Старшыня Вярхоўнага Савета 12 скліканьня, прафэсар Станіслаў Шушкевіч асабіста сустракаўся са Зьбігневам Бжэзінскім некалькі разоў. Яны свабодна кантактаваў па-польску — абодва дасканала ведаюць польскую мову. Апошні раз яны сустракаліся ў Вашынгтоне ў сьнежні 2016 года на канфэрэнцыі, прысьвечанай 25-годзьдзю Белавескіх пагадненьняў.
Станіслаў Шушкевіч распавёў Свабодзе:
«Пазнаёміліся са Зьбігневам Бжэзінскім мы ў сярэдзіне 1990-х гадоў, калі ў Беларусі праз Лукашэнку зруйнавалі парлямэнт. Я быў тады ў Вашынгтоне, і ён перадаў нашаму парлямэнту, які фактычна ўжо ня дзейнічаў, быў разагнаны, ня меў вагі, сваю кнігу «Вялікая шахматная дошка» з надпісам „Парлямэнту ў выгнаньні“. Гэту кнігу я перадаў тады Віктару Ганчару.
У 2000 годзе, калі я працаваў у Woodrow Wilson International Center у Вашынгтоне, мы таксама сустракаліся. Нашы беларусы больш круцяцца вакол Унівэрсытэта Джорджа Вашынгтона, а ён там не выступаў, быў прафэсарам унівэрсытэта ў Балтымары. І я адмыслова туды паехаў, каб сустрэцца з Бжэзінскім.
Станіслаў Шушкевіч і Зьбігнеў Бжэзінскі
Узгадваю тую сустрэчу ў яго ва ўнівэрсытэце. Ён кажа: „Сёньня пятніца. Кожная пятніца для мяне — вельмі цяжкі дзень“. Я пытаюся, чаму. „Звычайна мы ўвесь тыдзень прыходзім на працу ў пінжаках (марынарках, ён казаў па-польску), белых кашулях, пры гальштуках. А ў пятніцу — свабодная форма адзеньня, хто як хоча. І я заўсёды па пятніцах ламаю галаву: як выглядаць нармальным чынам».
Я падарыў Бжэзінскаму сваю кнігу „Маё жыцьцё, крах і ўваскрошаньне СССР“ на польскай мове, ён цэлую ноч яе чытаў, калі мы сустракаліся ў Вроцлаве. Бжэзінскі думаў, што пагадненьні падпісалі тры чалавекі. І яго дарадца мне тады сказаў: „Ты зьмяніў погляд майго шэфа на гэтыя пагадненьні, мы думалі, што вас было трое. А калі гэта была вельмі моцная шасьцёрка, гэта вельмі здорава!“
Збігнеў Бжэзінскі, архіўнае фота
Ён вельмі добра ставіўся да падпісантаў, ён казаў: „Вы прадухілілі шырокамаштабную грамадзянскую вайну на тэрыторыі ўсяго Савецкага Саюзу. Вы проста сказалі: адчувайце проста ўсе сябе вольнымі, і не было за што ваяваць“. Ён вельмі высока ацэньваў Белавескія пагадненьні, мне было вельмі прыемна зь ім кантактаваць і гаварыць на гэту тэму.
У Вроцлаве тады Бжэзінскі атрымліваў прэмію Яна Новака-Езяранскага, а я ў журы прэміі ўваходзіў. Ён тады сказаў: «Вось вы ў Беларусі не зрабілі люстрацыю тых людзей, якія сябе пагана паказалі, а цяпер вы зь імі ня жорстка абыходзіцеся. Я тады адказаў, што беларускія камуністычныя дзеячы не паводзілі сябе так, каб прымяняць да іх люстрацыю, яны могуць яшчэ перавыхавацца».
Ён падзякаваў мяне за кнігу „Нэакамунізм у Беларусі“. Ён называў гэта „нэасаветызмам“.
Апошні раз я зь ім сустракаўся ў сьнежні 2016 году ў літоўскай амбасадзе ў Вашынгтоне на канфэрэнцыі, прысьвечанай 25-годзьдзю Белавескіх пагадненьняў. Ён быў у выдатнай форме. На той сустрэчы быў яшчэ Генадзь Бурбуліс. Мы нават у дэбаты зь ім уступілі. Я катэгарычна пярэчыў яму.
Там у Бжэзінскага была вялікая прэсавая канфэрэнцыя, і было пытаньне: „Чаму Злучаныя Штаты не дапамагаюць летальнай зброяй Украіне?“ Бжэзінскі сказаў: „Ну, як жа мы будзем дапамагаць, калі 160 тысяч вайскоўцаў бяз бою здаліся расейскай арміі?“ Ну, украінцы ж не маглі страляць у рускіх. Па ягоным разуменьні, пакуль не сфармуецца іншая ўкраінская армія, ніякай дапамогі зброяй быць ня можа. Трэба па-іншаму вырашаць гэта пытаньне. Гэта я добра запомніў, ягоныя падыходы».