Што ў краінах АДКБ кажуць пра высылку салдат у Казахстан для здушэньня пратэстаў

• Афіцыйна АДКБ утварылася ў 2002 годзе замест ранейшай Дамовы аб калектыўнай бясьпецы. Расшыфроўваецца абрэвіятура як Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы.
• У розныя гады яе склад зьмяняўся, цяпер у АДКБ уваходзяць Расея, Беларусь, Армэнія, Казахстан, Таджыкістан і Кіргізстан.
• 6 студзеня АДКБ з удзелам Беларусі адправіла свае ўзброеныя сілы ў Казахстан, дзе праходзяць акцыі пратэсту супраць уладаў.
• Беларускія вайскоўцы не ўпершыню адпраўляюцца за мяжу, але місія ў Казахстане стане для іх першай буйной замежнай апэрацыяй.

МЗС Расеі: «Разглядаем падзеі як інсьпіраваную звонку спробу падарваць бясьпеку і цэласнасьць Казахстану»

«Расейская Фэдэрацыя, пацьвердзіўшы прыхільнасьць саюзьніцкім абавязаньням у рамках АДКБ, падтрымала прыняцьце неадкладных мер у сувязі з імклівай дэградацыяй унутрыпалітычнай сытуацыі і ростам гвалту ў Казахстане. Разглядаем апошнія падзеі ў прыязнай нам краіне як інсьпіраваную звонку спробу гвалтоўным шляхам, з выкарыстаньнем падрыхтаваных і арганізаваных узброеных фармаваньняў, падарваць бясьпеку і цэласнасьць дзяржавы», — гаворыцца ў заяве МЗС Расеі ў сувязі з рашэньнем АДКБ аб накіраваньні калектыўных міратворчых сіл АДКБ у Казахстан.

У ёй зазначаецца, што Расея працягне кансультацыі з казахстанскім бокам і іншымі саюзьнікамі па АДКБ «для аналізу і выпрацоўкі, у выпадку неабходнасьці, далейшых эфэктыўных крокаў» па садзейнічаньні правядзеньню «контратэрарыстычнай апэрацыі» ў Казахстане і вяртаньні пад кантроль казахстанскіх уладаў «жыцьцёва важных аб’ектаў крытычнай інфраструктуры».

Расейскі палітоляг: «Гэта можа быць вельмі нядобра для рускага насельніцтва ў Казахстане»

Расейскі палітоляг Кацярына Шульман у эфіры «Эхо Москвы» выказала сваю ацэнку сытуацыі:

«Я думаю, у мяне, як і ва ўсіх, выклікае некаторую зьбянтэжанасьць тое, што кіраўнік Казахстану зрабіў тое, чаго не зрабілі ні Лукашэнка, ні Януковіч: паклікаў у сваю краіну замежныя войскі. І паклікаў такім чынам, што гэта легітымна», — адзначыла Шульман.

На яе думку, пад «псэўданімам» АДКБ у якасьці баявой сілы будзе выступаць пераважна Расея.

«Гэта можа быць вельмі нядобра для рускага насельніцтва ў Казахстане. Вельмі не хацелася б, каб у вачах сваіх суседзяў яны выглядалі як памагатыя акупантаў. Як гэта выглядае? Народ паўстаў супраць тырана, а той паклікаў замежных вайскоўцаў душыць гэтыя пратэсты. Вельмі лёгка ўявіць сытуацыю так — больш за тое, з пункту гледжаньня незадаволеных немагчыма ўявіць, як інтэрпрэтаваць яе інакш. Гэта можа напалохаць людзей, у якіх няма ні арганізацыі, ні правадыра, і яны могуць „рассмактацца“, гэта не неверагодны варыянт. Але тое, што гэта ня зробіць ні на кога добрага ўражаньня, — увогуле, мабыць, зразумела».

Расейскі палітоляг Абас Галямаў адзначае, што без папярэдніх дамоўленасьцяў з публічнымі просьбамі падобнага кшталту, як зрабіў прэзыдэнт Казахстану, не зьвяртаюцца. «Значыць, калі ён не канчаткова звар’яцеў ад страху, дамоўленасьці гэтыя ў яго ёсьць», — разважае ён на сваёй старонцы ў Фэйсбуку.

Лукашэнка, паводле Галямава, можа лёгка адправіць сваіх сілавікоў на здушэньне казахскіх пратэстаў «проста на адных эмоцыях, на нянавісьці да любога роду апазыцыі». Пуціну, паводле яго, таксама «будзе складана ўтрымацца».

Паводле палітоляга, цяпер застаецца незразумелым, што ў гэтай сытуацыі будуць рабіць казаскія вайскоўцы.

«Назарбаеў сышоў, ім дзеля Такаева кроў ліць? Мяркуючы па іх сёньняшніх паводзінах, яны ад гэтай пэрспэктывы не ў захапленьні», — адзначае Галямаў і дадае, што адпраўка «замежных акупантаў» у выглядзе сілаў АДКБ у Казахстан можа паспрыяць таму, што ў казаскіх вайскоўцаў уключыцца «нацыянальны фактар, а ён — ох які моцны драйвэр».

«Карацей, ніхто цяпер ня можа выключыць, што ў выпадку зьяўленьня ў Казахстане сілавікоў славянскай зьнешнасьці частка казаскіх Узброеных сілаў і паліцыі пяройдзе на бок паўстанцаў. І тады гэта ўжо ня проста прагулка будзе, а новы Афганістан», — піша палітоляг.

Беларускі экспэрт: «Міратворчыя сілы ня будуць удзельнічаць у разгоне пратэстаў»

Як зазначыў Zerkalo.io беларускі вайсковы экспэрт Аляксандар Алесін, першапачаткова АДКБ стваралася для абароны краінаў-удзельніц ад унутранай пагрозы, «зьнешняя была другараднай». Паводле яго, Беларусь у прынцыпе можа адмовіцца накіроўваць сваіх вайскоўцаў у іншыя краіны АДКБ, і Лукашэнка ў свой час доўга не пагаджаўся на тое, што Беларусь выдзеліць сваіх вайскоўцаў у Калектыўныя сілы апэратыўнага рэагаваньня.

Аляксандар Алесін

«Па гэтым пытаньні ішла палітычная барацьба паміж кіраўніцтвам Расеі і Беларусі, але ўрэшце эканамічных і палітычных рычагоў у Масквы аказалася дастаткова, каб з Лукашэнкам дамовіцца (ці прымусіць яго да гэтага)», — кажа Алесін.

Паводле яго, раней беларускае заканадаўства і Канстытуцыя не дазвалялі адпраўляць вайскоўцаў за межы Беларусі, але былі прынятыя спэцыяльныя нарматыўныя акты, якія дазваляюць у выпадку неабходнасьці адпраўляць кантрактнікаў у іншыя краіны, калі яны выкажуць такое жаданьне і напішуць заяву.

У пагадненьнях, якія падпісалі ўдзельніцы АДКБ, агаворана, што Беларусь выдзяляе 103-ю паветрана-дэсантную брыгаду Сіл спэцапэрацый, у міратворчым падразьдзяленьні якой служаць толькі кантрактнікі. Таксама на міратворчыя місіі могуць адпраўляцца падразьдзяленьне САХР, людзі з СК, супрацоўнікі МНС, мэдработнікі і цывільны пэрсанал.

«Першапачаткова [у пагадненьнях] было запісана, што гэтыя сілы могуць прыцягвацца для падтрыманьня канстытуцыйнага ладу, захаваньня грамадзкага парадку і барацьбы з тэрарызмам. Менавіта такія фармулёўкі прэзыдэнт Казахстану прымяніў, калі зьвярнуўся з просьбай да краінаў АДКБ даслаць міратворчы кантынгент. Гэта значыць, гэта адбываецца ў рамках міжнародных дамоўленасьцяў», — падкрэсьлівае Алесін і ўдакладняе, што ў Казахстан зь Беларусі адправяць ня ўсю падрыхтаваную каманду.

Паводле экспэрта, міратворчыя сілы ня будуць удзельнічаць у разгоне пратэстаў, здушэньні апазыцыі ці нечым падобным у Казахстане. У іх задача — ахова найважнейшых вайсковых абʼектаў і інфраструктуры, важных цывільных абʼектаў, якія становяць небясьпеку з пункту гледжаньня вытворчасьці, напрыклад, хімічнай, нафтаперапрацоўчай або атамнай прамысловасьці, а таксама найважнейшых дзяржаўных органаў.

«Думаю, гэтымі сіламі будуць узятыя пад ахову ўрад, прэзыдэнт, мясцовыя органы ўлады. Што тычыцца здушэньня пратэстаў — гэта могуць рабіць толькі мясцовыя», — лічыць Алесін.

Пры гэтым, падкрэсьлівае экспэрт, у пагадненьні аб выкарыстаньні Калектыўных сіл апэратыўнага рэагаваньня ўказана, што калі ў працэсе міратворчай дзейнасьці яны нанясуць шкоду жыцьцю і здароўю мясцовых грамадзян, абʼектам інфраструктуры або прыродзе, то бок, які прымае, ня будзе прадʼяўляць да іх ніякіх прэтэнзій.

Армянскі палітоляг: «Удзел Армэніі ў здушэньні пратэстаў можа выклікаць хвалю антыармянскіх настрояў у Казахстане»

Армянскі палітоляг, усходазнаўца Сяргей Мелканян лічыць, што Ерэван, прымаючы любыя палітычныя рашэньні, павінен зыходзіць з нацыянальных інтарэсаў.

«У дадзеным выпадку ўдзел Армэніі ў сілавым здушэньні пратэстаў можа выклікаць хвалю антыармянскіх настрояў у Казахстане», — напісаў ён у сваім тэлеграм-канале.

Акрамя таго, як нагадвае палітоляг, роўна тры гады таму ўжо быў канфлікт паміж казахамі і армянамі на этнічнай глебе, і з улікам таго, што ў Казахстане пражывае некалькі дзясяткаў тысяч армян, Ерэван абавязаны прыняць да ўвагі ўсе рызыкі. Паводле яго, дыпляматычнай місіі і ўпаўнаважаным структурам па працы з дыяспарай неабходна падтрымліваць кантакт з армянскім насельніцтвам Казахстану ня толькі дзеля гарантаваньня іх бясьпекі, але і дзеля рэалізацыі праграмаў іх рэпатрыяцыі і інтэграцыі, бо «антыармянскія тэндэнцыі з часам будуць яшчэ больш узмацняцца, улічваючы фактар сілавога ўцягваньня Ерэвану».

Кіргізстан: Кабмін просіць кіргізстанцаў паставіцца да гэтага «з разуменьнем»

У Бішкеку 6 студзеня праходзіць акцыя пратэсту супраць адпраўкі кіргіскіх вайскоўцаў у Казахстан у складзе калектыўных міратворчых сіл АДКБ. Яе ўдзельнікі лічаць, што падзеі ў Казахстане — унутрыпалітычнае пытаньне, у якім Кіргізстан не павінен браць удзелу. Таксама яны патрабуюць выхаду Кіргізстану з АДКБ.

Акцыя пратэсту ў Бішкеку 6 сьнежня

Кабінэт міністраў Кіргізстану заклікаў кіргізстанцаў «з поўным разуменьнем і адказнасьцю» паставіцца да рашэньня накіраваць воінскі кантынгент у Казахстан. Кабмін заявіў, што як блізкі сусед і стратэгічны саюзьнік Казахстану Кіргізстан ня мае права адхіліць просьбу аб дапамозе ад законных уладаў Казахстану і выканае свае абавязаньні ў неабходнай меры ў рамках АДКБ. «Пры гэтым роля вайсковай часткі Кіргізстану павінна быць строга абмежаваная аховай стратэгічных абʼектаў і не ўключаць у сябе хоць якога ўзаемадзеяньня з цывільным насельніцтвам ці абавязкаў забясьпечваць грамадзкі парадак», — запэўніў кабмін.

Парлямэнт Кіргізстану сёньня павінен быў сабрацца на экстранае пасяджэньне ў сувязі з падзеямі ў Казахстане для абмеркаваньня пытаньня аб удзеле Кіргізстану ў місіі АДКБ, аднак з прычыны адсутнасьці кворуму паседжаньне адклалі на 7 студзеня.

Старшыня кіргіскай партыі «Ата Мекен» Амурбек Тэкебаеў расцэньвае хваляваньні ў Казахстане як выбух цярпеньня насельніцтва, якое стамілася ад аўтарытарнай улады:

Амурбек Тэкебаеў

«Гэтыя падзеі важныя ня толькі для Казахстану, але і для ўсяго рэгіёну. Казаскі народ шмат гадоў змагаўся з аўтарытарнай і аднаасобнай уладай. Пасьля наступленьня новага году Казахстан узьняўся стыхійна, але адначасова. Гэта кажа, што казаскі народ незадаволены цяперашнім рэжымам і жадае зьменаў. (...) Працэс пачаўся ў Кіргізстане, цяпер [адбываецца] у Казахстане, гэта паўплывае на іншыя краіны, у тым ліку і на Расею. Некаторыя экспэрты адзначаюць, што „каляровыя“ рэвалюцыі дасягнулі і Казахстану», — кажа палітык.