зброю — Украіне ці Ізраілю.

У Злучаных Штатаў не хапае некаторых боепрыпасаў, пасьля таго як зь лютага 2022 году яны аказалі Ўкраіне вайсковую дапамогу на суму больш за 45 мільярдаў даляраў. Але аналіз Марка Канчыяна з Цэнтру стратэгічных і міжнародных дасьледаваньняў, аналітычнага цэнтру ў Вашынгтоне, паказвае, што прынамсі ў кароткатэрміновай пэрспэктыве вялікіх праблемаў з гэтым ня будзе.

Па словах Канчыяна, са 100 відаў узбраеньняў і вайсковай амуніцыі, накіраваных ЗША ва Ўкраіну, не хапае толькі каля дзясятка. Акрамя таго, найбольш важныя зь іх — пускавыя ўстаноўкі высокамабільнай артылерыйскай ракетнай сыстэмы (HIMARS), гарматы і 155-мілімэтровыя снарады — не ўваходзяць у лік надзённых патрэбаў Ізраілю.

«Першапачатковы запыт — як цяпер паведамляецца — не супярэчыць патрэбам Украіны ці Тайваня», — напісаў Канчыяна.

«Тым ня менш зь цягам часу будуць узьнікаць кампрамісы, паколькі некаторыя ключавыя сыстэмы будуць перанакіраваныя ў Ізраіль. Некалькі сыстэмаў, неабходных Украіне для яе контранаступу, могуць быць недаступныя ў той колькасьці, якой хацела б Украіна».

На гэтым тыдні Байдэн заявіў, што ў Злучаных Штатаў ёсьць вайсковыя рэсурсы, каб падтрымаць і Ізраіль у ягонай вайне супраць ХАМАСу, і Ўкраіну.

«Мы можам паклапаціцца аб абедзьвюх і па-ранейшаму падтрымліваць нашу агульную міжнародную абарону», — сказаў Байдэн у інтэрвію тэлеканалу CBS 15 кастрычніка.

Праз два дні Белы дом пацьвердзіў, што ЗША накіравалі Ўкраіне ракеты далёкага радыюсу дзеяньня ATACMS, а прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што УСУ выкарысталі іх у атацы на расейскія аэрадромы ў акупаванай Запароскай вобласьці.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Чаму прапагандысты ў Менску ўзрадаваліся нападу ХАМАС на Ізраіль

Улада і асабістыя адносіны

Тым часам уплыў Расеі на Блізкім Усходзе можа быць пастаўлены пад сумнеў узмацненьнем прысутнасьці ЗША: з разгортваньнем двух авіяносцаў вайна Ізраілю і ХАМАСу можа зьмяніць тэндэнцыю выхаду ЗША з рэгіёну пасьля вайны ў Іраку.

Расея і Кітай спрабуюць заняць пазыцыі на Блізкім Усходзе. Пры пасярэдніцтве Пэкіна было дасягнутае пагадненьне аб аднаўленьні дыпляматычных адносінаў паміж Іранам і Саудаўскай Арабіяй.

Злучаныя Штаты «могуць пацьвердзіць сваё лідэрства» ў рэгіёне, заявіў Франсуа Эйсбур, адмысловы дарадца францускага аналітычнага цэнтру Fondation Pour La Recherche Strategique. «Гэта можа ўмацаваць давер да ЗША ў Эўропе».

Біл Кортні, экспэрт у зьнешняй палітыцы Rand Corporation у Вашынгтоне, сказаў Радыё Свабода, што незразумела, наколькі доўга можа працягвацца такая сытуацыя, улічваючы прыярытэтную ўвагу, якую Злучаныя Штаты аддаюць Кітаю і Інда-Ціхаакіянскаму рэгіёну.

Яшчэ адзін фактар, які ўплывае на пэрспэктывы Расеі на Блізкім Усходзе, — гэта лёс ізраільскага прэмʼер-міністра Біньяміна Нэтаньягу, чый кантроль над уладай, хутчэй за ўсё, аслабне ў выніку нападу ХАМАС — значнага праліку ізраільскай улады ў пытаньні бясьпекі.

Да поўнамаштабнага ўварваньня ва Ўкраіну аналітыкі казалі, што расейска-ізраільскія адносіны ўмацоўваліся асабістымі адносінамі паміж Пуціным і Нэтаньягу, які ўзначальваў Ізраіль на працягу большай часткі апошніх 14 гадоў і шмат разоў езьдзіў у Маскву, каб сустрэцца з Пуціным, часта для абмеркаваньня Сырыі і Ірану.

«Ён, верагодна, сыйдзе — неўзабаве ці празь некалькі месяцаў», — сказаў Кава Хасан, супрацоўнік праграмы Блізкага Ўсходу і Паўночнай Афрыкі Цэнтру Стымсана, аналітычнага цэнтру ў Вашынгтоне.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Кіраўнік МЗС Алейнік паведаміў, хто перашкаджае Беларусі эвакуаваць сваіх грамадзян з Ізраіля