Самагубства ці забойства? Белыя плямы ў справе Коржыча

Ужо месяц суд разглядае справу аб сьмерці салдата ў Печах. Апыталі каля сотні чалавек. Аднак застаюцца незразумелыя моманты.

Як Коржыч зьнік з мэдпункту

Апошні дзень жыцьця Аляксандра Коржыча (а дакладней, раніца) уяўляе для суду вялізную цікавасьць. Аднак акурат пра яго вядома ня так шмат. На працэсе высьветлілі, што прыкладна ў 10 раніцы 26 верасьня Коржыча бачылі ў чарзе на выпіску ў мэдычнай роце. Ён атрымаў свае дакумэнты, стаў у шэраг вайскоўцаў, якіх арганізавана павялі ў мэдпункт для адпраўкі па падразьдзяленьнях. Далей пачынаюцца рознагалосьсі.

16 жніўня на працэсе апытвалі пацярпелага Міхаіла Казачэнку. Падчас папярэдняга сьледзтва ён расказваў, што ня меў блізкіх адносінаў з Коржычам і нічога ня ведае пра абставіны яго сьмерці. Аднак у судзе ўзгадаў, што выпадкова стаў сьведкам выпіскі Коржыча з мэдроты. У канцы верасьня Казачэнка ляжаў у мэдпункце, і яго накіравалі ў мэдроту здаваць аналізы. Назад у мэдпункт Казачэнка ішоў разам зь дзясяткам іншых салдат, у тым ліку з Коржычам.

«Сяржант, ня памятаю ягонага прозьвішча, павёў нас назад у мэдпункт, — сказаў Казачэнка. — Гэтага сяржанта няма сярод абвінавачаных. Калі мы прыйшлі на месца, Коржыча з намі ўжо не было. Ён проста зьнік. Сяржант ня бачыў гэтага».

Іншы сьведка, Аляксандар Кудра, сьцьвярджае, што Коржыч да мэдпункту ўсё ж дайшоў і нават каля гадзіны чакаў там пад прахадной, пакуль яго забяруць у сваю роту.

«Мы пайшлі ў мэдпункт ад мэдроты строем, чалавек 10 нас было, — сказаў Кудра. — Коржыч быў пастаянна каля мяне. Дайшлі так да мэдпункту, былі на першым паверсе разам зь ім. Трапілі да фэльчара, там былі нашыя дакумэнты ўжо. Але фэльчар не магла дазваніцца ў роту, тэлефон не працаваў. Пасьля мяне забраў чалавек з маёй часткі. Хто забіраў Коржыча, я ня ведаю. Ён сядзеў на калідоры, чакаў».

Сьведкі на працэсе ў справе Коржыча. 8 жніўня 2018 году

Вядома, што вярнуцца ў сваю роту самастойна Аляксандар Коржыч ня мог, гэта парушэньне працэдуры. Згодна зь ёй па салдата абавязкова павінен прыйсьці нехта зь ягонага падразьдзяленьня, звычайна сяржант. Незразумеласьць сытуацыі яшчэ і ў тым, што фэльчар мэдпункту Дар’я Хадасевіч адмаўляе праблемы з сувязьзю ў той дзень. Яна сьцьвярджае, што тэлефон быў спраўны і дазваніцца ў роты можна было. Яна гэта рабіла і прасіла забраць усіх выпісаных з мэдроты салдат. Але ня памятае, ці дазванілася.

«Я ня памятаю, што сказаў праз тэлефон днявальны з роты Коржыча, — сказала Хадасевіч. — Ня памятаю, ці дазванілася. Ня ведаю, ці прыйшоў нехта забраць Коржыча. Я пайшла правяраць сталоўку. Магчыма, яго нехта тады забраў».

Яшчэ менш зразумелага ў тым, як у частцы маглі не заўважыць тыднёвага зьнікненьня салдата. Суду пакуль не ўдаецца высьветліць, хто дакладна вінаваты ў гэтым. Супрацоўнікі мэдпункту сьцьвярджаюць, што зрабілі ўсё правільна і вінаватае кіраўніцтва роты Коржыча. Лейтэнант Сукавенка і прапаршчык Вірбал даводзяць, што званка з мэдпункту ў роту не было і вінаватыя мэдыкі.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Ён проста зьнік». Што на судзе расказалі пра апошнія дні жыцьця Коржыча

Ці быў Коржыч псыхічна здаровы?

Такое пытаньне прагучала ў залі суду не адзін раз. Адназначнага адказу на яго суд таксама так і не атрымаў.

Вядома, што за тыдзень да сьмерці Коржыча двойчы, у Барысаве і Менску, аглядалі псыхіятры. Пры гэтым афіцэры часткі на судзе так і не патлумачылі, чаму салдата накіроўвалі да іх, калі ён скардзіўся толькі на боль у сэрцы.

«Каб адрозьніць хворага чалавека ад здаровага, шмат часу ня трэба, — сказала на працэсе псыхіятар Вайсковага шпіталя ў Менску Ніна Бубенчык. — Калі б нешта было ў Коржыча, я б адзначыла гэта. Як мінімум мы б выклікалі яго яшчэ на адну сустрэчу. Ухіленьня ад службы ў Коржыча не было, сымуляцыі не было. Я ня так часта пішу дыягназ „псыхічна здаровы“. Толькі калі я цалкам упэўненая ў гэтым».

Падчас суду. 8 жніўня 2018 году

Тое самае на судзе сказаў і барысаўскі псыхіятар Павал Зарэцкі. Ён паведаміў, што Коржыч зьдзівіўся агляду ў псыхіятра, скардзіўся толькі на боль у сэрцы і нічога не казаў пра нестатутныя адносіны.

Іншыя паказаньні даў на працэсе Аляксей Алекса, экспэрт-псыхіятар зь Дзяржаўнага камітэту судовых экспэртыз. На думку экспэрта, у Коржыча была саматафорная вэгетатыўная дысфункцыя. Сваю выснову экспэрт зрабіў на падставе вывучэньня паказаньняў саслужыўцаў і сьведак, якія расказвалі пра апошнія дні жыцьця Коржыча падчас допытаў у СК. Фактычна выснова рабілася завочна і пасьмяротна — Алекса не размаўляў з Коржычам асабіста і нават ніколі ня бачыў яго.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «За тыдзень да сьмерці быў псыхічна здаровы». Сьцісла пра асноўнае з працэсу ў справе Коржыча

Паводле псыхіятра, праявамі такога захворваньня маглі быць скаргі на боль у сэрцы, бяссоньне, нежаданьне камунікаваць зь людзьмі. Акурат на гэта скардзіўся Коржыч у верасьні 2017 году. У той жа час Алекса прызнае, што сама па сабе саматафорная вэгетатыўная дысфункцыя — захворваньне кароткачасовае і дастаткова лёгкае, і такі вынік, як самагубства, для яго не характэрны.

«Дадзены псыхічны разлад не зьвязаны зь дзеяньнямі трэціх асобаў, — сказаў на працэсе Алекса. — Для яго не характэрныя суіцыдальныя паводзіны. 26 верасьня (у дзень сьмерці. — РС) ніякіх сымптомаў псыхічнай хваробы ў Коржыча не было. Але псыхічна здаровых людзей, якія зьдзяйсьняюць самагубства, вельмі вялікая колькасьць».

Сам ці ня сам павесіўся?

Падсудныя сяржанты Антон Вяжэвіч, Ягор Скуратовіч і Яўген Бараноўскі (зьлева направа). 8 жніўня 2018 году

Цела Аляксандра Коржыча знайшлі ўвечары 3 кастрычніка павешаным у вэнтыляцыйным памяшканьні падвалу будынку мэдычнай роты. Памеры падвалу — прыкладна мэтар на тры, вышыня — крыху больш за два мэтры. Электрычнага асьвятленьня ў ім няма. Труп вісеў на армейскім тэкстыльным рэмені, на галаве — разарваная і зьвязаная вузлом майка. Ногі зьвязаныя шнурком ад берцаў. Побач з павешаным на падлозе не было нічога, на што можна стаць, каб улезьці ў пятлю. Ні сьлядоў барацьбы, ні пасьмяротнай запіскі сьледчыя на месцы здарэньня таксама не знайшлі.

«Я лічу, што ён ня сам павесіўся, — сказаў на працэсе ўрач хуткай дапамогі Тадэвуш Штукін, які прыяжджаў на месца канстатаваць сьмерць салдата. — Ногі зьвязаныя, высока вісіць. Як так? Гэта мая асабістая думка, труп я дэталёва не аглядаў».

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «За час маёй службы гэта трэці выпадак». На судзе па справе Коржыча дапыталі вайсковага псыхоляга

Апытваючы сьведак-псыхіятраў, судзьдзя акцэнтаваў увагу на спосабе самагубства. Ніхто зь іх не сказаў, што ўжо сутыкаўся з такімі выпадкамі альбо што ведае пра іх зь літаратуры. Хутчэй наадварот.

«Для пацыента, які зьдзейсьніў самагубства, гэта былі вельмі складаныя дзеяньні, — казала на працэсе псыхіятар Вайсковага шпіталя Ніна Бубенчык. — Вельмі ўскладнены суіцыд, вельмі шмат лішніх дзеяньняў, на мой суб’ектыўны погляд».

Калега Бубенчык Павал Зарэцкі таксама адзначыў, што суіцыд людзі часта зьдзяйсьняюць у стане афэкту. У дадзеным выпадку пра гэта няма гаворкі, бо заўважныя працяглыя дзеяньні. Трэба было распрануцца, зьняць майку, апрануцца зноў, разарваць майку, завязаць яе ў сябе на галаве, а перад гэтым у поўнай цемры, маючы толькі сьвятло ад запальнічкі, замацаваць на столі пятлю.

Аляксандар Коржыч

У матэрыялах справы ёсьць вынікі правядзеньня адразу некалькіх сьледчых экспэрымэнтаў на месцы здарэньня. Паводле іх, Коржыч мог падвесіць пятлю да столі, а пасьля самастойна, абапіраючыся нагамі і сьпінай аб сьценкі памяшканьня, дабрацца да пятлі і прасунуць у яе галаву. Разам з тым побач, каля ўваходу ў памяшканьне, былі драбінкі. Скарыстацца імі было нашмат прасьцей.

Пра тое, што выпадак Коржыча — гэта клясычны суіцыд, на судзе сказаў толькі адзін сьведка — старшы судмэдэкспэрт Сяргей Зорын, які праводзіў першае ўскрыцьцё трупа.

«Гэты труп — клясычны выпадак, — сказаў Зорын. — Людзі вешаюцца празь дзень, я часта аглядаю такія трупы. Маю 22 гады практыкі. Тут я не знайшоў нічога незвычайнага. Ёсьць усе прыкметы таго, што пятля зацягвалася не рукамі, няма сьлядоў барацьбы, нават самых дробных. Нераўнамерная странгуляцыйная баразна, яе глыбіня зьмяняецца — гэта самая дакладная прыкмета таго, што чалавек павесіўся сам, яму ніхто не дапамагаў».

Таксама Зорын сказаў, што сьляды на запясьцях і паколатая «нібы цьвікамі» галава Коржыча — гэта сьляды ўскрыцьця трупа ў моргу. Рукі бінтом зьвязвалі санітары, каб не пашкодзіць іх падчас перамяшчэньня цела. А праколы на галаве засталіся пасьля трэпанацыі чэрапа (яе рабілі дзеля таго, каб агледзець стан мозгу і ўпэўніцца, што Коржыча перад сьмерцю ніхто не аглушыў моцным ударам). Санітары сшывалі скуру, перад тым як аддаць цела родным для пахаваньня.

Падчас судовага працэсу. Салдаты з роты Коржыча. 8 жніўня 2018 году

Па словах экспэрта, яму пэрыядычна даводзіцца сутыкацца з самагубцамі, якія перад павешаньнем зьвязваюць сабе рукі альбо ногі. Як сказаў на судзе Зорын, гэта можа быць зьвязана з жаданьнем пазбавіць сябе апошняй магчымасьці ўратавацца. Таксама самагубцы такім чынам могуць спрабаваць выдаць суіцыд за гвалтоўную сьмерць.

«Імітацыя гвалтоўнай сьмерці можа быць, — сказаў экспэрт. — Але гэта наіўная спроба. Забойцы, калі яны ёсьць, паспрабавалі б зьнішчыць сьляды злачынства. Забралі б шнурок, якім былі зьвязаныя ногі, з сабой».

Па словах Сяргея Зорына, выдаць забойства за самагубства шляхам павешаньня немагчыма. Дасьведчаны экспэрт абавязкова зразумее, што чалавек быў павешаны супраць яго волі.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Гэта ты яго давёў!» Чаму саслужыўцы Коржыча ня вераць у вэрсію з самагубствам

Чаму на працэсе няма ключавых сьведак?

Гаворка пра лекуючага ўрача Коржыча з мэдроты — Чумак — і ягонага самага блізкага таварыша па службе Аліхаджаева. Урач Кацярына Чумак звольнілася са службы неўзабаве пасьля сьмерці салдата, цяпер яе месцазнаходжаньне невядомае. Пракурор так і не дамогся прыводу лекара на паседжаньне. Таму на працэсе зачыталі яе паказаньні, дадзеныя сьледчым адразу пасьля здарэньня.

«25 верасьня я агледзела Коржыча, — казала на сьледзтве Чумак. — Скаргаў на стан здароўя не выказваў. На трывожныя думкі ня скардзіўся, падчас выпіскі тэмпэратура была ў парадку. Апошні раз я яго бачыла 25 альбо 26 верасьня».

Як сказала маці Аляксандра Коржыча Сьвятлана, Кацярына Чумак падчас допытаў у СК паводзіла сябе вельмі эмацыйна, шмат плакала.

Маці і бабуля Аляксандра Коржыча на працэсе

Аляксандра Аліхаджаева, зь якім у Коржыча склаліся блізкія адносіны падчас службы ў Печах, пракурор таксама спрабаваў даставіць у суд. Яго прывод на паседжаньне некалькі разоў адкладаўся, а 5 верасьня судзьдзя прыняў рашэньне больш не чакаць і агучыць паказаньні, дадзеныя падчас сьледзтва.

Зь іх вынікала, што Аляксандар Аліхаджаеў сам меў як мінімум дзьве спробы самагубства (альбо іх імітацыі). Адну зь іх пасьля сьмерці бацькі, яшчэ перад службай у войску. Другую — пасьля зьнікненьня Коржыча і за дзень да таго, як яго труп знайшлі ў падвале мэдроты.

«На палігоне гэта здарылася, — казаў Аліхаджаеў сьледчаму. — Мы мелі перапынак, я пайшоў пагуляць па лесе. Знайшоў шнур, зрабіў зь яго пятлю, якую павесіў на дрэва. Сам сеў пад дрэвам і сядзеў там некалькі гадзін. Саслужыўцы заўважылі пятлю і расказалі старшаму. Я не хацеў вешацца, проста так гэта зрабіў».

Пасьля гэтага Аліхаджаеў спачатку трапіў у мэдроту. Пасьля выяўленьня цела Коржыча яго адвезьлі ў Навінкі, затым камісавалі. Пра адносіны Коржыча з таварышамі па службе і сяржантамі Аліхаджаеў у паказаньнях згадвае няшмат, пра падрабязнасьці нестатутных адносінаў ня кажа. Дзе ён цяпер, дакладна не вядома. Маці Аліхаджаева жыве адна ў Ганцавічах. Міліцыянтам, якія прыяжджалі да яе дадому і спрабавалі знайсьці сына для дастаўкі ў суд, яна сказала, што Аляксандар Аліхаджаеў зьехаў у Расею і пра ягоны лёс ёй нічога не вядома.