Беларускі мастак Андрэй Задорын, які ад 1997 году жыве ў Нідэрляндах, расказвае пра сваё жыцьцё за мяжой, пра сакрэты посьпеху, параўноўвае мастакоў і аматараў жывапісу ў Беларусі і Галяндыі і прызнаецца, што ўсе 23 гады эміграцыі пільна сочыць за падзеямі на радзіме.
Сьцісла
- Праца павінна цябе кранаць, тады яна знойдзе суперажываньне і ў іншага чалавека
- Не лічу сябе пасьпяховым. Лічу сябе проста мастаком
- Савіцкі казаў, што я займаюся «жыдоўскім жывапісам». У 2010 годзе ён ня даў выставіць маю карціну на тэму ГУЛАГу
- На Захадзе жывапіс выцясьняецца фатаграфіяй
- Пастаянна сачу за падзеямі ў Беларусі. Цяпер там неверагодна цяжкая сытуацыя, складана меркаваць, як яна будзе разьвівацца
- Пасьля разгону Плошчы ў 2010 годзе я сказаў сабе, што пры гэтым рэжыме выстаўляцца ў Беларусі ня буду
- Некаторыя мае карціны дагэтуль забароненыя для паказу ў Беларусі
- Пандэмія — гэта не Другая ўсясьветная вайна. Моцна сьвет яна ня зьменіць
Пра сакрэт і прычыны посьпеху
— Часам даводзіцца чуць, што мастаку, каб добра жыць, трэба быць бізнэсмэнам, маўляў, аднаго таленту мала. Пасьля пачынаюцца ўдакладненьні: паглядзіце, колькі геніяў былі жабракамі пры жыцьці, Ван Гог бедаваў, Гаген амаль нічога не прадаў, яго кінула жонка і г. д. А як вы, прафэсійны мастак, лічыце — хопіць таленту ці трэба і пакупніка завабліваць?
— Пачну з таго, што зь мяне бізнэсмэн ніякі. Я ня ўмею ні прадаваць, ні таргавацца. Зь іншага боку, чуў шмат пра тое, што мастаку трэба да нечага ці да некага прыладзіцца. Чуў такія размовы і пра сябе, казалі, што мне ўсё арганізавала жонка. Людзі ня могуць проста паверыць у тое, што ў некага можа проста атрымацца. Мне нават у Фэйсбуку пісалі: «Як у вас гэта атрымалася?» А я нават ня ведаю, што адказаць.
Адзін беларускі мастак некалі ў 90-я гады сказаў, што я спэкулюю на цяжкім дзяцінстве. А пасьля я даведаўся ад галерыстаў, зь якімі працую, што той мастак з падобнымі да маіх працамі аб’ехаў тыя самыя галерэі. Бо яму здавалася, што ён можа гэта зрабіць лепш.
Так ці іначай, мне здаецца, што праца павінна цябе кранаць, тады яна знойдзе суперажываньне і ў іншага чалавека. Я баюся заікацца пра талент, бо любы можа зрэзаць... Але трэба мець яшчэ нешта большае, каб праца прыцягвала да сябе.
Андрэй Задорын. 60х100. Вечар. Акварэль. 2020
— Вас ня мучае пэўная залежнасьць ад пакупніка, хоць вы і вельмі пасьпяховы мастак?
— Я не лічу сябе пасьпяховым чалавекам. Я лічу сябе проста мастаком. Але так атрымалася, што мне ніколі не была патрэбная замова ці нешта яшчэ. Мне пашанцавала, я раблю тое, што хачу. І для многіх гэта здаецца камфортным відам дзейнасьці — я раблю прадукцыю, якую купляе галерэя і пасьля прадае.
Пра дачыненьні зь Міхаілам Савіцкім
— Я мушу сказаць, што ўжо шмат гадоў, з пачатку 90-х, памятаю вашу карціну на тэму рэпрэсій — баржа зь вязьнямі на паўночнай рэчцы і сылюэты двух вертухаяў. Вельмі моцная рэч паводле свайго гучаньня і адчуваньня безвыходнасьці.
— Так, гэта старая гісторыя. Я яе напісаў у сярэдзіне свайго навучаньня ў асьпірантуры, у майстэрнях Акадэміі мастацтваў СССР пад кіраўніцтвам Міхаіла Савіцкага. Ён зацьвердзіў эскіз, пасьля зацьвердзіла Акадэмія мастацтваў СССР, я яе вельмі хутка напісаў, выставіў, і Міністэрства культуры яе купіла. Я быў зарэгістраваны ў Агенцтве аўтарскіх правоў, дык мне прыходзілі паведамленьні, што праца друкавалася па ўсім СССР, у нейкім часопісе «Ўрал» і г. д.
Адпаведна, мне для выпускной працы трэба было рабіць нешта іншае. Адносіны з Савіцкім у мяне тады канчаткова сапсаваліся і былі вельмі дрэнныя, пераважна празь яго сына. І вось ён за чатыры месяцы да заканчэньня паведаміў мне, што пасылае ў Маскву дакумэнты на маё адлічэньне і з патрабаваньнем вярнуць усе патрачаныя на маё навучаньне дзяржаўныя грошы. Ён лічыў, што я займаюся «жыдоўскім жывапісам», маючы на ўвазе дробнатэм’е, і называў гэта антымастацтвам. Пры тым, што яму многае з майго жывапісу падабалася.
Да гэтага ён вылучаў мяне на залаты мэдаль Акадэміі мастацтваў, у выніку я яго не атрымаў, але атрымаў Ганаровы дыплём, іх у Беларусі ўсяго пара чалавек мае.
Забароненая да паказу ў Беларусі карціна «Ладзьдзя Харона», створаная Андрэем Задорыным у 1989 годзе
Я спалохаўся. У мяне не было ні палатна, нічога. Была праца пра сельскіх настаўнікаў. Я яе перавярнуў і за шэсьць гадзін зрабіў другі варыянт той баржы зь вязьнямі, які цяпер знаходзіцца ў Майстэрнях, ён там застаўся. На раніцу Савіцкі зайшоў, паглядзеў, зразумеў, што яна раней была зацьверджаная, бразнуў дзьвярыма і больш не перашкаджаў, але і да канца навучаньня не вітаўся са мной і не размаўляў. Я яе спрабаваў выставіць у 2010 годзе, калі Васіль Сумараў выстаўляў карціны сваіх вучняў. Савіцкі быў яшчэ жывы, ён сказаў, што гэта апаганьваньне памяці нашага народу, і ня даў яе выставіць.
Аднойчы я ішоў каля Акадэміі, і да мяне прыйшла ідэя, ад якой я пазьней адмовіўся — гэта мітынг у Курапатах. Я хацеў намаляваць карціну вальтом — цяперашнія людзі так, а карані дрэваў як голыя людзкія торсы віселі ўніз. Савіцкаму настолькі спадабалася гэтая ідэя, што калі я адмовіўся ад яе і проста напісаў галіны дрэваў як рэжучыя лініі, паміж якімі ходзяць людзі, ён быў вельмі злы і казаў, маўляў, шкадуе, што ня ён гэта прыдумаў, бо мог бы гэта добра напісаць.
Дык вось гэтую працу пад назвай «Курапаты» таксама доўгі час было забаронена выстаўляць. Калі я шукаў працы для таго, каб выставіць разам з Сумаравым, то пазваніў у мастацкі музэй намесьніку дырэктара. Ён мне адказаў, што «Курапаты» забароненыя для паказу. Дарэчы, купіў яе ў свой час дырэктар мастацкага музэю, у яго сваякі былі рэпрэсаваныя.
З рэпрэсіямі ў мяне нямала прац зьвязана. Калі я вучыўся, у Маскве была ўсесаюзная выстава маладых мастакоў. У мяне там былі дзьве карціны, іх шмат разоў рэпрадукавалі, адну зь іх купіла Трацьцякоўская галерэя. Адна зь іх называлася «Вяртаньне. 1953 год». Гэта першая палітычная праца, напісаная мной у тыя гады. Я толькі два месяцы як вучыўся ў Майстэрнях, і за гэтую працу мяне адразу хацеў адлічыць Савіцкі, ён называў усё гэта «жыдоўскім мастацтвам», ён быў страшны антысэміт. За сваё жыцьцё я сустракаў усяго пару такіх.
Андрэй Задорын. 40х50. Нэктарыны. Панэль, алей. 2020
Але ён чапляўся ня толькі да «палітыкі». Тады ў мяне была карціна «Калядныя яблыкі», яе таксама купіла Трацьцякоўская галерэя. Эскіз я яму не паказваў, бо ў мяне ў адзінага былі зь ім такія благія дачыненьні. Я пытаўся ў аднаго калегі, што там «жыдоўскага» бачыць Савіцкі, і той мне адказаў: «Ён мае на ўвазе дробнатэм’е».
Ці стамляецца мастак пісаць
— Ці не стамляецца чалавек усё жыцьцё залежаць ад продажу сваіх карцін? Ці не было ў вас жаданьня ўсё кінуць і пачаць ціхае сьціплае жыцьцё?
— Я больш за 40 гадоў пішу і толькі гэтым зарабляю. Я б ужо даўно кінуў гэтую справу, бо стаміўся. Прынамсі, хацеў бы зьменшыць аб’ём сваёй працы. Але трэба за нешта жыць. Да пэнсіі яшчэ далёка, яна ў Галяндыі ў 67 гадоў. На жыцьцё тут трэба 30–35 тысяч у год, з падаходным падаткам — 40–45 тысяч. Так што ў мяне ніякіх шанцаў спыніць свой жывапіс.
Адзінае, чаго я баюся, гэта поўнага зьнікненьня попыту на жывапіс.
— Што вам дае штуршок? Як вы адказваеце на пытаньні журналістаў пра натхненьне?
— Раней на падобныя пытаньні я адказваў, што натхненьне патрэбнае для аматара. Жывапісам я займаюся больш за 40 гадоў, зь іх толькі два гады я выкладаў. Так што, магчыма, натхненьне — гэта важны фактар, але для мяне тое, чым я займаюся, — гэта штодзённая праца. У мяне велізарная частка працы ідзе на падрыхтоўчы працэс — эскізы, малюнкі, бо ў той тэхніцы, у якой я працую, пры пераходзе на палатно зьмены крайне праблематычныя, а вялікія зьмены наогул немагчымыя.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Уладзімер Цэсьлер: «Часам думаю, што некаторыя мяне моцна раздулі»
На Захадзе жывапіс выцясьняецца фатаграфіяй
— Вы жывяце ў Нідэрляндах, прадаяце карціны ў Францыі. Чым адрозьніваюцца аматары жывапісу, пакупнікі карцін у гэтых краінах ад беларускіх?
— Мы зь сям’ёй пераехалі зь Менску ў Галяндыю ў 1997 годзе на прапанову галерэі з Амстэрдаму. Розьніца ў стаўленьні да жывапісу ёсьць у розных краінах. Напрыклад, у Злучаных Штатах вялікі попыт на акварэль, а ў Эўропе яна амаль зусім не запатрабаваная. Французу, як мне здаецца, менш за ўсё патрэбны аповед, а ў Амэрыцы мяне доўга пыталі пра дэталі, гісторыю.
Але калі быць максымальна шчырым, то я мала кантактую з кліентамі, таму мне складана адказваць на такія пытаньні. Іншая справа, што за апошнія 20 гадоў, як мне здаецца, стаўленьне да жывапісу і выяўленчага мастацтва ў цэлым зьмянілася. Калі на пачатку 2000-х гадоў у галерэі ў Гаазе, зь якой я працую, на адкрыцьцё выставы прыходзіла шмат адносна маладых людзей, і яны куплялі жывапіс, то цяпер у той жа галерэі на вэрнісажах мы з маёй жонкай Тацянай — самыя маладыя.
Андрэй Задорын з жонкай Тацянай
Людзі прыходзяць, але жывапіс амаль не запатрабаваны. У сувязі зь нядаўнім пераездам у іншы горад і купляй дому я шмат прагледзеў прапановаў на кансалідаваным сайце нерухомасьці — там усё прадаванае ў Галяндыі жыльлё. І там, у адрозьненьне ад Францыі і Бэльгіі, ёсьць стандарт па фатаграфіях і іх якасьці, таму лёгка зразумець напаўненьне інтэр’ераў. Дык вось жывапісу там практычна ня ўбачыш, я нават ня ведаю, куды ён дзяваецца, прынамсі той, што ў мяне купляюць.
Затое стала нашмат больш проста фатаграфіі. Яна цяпер інакш экспануецца, у вялікіх фарматах, і гэта відаць нават па галерэях і салёнах. У салёнах цяпер да дзьвюх трацінаў — фатаграфіі. Я думаю, што рынак жывапісу цяпер стагнуе.
Ці ня блытаюць у Галяндыі беларусаў з расейцамі
— Што жыхары Галяндыі думаюць пра Беларусь (калі наогул думаюць) і канкрэтна пра мастакоў зь Беларусі?
— Часам даводзіцца казаць, што мы знаходзімся паміж Расеяй і Польшчай. І я заўсёды падкрэсьліваю, што мы не расейцы.
Мне цяпер як расейцу паводле паходжаньня вельмі няёмка за Расею, хаця і Беларусьсю, з увагі на тое, што там цяпер адбываецца, не асабліва пахвалісься.
Але Беларусі практычна ня ведаюць.
— А ў заходніх каталёгах вас пазыцыянуюць як беларускага мастака?
— Так, вядома, толькі як беларускага. Аднойчы адзін журналіст, які піша пра мастакоў, напісаў пра мяне як пра расейскага мастака. Я тут жа напісаў яму ліст, ён папрасіў прабачэньня і з таго часу піша нармальна.
Калі ўспомніць канец 90-х, калі ўладальнік галерэі ў Амстэрдаме Пэтэр Нолдус прыяжджаў у Беларусь купляць карціны беларускіх мастакоў, то было відавочна, што жывапіс акадэмічнага характару, асабліва пэйзажны, не выклікаў зацікаўленьня ў галяндцаў. Тут свая школа, але стаўленьне да жывапісу мяняецца ў цэлым.
Андрэй Задорын. Кляса. Палатно, алей. 2016.
Што мастак Задорын думае пра беларускае мастакоўскае асяродзьдзе
— Як вы б вызначылі стыль, у якім працуеце?
— Я яго называю фігуратыўным.
— Ці сочыце вы за разьвіцьцём выяўленчага мастацтва ў Беларусі? Што пра яго думаеце?
— Калі шчыра, то ня вельмі. Калі бываю ў Менску, то хаджу на выставы. Але безь вялікага зацікаўленьня.
— Калі паглядзець на колькасьць членаў Саюзу мастакоў, а гэта далёка за тысячу чалавек, ці няма ў Беларусі штурханіны локцямі паміж мастакамі — пэўнай канкурэнцыі за замовы, за пакупнікоў? І як гэта выглядае ў Галяндыі?
— Іх заўсёды было шмат, плюс-мінус. Але калі рынак, то ён сам выраўноўвае, там ніхто нікога не штурхае. Іншая справа — дзяржаўныя субсыдыі і замовы. Вось за гэта заўсёды б’юцца. Я толькі аднаго разу браў у гэтым удзел. У 1990 годзе мы расьпісалі кінатэатар «Перамога» ў Менску, гэтую замову нам прабіў Савіцкі, але тую працу праз 7 гадоў затынкавалі. Пасьля я даведаўся, што гэта было зроблена на патрабаваньне вэтэранаў, якія казалі, што яна іх абражае.
Што тычыцца Галяндыі, усе, відаць, памятаюць «Пачакуна», якога некалькі гадоў назад усе посьцілі ў ФБ. Дык вось яго зрабіла выпускніца Акадэміі, якая выйграла грант памерам паўтары тысячы эўра. Гэта малыя грошы, здавалася б, навошта за іх таўчыся.
А вось у аўтарытарных краінах зь няразьвітым рынкам мастацтва, такіх як Беларусь, дзе густы вызначае адзін чалавек, для якога словы «абстракцыя» і «абструкцыя» — адно і тое ж, сытуацыя іншая. Гэта я нагадваю выпадак з размовы Мая Данцыга з Лукашэнкам. Данцыг яму кажа, што мы не дапусьцім у Акадэміі абстракцыі, а Лукашэнка адказвае, што правільна, абструкцыю нельга ніколі дапускаць.
Пэтэр Нолдус, Тацяна Задорына, Анс Нолдус, Андрэй Задорын
Як я ведаю, на дзяржаўныя замовы ў Беларусі выдзяляюцца даволі вялікія грошы. Гэта нават паводле эўрапейскіх мерак немалыя грошы. Але замоваў няшмат, таму даводзіцца расштурхоўваць канкурэнтаў, заігрываць з намэнклятурай, займацца інтрыгамі. Дадайце сюды, што мастакі вельмі залежныя ад цэнаў на арэндныя майстэрні.
У Галяндыі ўсё інакш, але, паўтаруся, я тут як незалежны ўдзельнік рынку практычна не працаваў.
Калі я сюды прыехаў, то адразу зарэгістраваўся ў падатковай службе. Адтуль пазванілі ў галерэю і спыталіся, няўжо ў мяне будзе даход, які падлягае падаткаабкладаньню. Чыноўнік быў вельмі зьдзіўлены, бо ўсе мастакі, якіх ён ведаў, жылі на субсыдыі.
23 гады ўвага мастака прыкутая да Беларусі
— Ці сочыце вы за палітычным жыцьцём у Беларусі? Што думаеце пра тое, што там цяпер адбываецца?
— Пастаянна сачу. Канечне, цяпер там неверагодна цяжкая сытуацыя. Складана меркаваць, як яна будзе ў найбліжэйшым часе разьвівацца.
У 2010 годзе, пасьля разгону Плошчы, я сказаў сабе, што пры гэтым рэжыме ня буду выстаўляцца ў Беларусі. Пасьля гэтае напружаньне троху сышло, але мне гэта вельмі цяжка далося.
— Дык вы пасьля таго выстаўляліся ў Беларусі?
— Аднойчы мне дырэктар мастацкага музэю прапанаваў разам з Заслонавым выставіцца, але мне гэта было нават з чыста тэхнічнага боку складана. У мяне была ідэя паўтарыць выставу «Праз 20 гадоў», дзе дзесяць мастакоў выстаўляліся. Але нават фізычна мне цяжка выбраць, бо ў майстэрні ў мяне няма прац, а па кліентах зьбіраць — нерэальна.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Уладзімер Арлоў: Перамены адбудуцца ня ў гэтым жніўні. Не выключаю ўвядзеньня надзвычайнага становішча
— Калі б у Беларусі адбыліся зьмены і краіна стала б падобнай, скажам, да Літвы, ці ўзьнікла б у вас жаданьне вярнуцца?
— Наўрад ці. Ужо ўзрост. Дый па Галяндыі мы напераяжджаліся, вось і цяпер зьбіраемся. Мы вельмі хутка абрастаем барахлом. Зь Менску мы зьяжджалі зь дзьвюма валізамі і кампутарам. А праз 10 гадоў, пераяжджаючы ў Ляйдэн, мы загрузілі аграмадную фуру і яшчэ некалькі дзён з сынам вывозілі на звалку непатрэбныя рэчы. Тое самае адбылося ў Ляйдэне, Гаазе і вось цяпер у Удэне.
Андрэй Задорын на фоне адной са сваіх карцін
Мастак і каранавірус
— Як пандэмія паўплывала на вашу творчасьць і жыцьцё, што зьмянілася?
— Паводле ўзросту мы ўжо ў групе рызыкі. У Галяндыі ад каранавірусу на сёньня памерлі 6100, 97% зь іх — людзі, старэйшыя за 60 гадоў, дзьве траціны — мужчыны. Жорсткага карантыну не было, маскі тут ніхто не насіў і ня носіць. Ад 18 сакавіка загадалі трымаць сацыяльную дыстанцыю 1,5 мэтра, паставілі экраны ў супэрмаркетах для абароны касіраў, вазкі сталі бясплатнымі, першы месяц іх дэзынфікавалі супрацоўнікі крамаў, цяпер усюды ёсьць санітайзэры. Галоўнае, што ўсе зразумелі — нельга дакранацца да твару і трэба трымаць дыстанцыю, гэта выконваецца. З 1 чэрвеня ўвялі абавязковыя маскі ў грамадзкім транспарце. А так усё працягвала працаваць, за выключэньнем спартовых і культурных масавых мерапрыемстваў.
Мы якраз пераехалі ў горад Удэн, які для Галяндыі стаў аналягам італьянскага Бэргама — менавіта тут найбольш пацярпелых ад пандэміі. Але для мяне гэта ня стала праблемай, бо я і ў звычайным жыцьці мала выходжу з дому — мая праца ў майстэрні каля мальбэрту. У Менску ў мяне была майстэрня на Сурганава, я там праводзіў шмат часу. І цяпер, пасьля пераезду, за апошнія 23 гады, характар працы не зьмяніўся.
Мы з жонкай жывём вельмі ізалявана, у нас малое кола сяброў. Рытм аднолькавы. Раніцай кава, абед у 12.00, а шостай вечарам — вячэра, а пасьля я іду працаваць. Гадзіне аб адзінаццатай мы нешта глядзім разам. Сын з дачкой жывуць асобна, з 2008 году мы з жонкай засталіся адны. Дагэтуль я вазіў дзяцей у школу, займаўся імі. А цяпер рытм зусім іншы, у нас няма ні субот, ні нядзель.
З жонкай Тацянай
Паводле дамоваў з галерэямі дастаўка карцін — мая. Таму мы ў любы момант можам сесьці ў машыну і паехаць у Парыж адвозіць карціны, як раней езьдзілі ў Лёндан.
Так што пандэмія наша жыцьцё ніяк не зьмяніла. Адзінае, што ў сакавіку першыя тры тыдні адчувалася напружаньне, таму мы замаўлялі прадукты праз інтэрнэт. А цяпер і сытуацыя зьмянілася, цяпер асноўныя цэнтры заражэньня — Амстэрдам, Ратэрдам, а ў нас спакойна.
— Ці закранула пандэмія некага з вашых блізкіх ці вас самога?
— Не. Толькі аднаго чалавека, зь якім мы знаёмыя праз Фэйсбук у Маскве, вірус закрануў. Гэта Андрэй Чаркасаў, ён вельмі цяжка перанёс хваробу, тыдзень тэмпэратура была 40 градусаў. Мужна змагаўся і добра гэта апісаў, у яго літаратурны талент.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Адам Глобус: людзям у мэтро бяз масак хочацца даць па пысе
— Чытаньне кніг, кіно, тэлевізія — ці зьмянілася нешта за апошнія паўгода ў вашых густах чытача і гледача? І наогул, што вы чытаеце і гледзіце?
— Не. Кнігі я слухаю толькі ў фармаце аўдыё, а так — я аматар кіно. Люблю так званую новую хвалю, Таркоўскага і г. д.
— Ці зьмяніла пандэмія вашы кулінарныя густы?
— Усе, хто ў нас бываў, ведаюць, што мая жонка Тацяна — геніяльны кухар. Для нас кухарства надзвычай важнае, мы любім смачную ежу. Наша харчаваньне рэзка зьмянілася пасьля таго, як мы першы раз трапілі ў Францыю ў 1992 годзе. Мая жонка імгненна адаптавалася да ўменьня французаў гатаваць хутка і прыгожа. У апошнія гады мы сталі есьці шмат сырой рыбы і гародніны.
— Ці баіцеся захварэць, ці носіце маску?
— Не нашу, бо тут іх ніхто ня носіць. Вось тыдзень таму я ўпершыню за час карантыну адвёз свае карціны ў галерэю ў Францыі. Дык там вельмі шмат людзей у масках, а каля супэрмаркета — усе ў масках.
Андрэй Задорын. У старым порце. Палатно, алей. 2018 год
Пра зносы помнікаў. Фігуры мінулага ўспрымаліся тады інакш, чым цяпер
— Што вы думаеце як мастак пра знос помнікаў у ЗША і Эўропе, які цяпер адбываецца?
— Гэта для мяне неадназначныя гісторыі. Калі знос статуі гэтага бэльгійскага галаварэза мне зразумелы (тры тыдні таму ўлады Антвэрпэна дэмантавалі помнік каралю Леапольду II. — РС), то я супраць нападак на помнікі Чэрчылю.
Усе фігуры мінулага ўспрымаліся тады інакш, чым цяпер. Памятаеце, як у Буніна афіцэр пры даме дастаў пісталет і стрэліў у сьнегіра. Па тых часах — ну і што, проста пацэліў, трапны, а паводле нашых сёньняшніх уяўленьняў — дзікасьць.
Таму ў стаўленьні да помнікаў сёньня трэба быць больш стрыманымі. Тым больш калі яны не такія шматлікія, як Леніны, што стаяць у нас паўсюль.
— Якім, на вашу думку, будзе сьвет пасьля пандэміі? Што зьменіцца? Або ўсё застанецца па-ранейшаму?
— Я думаю, што гэта ўсё ж не Другая ўсясьветная вайна. Ці памятаем мы, як зьмяніўся сьвет пасьля гішпанкі? А яна ж працягвалася два гады і забрала ад 50 да 100 мільёнаў жыцьцяў. Тады таксама былі і карантыны, і абмежаваньні. І паміралі ад яе пераважна маладыя. Відаць, цяперашняя пандэмія радком у гісторыі застанецца.
Тут яшчэ трэба разумець, што мы ў пачатку наступстваў гэтай пандэміі для эканомікі. І як гэтаму дадуць рады эканомікі розных дзяржаваў — яшчэ пытаньне.
* * *
Андрэй Задорын нарадзіўся 22 жніўня 1960 году ў вёсцы Бярозаўка Пермскай вобласьці РСФСР. У 1965-м сям’я пераехала ў Беларусь. У 1984-м скончыў з адзнакай Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут, цяпер Акадэмія мастацтваў у Менску. З 1986 году рэгулярна выстаўляўся на рэспубліканскіх і ўсесаюзных выставах. У 1990-м узнагароджаны ганаровым дыплёмам Акадэміі мастацтваў СССР за сэрыю працаў. У 1992 годзе адбылася пэрсанальная выстава ў Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі. Пачынаючы з 1991 году пераважна працуе з галерэямі Францыі, Бэльгіі, Нідэрляндаў, Вялікай Брытаніі, ЗША і Канады. У 1997 годзе на прапанову галерэі з Амстэрдаму пераехаў зь сям’ёй у Нідэрлянды. У 2005-м у складзе групы мастакоў прадстаўляў Беларусь на 51-й Вэнэцыянскай біенале. У тым жа годзе адбылася апошняя пэрсанальная выстава ў Беларусі, у Музэі сучаснага мастацтва. Карціны захоўваюцца ў музэях Беларусі і Расеі, а таксама ў прыватных калекцыях.