У падгомельскай вёсачцы з характэрнай для савецкай і лукашэнкаўскай Беларусі назвай Знамя Труда (менавіта так напісана на адным з дарожных паказальнікаў) учора пахавалі дваццацішасьцігадовага Міхася Жызьнеўскага, які загінуў на кіеўскім Майдане 22 студзеня.
Хавалі позна ўвечары, пры сьвятле аўтамабільных фараў, бо на мяжы доўга трымалі пахавальную працэсію. Пільныя беларускія памежнікі няйначай баяліся, што разам зь нябожчыкам украінскія паўстанцы завязуць у Беларусь рэвалюцыю...
Як ні старайся выглядаць памяркоўным, а кантраст усё роўна кідаецца ў вочы: залатаверхі Міхайлаўскі сабор у Кіеве, жалобны перазвон у сонечным небе, дзесяць тысячаў кіянаў, што прыйшлі разьвітацца з героем (у тым ліку і лідары Майдану) — і пяць дзясяткаў беларусаў на цёмных і здранцьвелых ад марозу могілках, пры поўнай адсутнасьці айчынных апазыцыйных правадыроў. Якія так любяць гаварыць пра салідарнасьць і ўзаемадапамогу, пішуць у сацыяльных сетках пра беларуска-украінскае братэрства і супольнае змаганьне супраць дзьвюх дыктатураў.
Дык вось, 28 студзеня на вясковых могілках пад Гомелем пяцьдзясят сапраўды салідарных з украінцамі беларусаў хавалі прызнанага героя Ўкраіны. Пратрываўшы цэлы дзень на дваццаціградусным марозе, па-партызанску грэючыся каля ляснога вогнішча, прарваўшыся праз кадэбэшна-міліцэйскі пост на ўезьдзе ў вёску. Дзе былі ў гэты час партыі, рухі і кампаніі тых, хто кляўся ў вернасьці ўкраінцам на задымленым Майдане і ў гарачым як франтавыя зводкі фэйсбуку? Здавалася б, элемэнтарны працяг тых клятваў — проста прыехаць на пахаваньне, каб аддаць апошні паклон чалавеку, для якога лёзунг «За нашу і вашу свабоду!» ня быў галаслоўным.
Не прыехалі. А партыйныя і каляпартыйныя палітолягі ў час, калі труна яшчэ была ў дарозе, пачалі глыбакадумна сумнявацца, кім ёсьць для Беларусі загінулы на барыкадах Міхась Жызьнеўскі. Герой-не герой. Як на рамонкавых пялёстках варажылі...
Разважаць падобным чынам — як плюнуць у твар Майдану. Кажуць, што мёртвыя сораму ня маюць. А ці маюць яго жывыя?
Суайчыньнікі дарагія, што нам вочы засьляпіла? Украіна не Расея — як запамінальна выказаўся былы ўкраінскі прэзыдэнт Леанід Кучма. Лёс Украіны шмат у чым падобны да лёсу Беларусі. І таму героі ў нас — агульныя.
Хіба народжаны ў вёсцы Касута на Вялейшчыне аўтар першай украінскай канстытуцыі Піліп Орлік — таксама і ня наш герой? А нараджэнец украінскай зямлі Канстанцін Астроскі — герой Бітвы пад Воршай (роўна 500 гадоў таму) — хіба не герой і для Ўкраіны? А дзе Васілю Быкаву першы (яшчэ прыжыцьцёвы) музэй быў створаны? На Кіраваградчыне, у Вялікай Севярынцы. А хіба Кіеў не апярэдзіў беларускую сталіцу ў манумэнтальным ушанаваньні другога беларускага генія — Уладзімера Караткевіча? Які, дарэчы, калі размова заходзіла пра Кіеў, катэгарычна абвяшчаў: «Мой се градок!», і якога ледзь ня выгналі з Кіеўскага ўнівэрсытэту за... украінскі нацыяналізм.
Пералічваць імёны з далёкай і блізкай гісторыі, якія аднолькава дарагія беларусам і ўкраінцам, можна доўга. Але гісторыя часам дыхае нам у твар. І недаравальна ў такія моманты быць ніцавокімі. Недаравальна ня бачыць таго, што ўжо ўвідочнілася для твайго суседа ці брата.
Таму для мяне гамяльчук Міхась Жызьнеўскі, які стаяў на кіеўскіх барыкадах пад бел-чырвона-белым сьцягам, — герой. Як і для Львоўскай гарадзкой рады, якая зьбіраецца назваць яго імем вуліцу. Як і для тысячаў кіянаў, якія правялі яго ў апошні шлях на радзіму воклічам «Герою — слава!». Як і для тых пяцідзесяці беларусаў, якія кінулі па тры жмені мерзлай зямлі ў чорную прорву начной магілы.
Міхась Жызьнеўскі паехаў змагацца за свабоду ва Ўкраіну. Як у свой час паехаў змагацца ў ЗША Тадэвуш Касьцюшка. Як паехаў змагацца ў Францыю Валеры Ўрублеўскі. Так, Жызьнеўскі ня быў генэралам, але лаўровыя вянкі часам ускладаюцца і на галовы шарагоўцаў. У кожным народзе, і беларусы тут не вынятак, ёсьць невялікі адсотак тых, хто ня можа спаць разам з народам, асабліва калі народ засынае надоўга. Летаргічны сон — не для такіх.
Калісьці Тарас Шаўчэнка ў сваім славутым «Запавеце» заклікáў сваіх суайчыньнікаў «акрапіць волю злой варожай крывёю». На жаль, воля акрапляецца найперш сваёй, роднай, братняй крывёю. Крывёй герояў. Бабка-павітуха Гісторыя пра гэта добра ведае. Мусім ведаць і мы. Тым болей калі падзеі адбываюцца літаральна на нашых вачах. Калі сьнег акрапляецца крывёю, а нехта як дальтонік думае-варожыць: якога ён колеру...
Памяці ўкраінска-беларускага героя Міхася Жызьнеўскага я прысьвяціў верш. Сябры-украінцы паведамілі мне, што ён гучаў падчас разьвітаньня ў Кіеве...
Белы сьнег, як саван, над майданам.
Над майданам чорны дым з пакульля
І ледавіковая зіма.
Чорны дым сьмярдзіць кублом паганым,
Белы сьнег лавіць спрабуе кулі —
Не ўдаецца, ловы ўсе — дарма.
«Там сопротивления очаг» —
Снайпэр-беркут меціць па вачах.
Куля ў вока вершніку Багдану,
Куля ў вока пешаму Тарасу.
Што сьляпому? Кобза і хатуль.
Белы сьнег перабінтуе рану.
Чорны дым схавае ў дол да часу
Плашч-палатку асьляпляльных куль.
Украіна, сьцішся і замры.
«Пусть поют слепые кобзари...»
Сьпеў лунае за Дняпро далёка.
Майстра і на кобзе вытне скерца,
Бажавольны станчыць гапака.
Кулю, што ляцела брату ў вока,
Прыцягнула маладое сэрца.
Не дрыжала ў снайпэра рука.
І на Кіеў, на майданы стрэх
Бел-чырвона-белы выпаў сьнег.
Гэта Бог, схіліўшыся ў жалобе,
Плашчаніцу па-над ім раскінуў.
Чорны дым клубіўся каля ног.
«Ишь, лежит в сугробе, как во гробе»...
І, дабраславіўшы Украіну,
«Ён загінуў, — так шапнуў ёй Бог, —
Каб ты, нэнько, бачыла штоміг
І сяброў, і ворагаў сваіх».
Як ні старайся выглядаць памяркоўным, а кантраст усё роўна кідаецца ў вочы: залатаверхі Міхайлаўскі сабор у Кіеве, жалобны перазвон у сонечным небе, дзесяць тысячаў кіянаў, што прыйшлі разьвітацца з героем (у тым ліку і лідары Майдану) — і пяць дзясяткаў беларусаў на цёмных і здранцьвелых ад марозу могілках, пры поўнай адсутнасьці айчынных апазыцыйных правадыроў. Якія так любяць гаварыць пра салідарнасьць і ўзаемадапамогу, пішуць у сацыяльных сетках пра беларуска-украінскае братэрства і супольнае змаганьне супраць дзьвюх дыктатураў.
Дык вось, 28 студзеня на вясковых могілках пад Гомелем пяцьдзясят сапраўды салідарных з украінцамі беларусаў хавалі прызнанага героя Ўкраіны. Пратрываўшы цэлы дзень на дваццаціградусным марозе, па-партызанску грэючыся каля ляснога вогнішча, прарваўшыся праз кадэбэшна-міліцэйскі пост на ўезьдзе ў вёску. Дзе былі ў гэты час партыі, рухі і кампаніі тых, хто кляўся ў вернасьці ўкраінцам на задымленым Майдане і ў гарачым як франтавыя зводкі фэйсбуку? Здавалася б, элемэнтарны працяг тых клятваў — проста прыехаць на пахаваньне, каб аддаць апошні паклон чалавеку, для якога лёзунг «За нашу і вашу свабоду!» ня быў галаслоўным.
Не прыехалі. А партыйныя і каляпартыйныя палітолягі ў час, калі труна яшчэ была ў дарозе, пачалі глыбакадумна сумнявацца, кім ёсьць для Беларусі загінулы на барыкадах Міхась Жызьнеўскі. Герой-не герой. Як на рамонкавых пялёстках варажылі...
Разважаць падобным чынам — як плюнуць у твар Майдану. Кажуць, што мёртвыя сораму ня маюць. А ці маюць яго жывыя?
Суайчыньнікі дарагія, што нам вочы засьляпіла? Украіна не Расея — як запамінальна выказаўся былы ўкраінскі прэзыдэнт Леанід Кучма. Лёс Украіны шмат у чым падобны да лёсу Беларусі. І таму героі ў нас — агульныя.
для мяне гамяльчук Міхась Жызьнеўскі, які стаяў на кіеўскіх барыкадах пад бел-чырвона-белым сьцягам, — герой
Пералічваць імёны з далёкай і блізкай гісторыі, якія аднолькава дарагія беларусам і ўкраінцам, можна доўга. Але гісторыя часам дыхае нам у твар. І недаравальна ў такія моманты быць ніцавокімі. Недаравальна ня бачыць таго, што ўжо ўвідочнілася для твайго суседа ці брата.
Таму для мяне гамяльчук Міхась Жызьнеўскі, які стаяў на кіеўскіх барыкадах пад бел-чырвона-белым сьцягам, — герой. Як і для Львоўскай гарадзкой рады, якая зьбіраецца назваць яго імем вуліцу. Як і для тысячаў кіянаў, якія правялі яго ў апошні шлях на радзіму воклічам «Герою — слава!». Як і для тых пяцідзесяці беларусаў, якія кінулі па тры жмені мерзлай зямлі ў чорную прорву начной магілы.
Разважаць падобным чынам — як плюнуць у твар Майдану. Кажуць, што мёртвыя сораму ня маюць. А ці маюць яго жывыя?
Калісьці Тарас Шаўчэнка ў сваім славутым «Запавеце» заклікáў сваіх суайчыньнікаў «акрапіць волю злой варожай крывёю». На жаль, воля акрапляецца найперш сваёй, роднай, братняй крывёю. Крывёй герояў. Бабка-павітуха Гісторыя пра гэта добра ведае. Мусім ведаць і мы. Тым болей калі падзеі адбываюцца літаральна на нашых вачах. Калі сьнег акрапляецца крывёю, а нехта як дальтонік думае-варожыць: якога ён колеру...
Памяці ўкраінска-беларускага героя Міхася Жызьнеўскага я прысьвяціў верш. Сябры-украінцы паведамілі мне, што ён гучаў падчас разьвітаньня ў Кіеве...
Белы сьнег, як саван, над майданам.
Над майданам чорны дым з пакульля
І ледавіковая зіма.
Чорны дым сьмярдзіць кублом паганым,
Белы сьнег лавіць спрабуе кулі —
Не ўдаецца, ловы ўсе — дарма.
«Там сопротивления очаг» —
Снайпэр-беркут меціць па вачах.
Куля ў вока вершніку Багдану,
Куля ў вока пешаму Тарасу.
Што сьляпому? Кобза і хатуль.
Белы сьнег перабінтуе рану.
Чорны дым схавае ў дол да часу
Плашч-палатку асьляпляльных куль.
Украіна, сьцішся і замры.
«Пусть поют слепые кобзари...»
Сьпеў лунае за Дняпро далёка.
Майстра і на кобзе вытне скерца,
Бажавольны станчыць гапака.
Кулю, што ляцела брату ў вока,
Прыцягнула маладое сэрца.
Не дрыжала ў снайпэра рука.
І на Кіеў, на майданы стрэх
Бел-чырвона-белы выпаў сьнег.
Гэта Бог, схіліўшыся ў жалобе,
Плашчаніцу па-над ім раскінуў.
Чорны дым клубіўся каля ног.
«Ишь, лежит в сугробе, как во гробе»...
І, дабраславіўшы Украіну,
«Ён загінуў, — так шапнуў ёй Бог, —
Каб ты, нэнько, бачыла штоміг
І сяброў, і ворагаў сваіх».