Выстава пра разбураныя храмы Кіева. 22 сьнежня 2021
Экспануюцца фатаздымкі кіеўскіх цэркваў, якія з часам так і не аднавілі, бо на іх месцах савецкая ўлада пабудавала адміністрацыйныя або жылыя будынкі.
Выстава "Зруйнаваная вера" пра разбураныя храмы Кіева
«Паводле рознай інфармацыі ў Кіеве зьнішчылі больш як 60 храмаў і цэркваў. З усёй Украіны ня маем агульнай інфармацыі, бо часам рэлігійныя збудаваньні не зьнішчалі, але выкарыстоўвалі не па прызначэньні. Напрыклад, у Чаркаскай вобласьці ў больш як 20 храмах зрабілі калгасныя сховішчы прадуктаў, у шасьці цэрквах змантавалі хлебазаводы, некаторыя храмы сталі клюбамі і гэтак далей. У вялікіх гарадах храмы як сымбаль зьнішчалі, а ў малых гарадах, каб пераканаць сялян, што Бога няма і храм не адыгрывае ніякай ролі, цалкам нівэлявалі сам храм і рабілі зь яго побытавы асяродак або зьберагалі ў ім збожжа», — сказаў Свабодзе адзін з аўтараў выставы, галоўны спэцыяліст Украінскага інстытуту нацыянальнай памяці Ўладзімір Палішчук.
Міхайлаўскі сабор
Выключэньне — Міхайлаўскі сабор. Яго аднавілі ўжо ў часы незалежнасьці Ўкраіны, у 1997–1998 гадах. Гістарычны храм быў створаны ў 1108–1113 гадах, у часе праўленьня полацкага князя Сьвятаполка Ізяслававіча, які ўзышоў на кіеўскі пасад у 1093 годзе. Савецкая ўлада зьнішчыла сабор у 1930-я гады.
У 2013–2014 гадах адноўлены храм стаў прытулкам удзельнікаў акцыяў пратэсту ў Кіеве, калі тагачасная ўлада пайшла на жорсткі сілавы разгон актывістаў, якія пратэставалі супраць яе адмовы ад эўрапейскай інтэграцыі Ўкраіны.
Міхайлаўскі сабор пасьля аднаўленьня
У ноч на 11 сьнежня 2013 году званы Міхайлаўскага сабору ўпершыню за апошнія восем стагодзьдзяў забілі трывогу і сабралі вялікую колькасьць кіяўлян, якія змаглі супрацьстаяць спробе ўнутраных войскаў і спэцпадразьдзяленьняў «зачысьціць» Майдан Незалежнасьці ад удзельнікаў пратэсту. 26 студзеня 2014 году ў саборы адбылася паніхіда па загінулым на Эўрамайдане беларусу Міхасю Жызьнеўскім.
Як расказвае Ўладзімір Палішчук, усе зьнішчаныя бальшавікамі ў Кіеве цэрквы мелі культурна-гістарычную каштоўнасьць.
Ўладзімер Палішчук
«Калі бальшавікі пачалі зьнішчаць храмы ў Кіеве, яны тлумачыліся тым, што трэба павялічыць жыльлёвы фонд, будаваць плошчы, новыя праспэкты. Але мэтазгоднасьці зьнішчаць такую колькасьць храмаў не было — ні з архітэктурнага, ні з горадабудаўнічага гледзішча, бо тыя храмы і цэрквы не стаялі на нейкіх важных перакрыжаваньнях ці на вялікіх плошчах, дзе можна было будаваць вялікія жылыя дамы. Гэта было плянамернае зьнішчэньне», — сьцьвярджае Ўладзімір Палішчук.
Руйнаваньне Кацярынінскай царквы
Руйнаваньне Трохсьвяціцельскай царквы
У 30-я гады мінулага стагодзьдзя побач зь Міхайлаўскім саборам і манастыром знаходзілася Трохсьвяціцельская царква. Пасьля зьнішчэньня храмаў на гэтым месцы бальшавікі плянавалі збудаваць вялікі ўрадавы цэнтар. Але пасьпелі ўзьвесьці толькі адзін будынак у стылі сталінскага ампіру. У савецкія часы ў ім разьмяшчаўся ЦК КП(б) Украінскай савецкай рэспублікі, а цяпер ў ім месьціцца Міністэрства замежных справаў Украіны.
Руйнаваньне Трохсьвяціцельскай царквы
«Трэба шчыра сказаць, што сюды не завозілі зьніадкуль людзей з кувалдамі, якімі разбуралі гэтыя храмы. Разносілі па цаглінцы дзеці і ўнукі тых грамадзян, якія самі хадзілі да гэтых цэркваў яшчэ ўчора і верылі ў Бога», — дадаў гісторык.
У Межыгор’і, якое стала шырока вядомым як прыватная рэзыдэнцыя былога прэзыдэнта Ўкраіны Віктара Януковіча, таксама знаходзіўся вялікі Межыгорскі манастыр. У савецкія часы там разьмяшчаўся мастацка-керамічны тэхнікум, а калі сталіцу Ўкраіны перанесьлі з Харкава ў Кіеў, вырашылі на тым месцы пабудаваць урадавую рэзыдэнцыю. У выніку ўсе манастырскія збудаваньні XVIII–XIX стагодзьдзяў разам зь бясцэннымі іканастасамі зраўнялі зь зямлёй. У 2007-м Віктар Януковіч прыватызаваў гэтую зямлю і пабудаваў там уласны жылы комплекс. Пасьля ягоных ўцёкаў з Украіны рэзыдэнцыю «Межыгор’е» вярнулі ў дзяржаўную ўласнасьць.
Выявы Межыгорскага манастыра
Гісторык Уладзімір Палішчук дадаў, што бальшавікі ня толькі нішчылі цэрквы, але вывозілі каштоўнасьці зь іх, каб «падтрымаць маладую савецкую дзяржаву».
Зруйнаваная Благавешчанская царква
Руйнаваньне званіцы Мікалаеўскага вайсковага сабору
«Тонамі вывозілі золата, рызы, каштоўнасьці. І там, дзе цяпер завод „Ленінська кузня“, былі гіганцкія ангары, забітыя рознымі царкоўнымі каштоўнасьцямі. Творы мастацтва там пераплаўлялі ў срэбраныя і залатыя зьліткі, каб адпраўляць у Эўропу ці Амэрыку. Гэта было плянамернае зьнішчэньне пад лёзунгам барацьбы з рэлігіяй і дамінаваньнем царквы. Зьншчалі і цэрквы, і веру», — расказаў прадстаўнік Украінскага інстытуту нацыянальнай памяці.
Аналягічныя працэсы адбываліся і ў Беларусі. Некаторыя гістарычныя будынкі тут захаваліся толькі на фатаздымках замежных музэяў.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Зьнікла, але зафіксавана. Страчаная гісторыя Беларусі на здымках салдатаў Германскай імпэрыі