Польскі пат: выбары падзялілі краіну напалам

Рафал Тшаскоўскі і Анджэй Дуда

На момант, калі пішуцца гэтыя радкі, дакладны вынік прэзыдэнцкіх выбараў невядомы. Рэдкі выпадак, калі экзыт-полы не даюць адказу на пытаньне, хто ж перамог: дзейны прэзыдэнт Анджэй Дуда, фактычны прадстаўнік кіраўнічай партыі «Права і справядлівасьць» ці Рафал Тшаскоўскі, кандыдат ад апазыцыйнай «Грамадзянскай кааліцыі».

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Выбары ў Польшчы: падлічылі 99,97% галасоў, перамагае дзейны прэзыдэнт Дуда з адрывам у 2,42%

Экзыт-полы сьведчаць пра перамогу Дуды на 0,8-1,6%. Але памылка рэпрэзэнтатыўнасьці апытаньняў на выхадзе з выбарчых участкаў большая за гэтае адрозьненьне. Таму ў рэальнасьці магчымая перамога як Дуды, так і Тшаскоўскага.

Але ў любым выпадку навідавоку выразны роўны падзел, можна нават сказаць раскол польскага грамадзтва. Раскол таму, што ў гэтым выпадку падзел тычыўся ня толькі чыста палітычных, але і сьветапоглядных, каштоўнасных рэчаў.

Гэта не беларуская сытуацыя, але ў нечым падобная на цяперашнюю амэрыканскую, дзе палітычных апанэнтаў часам успрымаюць як прадстаўнікоў іншай нацыі.

Фармальна нават перамога Тшаскоўскага ня будзе азначаць рэвалюцыі, паўнамоцтвы кіраўніка дзяржавы ў Польшчы не такія бязьмежныя, як у Беларусі, і нават не такія шырокія, як у ЗША. Прынамсі, у эканамічнай сфэры вырашальную ролю адыгрывае ўрад, а ён у Польшчы сфармаваны партыяй «Права і справядлівасьць» (ПіС), якая атрымала пераканаўчую перамогу на апошніх парлямэнцкіх выбарах.

Аднак у замежнай палітыцы паўнамоцтвы прэзыдэнта Польшчы досыць вялікія. А гэтыя сфэра — адна з тых, якія спараджаюць у Польшчы спрэчкі і супярэчнасьці. Прынамсі, прэзыдэнт Тшаскоўскі мог бы крыху прыпыніць пэўнае дыстацыяваньне сваёй краіны ад Эўразьвязу, крыху павярнуць палітыку эўраскептыцызму ў бок Брусэлю, Бэрліну, Парыжу, у бок тых эўрапейскіх прынцыпаў, ад якіх, на думку многіх у ЭЗ, Польшча пры кіраваньні ПіС пачала адыходзіць.

Зразумела, усё пазнаецца ў параўнаньні. У беларускім кантэксьце брутальнай і прымітыўнай дыктатуры польскія адхіленьні ад эўрапейскіх прынцыпаў падаюцца псэўдапраблемамі, маўляў, нам бы вашыя праблемы. Але палякі не беларусы. Яны жывуць сваімі праблемамі і для іх яны надзвычай вострыя, балючыя і расколваюць народ.

Але і Анджэй Дуда, калі ўсё ж перамог ён, ня зможа зыходзіць з прынцыпу «пераможца атрымлівае ўсё». Па ідэі не павінны, калі выбары паказалі падзел грамадзтва амаль напалам.

Цікава, што ў першым туры выбараў Дуда апярэджваў Тшаскоўскага. Паводле экзыт-полу кандыдат ад апазыцыі ў другім туры палепшыў свой вынік на 19 (!) працэнтных пунктаў, гэта значыць сабраў галасы амаль усіх, хто галасаваў супраць кандыдата ПіС. Такі варыянт пратэставага галасаваньня.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Прэйгерман: «Калі нехта чакаў, што ўлада павядзе сябе па-іншаму, то гэта дурні альбо безадказныя людзі»

Гераіня раманаў Агаты Крысьці міс Марпл на любыя калізіі знаходзіла аналёгіі з жыцьця сваёй вёсачкі. Я, як тая міс, прыгадаю маніфэст Яўгена Прэйгермана. Якога аблаялі ўсе. Дакладней, тыя, каму Лукашэнка не падабаецца, аблаялі як найміта рэжыму, а прыхільнікі рэжыму, адпаведна, сустрэлі магільным маўчаньнем.

Аналёгіі, здаецца, недарэчныя. Віктар Бабарыка і Сяргей Ціханоўскі сядзяць за кратамі, малаімаверна, што Бабарыка і Ціханоўская будуць зарэгістраваныя як кандыдаты ў прэзыдэнты.

Але досьвед суседзяў — прынамсі падстава для асэнсаваньня саміх сябе. А давайце ўявім сабе, што Бабарыку рэгіструюць кандыдатам. Давайце нават уявім сабе, што адбываецца другі тур. Давайце ўявім сабе, што і другі тур паказвае, што дзьве Беларусі — прыкладна роўныя. І што тады? Я разумею, што гэта, хутчэй за ўсё, не беларуская сытуацыя. Я разумею, што альбо 3% альбо 76%. Але калі яна польская? Калі напалам, калі палова Беларусі — Беларусь Лукашэнкі, а палова — Бабарыкі? Што тады?

Я разумею, дыктатуры альбо зрынаюцца альбо захоўваюцца. А хіба немагчымы пат, такі самы, як цяпер у Польшчы?

Можа, і немагчымы. Але варта прынамсі падумаць, пра што адна Беларусь можа дамовіцца з другой.

Дзякуй братам палякам, яны даюць падставу паглядзець на сваю сытуацыю так, як не выпадала паглядзець бязь іх.

Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.