Не дэмаграфія, а палітыка. Яшчэ пра тое, куды «зьнікаюць» беларусы ў Расеі

Калі я пісаў пра хібную аналітыку і хібныя высновы, якія будуць рабіцца на падставе відавочна сфальсыфікаваных вынікаў расейскага перапісу насельніцтва, я меў на ўвазе прыкладна тое, што падрабязна аналізаваў у сваім блогу Юры Дракахруст.

Аналізаваць лічбы сучаснай афіцыйнай расейскай статыстыкі, пагатоў у пытаньні пра нацыянальны склад, мае прыкладна такі ж сэнс, як аналізаваць афіцыйныя лічбы прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі, разважаць на іх падставе пра трэнды падтрымкі Лукашэнкі ці пра электаральную геаграфію.

Чалавеку, які сочыць за падзеямі ў Беларусі на падставе ня толькі «вынікаў выбараў» ад ЦВК Беларусі, зразумела, што гэтыя лічбы ня маюць ніякага дачыненьня да настрояў у беларускім грамадзтве. Яны зьяўляюцца вынікам ня проста маніпуляцый і несумленна праведзенай выбарчай кампаніі, яны нават не зьяўляюцца вынікам падліку галасоў.

Гэтыя лічбы цалкам выдуманыя і імі нельга апэраваць нават паводле прынцыпу «ну і што, што гэта фэйкавыя дадзеныя — іншых няма, дык давайце карыстацца імі, нават пры ўсіх хібах». Аналізаваць іх можна толькі з пункту гледжаньня пасланьня, якое аўтарытарны рэжым хоча адрасаваць сьвету, публікуючы менавіта такія лічбы, а ня іншыя.

Тое ж самае з вынікамі перапісу насельніцтва ў аўтарытарнай Расеі зь яе традыцыямі «пацёмкінскіх вёсак» альбо засакрэчанага перапісу 1937 году, арганізатары якога былі рэпрэсаваныя за вынікі, якія не спадабаліся Сталіну.

Перапіс падчас пандэміі

У інтэрнэце ёсьць маса яскравых назіраньняў таго, як адбываліся фальшаваньні ў 2021 годзе: і ад тых, каго перапісвалі, і ад тых, хто перапісваў (яшчэ, яшчэ і яшчэ ). Адметна, што відавочнай фальсыфікаванасьцю перапісу абураўся нават вядомы вялікадзяржаўнік і нацыяналістычны ідэоляг Сяргей Глазьеў.

Я ў 2021 годзе жыў у Маскве і магу гэтыя назіраньні пацьвердзіць. Ані я, ані мае знаёмыя ня бачылі перапісчыкаў. Агітацыі на вуліцах амаль не было. У той час у краіне яшчэ лютавала пандэмія. Я паўдзельнічаў у перапісе самастойна праз інтэрнэт, але гэта каштавала столькі часу і высілкаў, колькі на гэта не патраціў бы амаль ніхто. Перад тым у 2009 годзе я ўдзельнічаў у перапісе ў Брытаніі, дзе гэта было абавязковай справай і дзе перапісны аркуш кожны атрымаў па пошце — там чамусьці мая ўпэўненасьць у выніках нашмат большая.

Зразумела, усё гэта неструктураваныя побытавыя назіраньні, але на іх накладваецца досьвед і веданьне таго, як у Расеі працуе дзяржава і арганізуюцца інфармацыйныя працэсы.

Безумоўна, хто хоча, той няхай верыць і пуцінскаму перапісу, і заявам пуцінскіх афіцыйных асобаў (спрэс юрысты і дактары розных навук), і паведамленьням пуцінскай дзяржаўнай тэлевізіі (там таксама ўсе выпускнікі журфакаў). Але я там жыў, я ўсё гэта бачыў зь сярэдзіны, і я асабіста нічаму гэтаму не паверу ніколі.

Інфармацыя пра этнічны склад фальсыфікуецца першай

Інфармацыя пра нацыянальны склад на перапісе насельніцтва — гэта інфармацыя палітычнага характару, бо яна будзе вызначаць намінальны лябісцкі патэнцыял як нацыянальных рэспублік, так і краінаў «бліжняга замежжа». Таму яна з найбольшай верагоднасьцю можа быць прадметам фальсыфікацый.

Колькасьць асобаў, якія пазначылі нацыянальнасьць, зьнізілася, паводле дадзеных расейскага перапісу 2021 г., на 4,8% у параўнаньні з 2010 г.

На гэтым тле пуцінскія статыстыкі зьнізілі колькасьць беларусаў і ўкраінцаў больш як у два разы.

Татараў нібыта стала меней на 10%, чачэнцаў стала болей на 20%, якутаў і буратаў засталося амаль роўна столькі ж, а вугра-фінскія народы Паволжа скараціліся на 20-30 працэнтаў.

Цікава, што невытлумачальным чынам у выніках за 2021 год на 20% скарацілася колькасьць азэрбайджанцаў і ажно на 40% — колькасьць армянаў.

І ўявіце сабе: хоць колькасьць расейцаў і сапраўды зьнізілася, але іхная доля ў агульным насельніцтве (сярод тых, хто пазначыў нацыянальнасьць), захавалася роўна, з дакладнасьцю да дзясятай долі адсотка, такой жа самай, як была ў 2010 г.: 80,9%. Якое дзіўнае статыстычнае супадзеньне, га?

Высновы з усяго гэтага павінны хутчэй быць не дэмаграфічныя, а палітычныя. Умоўна кажучы, Крэмль не наважваецца стрымліваць чачэнцаў, але стрымлівае татараў. Працягвае зьнішчаць безабаронных эрзянаў, марыйцаў і ўдмуртаў і імкнецца стрымліваць лябісцкі патэнцыял армянаў, чыя дыяспара ў Расеі, мабыць, на самой справе хутка будзе супастаўная з насельніцтвам Армэніі.

А беларусаў і ўкраінцаў як асобных ад расейцаў нацыянальнасьцяў, паводле паведамленьня, якое дасылае нам аўтарытарны Крэмль, у Расеі існаваць не павінна ўвогуле. Гэтаму шмат і іншых ускосных — кансьпіралягічных, вядома ж — сьведчаньняў, калі ў розных дзяжурных прамежкавых статыстычных анкетах людзям настойліва па змоўчаньні запісваюць нацыянальнасьць «расеец/расейка» — мае знаёмыя сутыкаліся з такім.

Дзе аўтарытарызм, там хлусьня

Безумоўна, сярод расейскіх беларусаў малая нараджальнасьць. Вядома, сярод іх ёсьць і аб’ектыўная тэндэнцыя да асыміляцыі. Хоць, як я пісаў, многія кансэрватыўныя пажылыя этнічныя беларусы не пасаромеюцца запісацца беларусамі, бо ў іхным разуменьні Беларусь — гэта «батька» Лукашэнка, партызаны, Брэсцкая крэпасьць і ўвесь набор прывабных для савецкага чалавека штампаў. Але які гэта мае маштаб? І ў якой ступені гэта кампэнсуецца вялікім міграцыйным прытокам зь Беларусі? Ні на якое пытаньне гэты перапіс нам ня можа даць адказу. Бо перапісу фактычна не было.

Ці не займаўся Лукашэнка тым жа самым на сваіх перапісах? Цалкам магчыма, бо лічба этнічных расейцаў — такі ж сама рычаг для маніпуляваньня ім у руках Расеі.

Але паводле лукашэнкаўскіх перапісаў, колькасьць расейцаў у Беларусі з 2009 па 2019 г. зьнізілася на 10%, у той час, як колькасьць беларусаў у РФ паводле пуцінскіх перапісаў з 2010 па 2021 г. зьнізілася ўдвая, нягледзячы на яўнае міграцыйнае сальда на карысьць Расеі. Розьніца ёсьць.

Дзе аўтарытарызм, там хлусьня. «Хлусьня, вялікая хлусьня і статыстыка». Бо дыктатар імкнецца падпарадкаваць сабе ня толькі людзей, але і лічбы, і ўсю рэчаіснасьць. І ахвярай гэтай паўсюднай хлусьні дыктатар робіцца і сам: ёсьць вельмі пераканаўчыя вэрсіі, што нават сваю вайну супраць Украіны Пуцін пачаў, грунтуючыся на хібных зьвестках аб стане расейскай арміі і грамадзкіх настроях ва Ўкраіне, якія яму даносілі хлусьлівыя чыноўнікі.

Пакуль у Беларусі і Расеі ня будзе празрыстай парлямэнцкай дэмакратыі, дзе ніхто ня меў бы манаполіі на ўладу і на інфармацыю, а палітычная сыстэма вызначалася б цывілізаванай канкурэнцыяй розных палітычных сілаў, любыя зьвесткі зь дзяржаўных крыніц трэба ўспрымаць крытычна, у першую чаргу — як сродак маніпуляцыі. Не іначай.

Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.