«Яшчэ пройдзем пераможным маршам». Згадваем, як год таму праходзіў жаночы Гранд-марш салідарнасьці

Паэтка, публіцыстка Крысьціна Бандурына, паэтка, рэдактарка Віка Трэнас, журналістка Аліна Рудзіна і грамадзкая актывістка Наста Базар згадваюць падзеі гадавой даўнасьці, асэнсоўваюць страты і дасягненьні, а таксама разважаюць пра новы фармат жаночага актывізму і пратэсту.

Глядзіце размову цалкам на відэа

Асноўныя тэзісы

Крысьціна Бандурына:

Крысьціна Бандурына, фота Івана Іванчанкі

• Гэта сапраўды быў гранд-марш. Нават калі згадваю, вочы гараць. Агромністы паток жанчын, і ўсе адна адну падтрымліваюць. Было натхняльна і сьмела.
• Нечакана было пабачыць, што нас так шмат, што мы гатовыя і што мы не баімся. Найбольш запамінальнымі на жаночых маршах будуць жаночыя крэатыўныя плякаты.
• Тое, што мяне акаляе цяпер, прыносіць мала пазытыву. Я проста не магу падлічыць, колькі маіх сяброў і знаёмых зьехалі з краіны, колькі прайшлі праз турмы і як складана было ўсё гэта перажываць.
• Пазытыўнае — знаёма кожнаму і кожнай, хто бываў тады на вуліцах. Гэта пераадоленьне сябе, свайго страху і адчуваньне павагі да сябе і сваіх сяброў, пра якіх ніколі б у жыцьці не падумала, што яны будуць побач, а яны аказваліся побач.
• Былі расчараваньні, калі людзі, якія, падавалася б, падзяляюць твае погляды, насамрэч аказваліся не такімі, якімі ты іх уяўляла. Гэтая мяжа толькі пашыраецца. Вельмі глыбокі разлом. Галоўны здабытак яшчэ наперадзе — і ў тым, каб мы гэты разлом пераадолелі.
• Адзінае, што я бачу магчымым цяпер, — узаемадапамога і ўзаемападтрымка.

Аліна Рудзіна:

Аліна Рудзіна

• Было натхняльнае адчуваньне ад таго, што вакол шмат дзяўчат, жанчын у нашых колерах. Было таксама адчуваньне небясьпекі і страху, бо нас суправаджалі аўтазакі і АМАП.
• Я здымала відэа, рабіла фота, стрыміла. Цяпер вельмі балюча бачыць напаміны з таго году.
• Год таму здавалася, што горад наш, краіна наша, усё будзе толькі добра. Цягам году столькі дрэннага здарылася. Нашы калегі, сябры, блізкія — за кратамі, у выгнаньні.
• Калі я згадваю тыя падзеі, ёсьць адчуваньне жаночай моцы. Памятаю Марыю Калесьнікаву, якая натхняла і матывавала.
• Толькі магу спадзявацца, што некалі мы ў Беларусі яшчэ пройдзем пераможным маршам.

Віка Трэнас:

Віка Трэнас. Архіўнае фота.

• Заканамерна, што гэтая рэвалюцыя — жаночая. Акрамя маршаў, быў вельмі актыўны ўдзел жанчын у мікрараёнах. У дваровых чатах, у лякальных актыўнасьцях галоўнымі рухавікамі былі дзяўчаты.
• Гэта і ўрокі мінулага. Пасьля Другой сусьветнай вайны жанчыны вымушаныя былі араць на сабе зямлю, бо каня трэба было берагчы. Яны ўпрагаліся ў плуг і ішлі.
• Калі я прачытала мэмуары аднаго чалавека, які прыгадваў гісторыю сваёй бабулі, то зразумела, адкуль у беларускіх жанчынах сталёвы стрыжань унутры. Яны могуць усё.
• Ва ўсе гады ў беларускай гісторыі былі жанчыны, якія стваралі грамадзянскую супольнасьць.
• Постаці Святланы Ціханоўскай і Марыі Калеснікавай сталі ўзорам, прыкладам, калі можна так сказаць, для нашых жанчын. «Калі яны змаглі, значыць, і я змагу».
• Што мы набылі? Па-ранейшаму нашыя беларускія жанчыны — гэта сіла, пяшчота, спагада і эмпатыя. Яны і моцныя, і пяшчотныя, і могуць шмат чаго. Я веру ў нашых жанчын.
• Што рабіць цяпер? Партызаншчына ўнутры краіны (захаваньне свайго мэнтальнага здароўя) і максымальная публічнасьць за яе межамі.
• Фармаваньне крытычнага мысьленьня — аснова, тое, што дапаможа дагрукацца да той часткі грамадзтва, якая жыве «ў сьвеце ружовых адзінарогаў» і ўпарта не заўважае гуманітарнай і сацыяльна-эканамічнай катастрофы ў Беларусі.

Жаночы марш салідарнасьці ў Менску. Фотагалерэя

Наста Базар:

Наста Базар. Архіўнае фота.

• У рэвалюцыі сапраўды жаночы твар. Мы маем вялікае выгараньне і вялікую адказнасьць.
• Мы павінны фіксаваць свой стан і думаць, што будзе далей. За год зьмянілася шмат, але дагэтуль жанчыны маюць вядучую ролю ў гэтай рэвалюцыі і з гэтай пасады ня сыдуць.
• Шмат жанчын выйшлі таму, што не было каму, яны выйшлі за мужчын. Але я асабіста ведаю вельмі шмат жанчын, якія выйшлі за сябе, за свае правы, і працягваюць гэта рабіць. І гэта самы вялікі здабытак гэтага году.
• За гэты год мы моцна пасталелі. Для мяне самая важная каштоўнасьць — каштоўнасьць чалавечага жыцьця, каштоўнасьць асобы.
• Я падтрымліваю і буду падтрымліваць жанчын. У мяне няма стратэгіі, што мы будзем рабіць, каб перамагчы, але ёсьць мэта — падтрымаць найперш жанчын, падтрымаць жаданьне жанчын рабіць свой выбар.