На што зараз можна спадзявацца? Што можа грамадзтва зрабіць зараз? За што адказныя палітыкі і грамадзкія дзеячы?
Гэтыя тэмы ў «Праскім акцэнце» абмяркоўваюць гісторык, шэф-рэдактар часопіса Arche Аляксандар Пашкевіч і аналітык Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў (BISS) Вадзім Мажэйка.
Пашкевіч
- Досьвед уласнай беларускай паразы — гэта досьвед Плошчы-2010
- Паразы ў паўстаньнях ХІХ стагодзьдзя і ў рэвалюцыі 1905 году былі паразамі ў больш шырокім дзяржаўным кантэксьце, мы былі адно рэгіянальным аспэктам
- Ну, а як выжывалі? Грамадзтва перажывала рэпрэсіі, пераконвалася, што яно пакуль няздольнае скінуць рэжым, і пераходзіла да арганічнай працы
- Гэта ў нас было ў 2010 годзе, тады некаторыя трапілі за краты, іншыя атрымалі фрустрацыю
Аляксандар Пашкевіч
- Але пасьля ад той фрустрацыі пачалі адыходзіць, і за 10 гадоў разьвілася тое, што зрабіла магчымым падзеі 2020 году
- Нашыя цяперашнія падзеі яшчэ ня скончаныя, нельга сказаць, што рэакцыя канчаткова перамагла, усе ўціхамірыліся і больш не змагаюцца
- Ну, і ўлада не дае магчымасьці адмовіцца ад змаганьня, перайсьці да арганічнай стваральнай працы
- І яна не пачынае рэформаў, якія б вырашылі тыя пытаньні, з прычыны якіх узьнікла нашае народнае паўстаньне
- Улады хочуць вынішчыць усё, што ім не даспадобы, зьнішчыць усе каналы камунікацыі, каб грамадзтва стала ізноў атамізаваным
- Але нельга сказаць, што ў іх усё атрымалася
- Гэтая камунікацыя проста набывае іншыя формы, больш патаемныя
- Напрыклад, зараз камунікацыя адбываецца не празь вялікія чаты, якія налічвалі тысячы людзей, а празь меншыя
- Некаторыя пляцоўкі знаходзяцца ў «сьпячым» стане, яны ў любы момант могуць «стрэліць»
- Калі сёньня гэтыя чаты зьнішчылі, схільнасьці, навыкі нікуды ж не падзеліся, заўтра яны могуць аднавіцца
- Працуе і сыстэма дапамогі людзям, якія пацярпелі ад гэтай улады
- Улады спрабавалі гэтыя магчымасьці абмежаваць, некаторыя людзі нават у турме за тое, што аказвалі такую дапамогу
- Зараз гэтая сыстэма таксама працуе, толькі інакш
- Я ведаю, што працуе сыстэма дапамогі канкрэтным людзям, не праз фонды
- Палітычная адказнасьць лідэраў, зразумела, існуе
- Але наш рух — не вэртыкальна пабудаваны, у якім лідэры загадалі — і ўсе дысцыплінавана пайшлі выконваць
- І рашэньне, чым можна рызыкаваць, прымае калектыўны розум у Беларусі, а ня хтосьці за мяжой
- Былі людзі, якія заклікалі выходзіць на вуліцы і падчас Усебеларускага сходу, і на 25 сакавіка сёлета, прычым заклікалі, нічым не рызыкуючы
- Каб нешта спрацавала, трэба нешта прапаноўваць, зараз не разьлічыш усе рызыкі
- 2020 год даў прыклады прапановаў, якія дасьведчаным людзям здаваліся невыканальнымі, але якія былі рэалізаваныя, хоць і ня ў тым выглядзе, у якім яны меркаваліся
Мажэйка
- Пачаўся маратон
- Гэта было зразумела і раней, ня толькі зараз
- Былі вялікія адрозьненьні паміж тымі, хто далучыўся на пратэсту толькі летась, і тымі, хто так ці інакш быў у яго ангажаваны даўно
- Для тых, хто чакаў хуткай перамогі, тое, што адбылося, можа выглядаць пэўным расчараваньнем і нагодай для дэпрэсіі
Вадзім Мажэйка
- Я сам зімой казаў: «зіма — вашая, вясна — нашая»
- Але нельга казаць, што ўсё скончылася і пануе адно рэакцыя
- У сярэдзіне 2011 году колькасьць палітвязьняў пачала пакрысе зьніжацца
- Цяпер гэтая колькасьць толькі расьце, а рэпрэсіі набіраюць абароты
- Зараз улада не адчувае сябе пераможцам, Лукашэнка не набыў аніякай легітымнасьці
- Мы бачым, як шмат грамадзкіх структураў сфармавалася вакол пратэставай хвалі
- Мы бачылі, як пасьля інцыдэнту з самалётам і затрыманьня Пратасевіча апазыцыйныя структуры прадэманстравалі здольнасьць дамаўляцца і ладзіць супольныя дзеяньні
- Улада робіць шмат памылак, у яе няма разуменьня грамадзтва, адчуваньня, як яно зьмянілася
- Мы гэта бачылі летась, бачым і сёлета, інцыдэнт з самалётам Ryanair — вельмі яскравы прыклад, які ўкладаецца ў агульную тэндэнцыю
- Зразумела, што многія палітычныя ініцыятывы ня будуць мець плёну
- Гэта як у бізнэсе: ніхто ня думае, што ўсе стартапы будуць мець плён
- І загадзя нельга сказаць, які са стартапаў будзе пасьпяховым
- Год таму новы твар у палітыцы заявіў — я пайду на выбары, усё будзе па законе, і мы пераможам
- Было шмат аргумэнтаў за тое, што з гэтага нічога не атрымаецца
- Цяпер, паводле апытаньняў Chatham House, у Бабарыкі — самы высокі рэйтынг
- І наагул зь яго ініцыятывы шмат чаго атрымалася
- І добра, што зьяўляецца шмат разнастайных ініцыятываў
- У 2020 годзе ў грамадзкі сэктар прыйшлі дзясяткі тысячаў людзей
- Гэта ці ня самы вялікі прыток чалавечага капіталу ў грамадзкі сэктар за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі
- Мы не жывём у наратывах БТ. Ціханоўская, Латушка ці хто іншы — не лялькаводы
- Лялькавод сапраўды нясе адказнасьць за ляльку, бо лялька не нясе адказнасьці за свае рухі
- Але ў Беларусі жывуць дарослыя людзі, якія самі адказваюць за сваё жыцьцё
- У рэпрэсіях вінаватыя не Ціханоўская ці Латушка, у рэпрэсіях вінаваты той рэжым, які іх учыняў
Што было раней
- Паводле беларускіх праваабаронцаў, цягам траўня ў «пратэставых» крымінальных справах асудзілі больш за 100 чалавек.
- За папярэдні месяц колькасьць палітычных зьняволеных павялічылася на 99 і цяпер складае 449 чалавек.
- Праваабаронцам «Вясны» вядома ня менш як пра 109 асуджаных за травень па «пратэставых» крымінальных справах.
- Ініцыятыва ByPol абвясьціла, што стварае падпольнае народнае апалчэньне
- Прыхільнікі пераменаў у Беларусі абвясьцілі новы флэшмоб у рамках руху #КолерСупрацьЦемры