За савецкім часам кірунак ад Менску да Заслаўя быў шчыльна забудаваны піянэрскімі летнікамі: шыльды з назвамі ведамасных зонаў адпачынку ў сасновым бары стаялі праз колькі сотняў мэтраў. Цяпер ад гэтай разнастайнасьці не засталося і знаку: дзясяткі колішніх піянэрскіх лягераў не прымаюць дзяцей ужо шмат гадоў — адсутнасьць фінансаваньня прымусіла згарнуць дзейнасьць. Адзін з занядбаных «прывідаў» пад Менскам наведаў наш карэспандэнт.
Мэталічная шыльда з назвай «Кіравец» пры шашы Менск-Маладэчна кідалася ў вочы асабліва — адразу за ёй за невысокім плотам ганарова стаяў сьпісаны самалёт-зьнішчальнік. За зьмену ў лягеры адпачывалі блізу 1000 дзяцей супрацоўнікаў менскага станкабудаўнічага заводу імя Кірава. Сёньня няма ня тое што самалёта, сярод гушчару складана разгледзець нават «фінскія домікі», у якіх жылі школьнікі.
Апошнюю зьмену начальнікам лягера Мікалай Трухан адпрацаваў летам 2001 году. Пасьля таго як завод канчаткова адмовіўся ўтрымліваць «баляст», тэрыторыю выставілі на продаж. Але пляны зрабіць тут этнаграфічны культурна-забаўляльны цэнтар так і засталіся на паперы. Фармальна гэтая тэрыторыя — прыватная ўласнасьць, уваход на яе забаронены.
Дамы ледзь відаць у гушчары
Экс-начальнік лягера Мікалай Трухан
У новых гаспадароў Мікалай Сьцяпанавіч уладкаваўся ахоўнікам: штораніцы прыяжджае карміць сабак, абыходзіць «мёртвыя» ўладаньні, якія яшчэ нядаўна поўніліся дзіцячым сьмехам:
«У той час было ўказаньне Кіраўніцтва спраў прэзыдэнта павальна націснуць на прадпрыемствы, каб тыя правялі маштабную рэканструкцыю сваіх лягераў. Але ж ніхто не падумаў, што ў заводаў кароткі завароткі — адкуль грошы на такую справу? Што на Кірава, што на „Кераміне“, што на ўсіх іншых. Ну, дадуць крыху дапамогі, каб памазаць фасад, і ўсё. А гэта ж лягер, вялізная гаспадарка. Адным словам, самі сябе ўгробілі. Сваімі рукамі сьпілавалі сук, на якім сядзелі».
Your browser doesn’t support HTML5
Занядбаны летнік «Кіравец» пад Менскам
Пра колішняе бурлівае жыцьцё нагадваюць хіба што ідэалягічныя атрыбуты — пафарбаваныя гіпсавыя піянэры, срэбны бюст Кірава, пляцоўка з флягштокам, на якой уздымалі сьцяг, апусьцелы «штаб зьлёту», перакошаны амфітэатар са сьцёртымі лёзунгамі. У напаўразбуранай сталоўцы — выведзены трафарэтам графік прыёму ежы. Праз разьбітыя вокны відаць парэшткі мэблі, кінуты посуд, кавалкі насьценгазэтаў. Усё больш-менш каштоўнае даўно параскрадалі. Ня верыцца, што такі развал пануе за нейкія 20 кілямэтраў ад сталіцы.
«Піянэры юныя» – скульптурная кампазыцыя
Як кажа Мікалай Трухан, часьцяком ля былога лягера спыняюцца машыны — дарослыя дзядзькі і цёткі кажуць, што ў дзяцінстве тут адпачывалі і не разумеюць, як мясьціна, якая квітнела, ператварылася ў раздольле для сталкераў:
«Прыяжджаюць, просяць пабыць тут гадзіну-другую — дарога ж вось яна, руку працягні. Людзі ўжо жанатыя, замужнія, зь сем’ямі, кажуць: а мы тут, як малыя былі, адпачывалі, гулялі. Вам, адказваю, вечны пропуск, калі ласка. Бясплатнае відовішча, сабака кусаць ня будзе, ідзіце куды хочаце. Паходзяць-паходзяць, паўздыхаюць, што ўсё так жахліва, ды паехалі. Няма тых, хто меў бы жаданьне нешта зрабіць. Можа, яны і ёсьць, але хіба што на кухні пагавораць ці з шашлыком пад 100 грамаў — ды ўсё на гэтым».
15 гадоў без пастаяльцаў
Напаўразбураная сталоўка
Суразмоўца ўдакладняе, што аналягічны лёс напаткаў дзясятак аналягічных лягераў у крокавай даступнасьці, ня кажучы пра раскіданыя ў іншых лясах:
«Паціху-паціху ўсё зачыняецца з-за адсутнасьці фінансаваньня. Пачну з боку Заслаўя, ад каналу: зачыненыя лягеры інструмэнтальнага заводу, будаўнічага трэсту № 4, заводу Кірава (цяпер прыватная ўласнасьць), некалі шакаляднага караля Марата — перадавой фабрыкі „Камунарка“, нават Мінфіну. Праўда, яны „здаліся ў палон“ падатковай, тыя пабудавалі сабе два карпусы. Ну дык прыяжджаюць на выходныя пагуляць чыноўнікі, расейцам здаюць. І дзякуй богу, пабудавалі за свае сродкі, ня скралі, усё ж скрасьці ня могуць. А на тым баку, за чыгункай, — і імя Алега Кашавога, і „Юны дзяржынец“, і будаўнічага трэсту № 7, і яшчэ процьма іншых лягераў. Зачыненыя за адсутнасьцю фінансаваньня. Пакуль застаўся летнік Беларускай чыгункі, заводу халадзільнікаў і нейкі яшчэ. Вось і ўсё».
«Крыніцы» даўно перасохлі
Памяць пра 4 атрад
Смачна есьці – пяць разоў на дзень
Мікалай Сьцяпанавіч не хавае роспачы ад таго, ува што ператварылася справа, якой ён аддаваўся дарэшты.
«За зьмену адпачывалі 300 хлопцаў і дзяўчатак, за лета, выходзіць, — блізу тысячы. У мяне ўсё было арганізавана па найвышэйшай клясе — дзікі адпачынак, рабінзанада. Каб камары не кусалі, да пятай раніцы танцавалі. Зь лягера бацькі за вушы не маглі выцягнуць. Цяпер і заваду нічога няма. Катастрофа, інакш ня скажаш, могілкі. Няма будучыні ў дзяцей, у падрастаючага пакаленьня. Гучна сказана, але гэта так. Няма яго, і ўсё. У горадзе дэградуюць, вёска вымірае. Едуць на лета да бабулі, да дзядулі — куды ткнуцца? У лепшым выпадку на нейкую дурную дыскатэку, якая ўвогуле бессэнсоўная для разьвіцьця інтэлекту, граматнасьці і ўсяго астатняга. Усё зьнікла, дзяцінства рухнула, як картачны домік».
Ідэалягічны штаб
Пустыя вокны
Падчас размовы ля адзінага больш-менш прыстойнага будынка, які цяпер выконвае функцыі доміка вартаўніка (былы пункт мэдычнай дапамогі з карантынам), спынілася машына, зь якой выйшаў мужчына сярэдняга веку. Запытаў гаспадара: маўляў, хачу купіць. Праўда, ня лягер, а скульптуры піянэраў: «Пастаўлю на лецішчы, хай нагадваюць піянэрскае дзяцінства». Зрэшты, дыялёгу не атрымалася — Мікалай Сьцяпанавіч параіў лепш пасадзіць дрэва, а не займацца абы-чым. А пасьля расказаў, што аматары экзотыкі ўжо рабілі замахі на піянэраў, але міліцыі ўдалося скульптуры знайсьці і вярнуць на сваё месца. Адно што давялося ўсталяваць іх бліжэй да дарогі, каб патэнцыйныя зламысьнікі былі прынамсі навідавоку.
Сьляды сталкераў
Летні амфітэатар