Штодня на сайце "Свабоды — некаторыя фрагмэнты, з дадаткамі і папраўкамі кнігі Аляксандра Лукашука "За кіпучай чэкісцкай работай".
За сталом былі толькі свае: начальнік Магілёўскага НКВД Ягодкін, начальнік управы НКВД на Беларускай чыгунцы Марошак, начальнік 3-га аддзяленьня Віцебскага НКВД Левін. Усе прыехалі ў Менск у службовыя камандзіроўкі, і ўсіх пасьля напружанага дня нарадаў ды беганіны па кабінэтах запрасіў да сябе дадому Ермалаеў.
Выпівалі, закусвалі, абмяркоўвалі навіны. Левін частаваў цыгарэтамі з адмысловага срэбнага партсыгару, які заўсёды вазіў з сабой. Ягодкін расказаў пра нараду начальнікаў абласных управаў НКВД, якую а 17-й гадзіне праводзіў памочнік наркама Наседкіна Стаяноўскі. Сямён Левін слухаў з асаблівай увагай, бо ягоны шэф, начальнік Віцебскай абласной управы Пётар Радноў яшчэ ўдзень выехаў у Віцебск і на нарадзе ня быў.
Пасьля лютаўскага (1938) пленуму ЦК ВКП(б) у НКВД адбываліся дзіўныя рэчы, і загад быў яшчэ адным зьвяном ланцуга, небясьпеку якога адразу зразумелі спрактыкаваныя кадры. Новаму наркаму ў Маскве патрабаваліся матэрыялы на тых, хто працаваў пры папярэдніку. Вызваленьне асуджаных, а таксама сьведчаньні, якія яны маглі даць пра катаваньні, заўсёды можна было выкарыстаць у барацьбе ўнутры партыйна-энкавэдысцкай вярхушкі. Трэба было сьпешна пазбаўляцца ад непажаданых сьведкаў.
... Ягодкін падзякаваў гаспадару за вячэру і сказаў, што адразу выяжджае ў Магілёў, каб неадкладна пачаць выкананьне загаду Стаяноўскага. Сямён Левін а дзявятай вечара вярнуўся ў наркамат і зайшоў да начальніка 1-га спэцаддзелу Якава Розкіна. Той папярэдзіў, што неўзабаве перадасьць сьпісы асуджаных на расстрэл, пасьля чаго трэба будзе неадкладна выехаць у Віцебск. Сьпісы ўжо былі падрыхтаваныя, чакалі прыходу Стаяноўскага, які мусіў паставіць свой подпіс. Памочнік наркама зьявіўся каля поўначы і ў сваім кабінэце паўтарыў Левіну ўсё, што той ужо ведаў ад Ягодкіна і Розкіна. Сьпіс віцебскіх вязьняў, якіх трэба было неадкладна расстраляць, налічваў сорак адно прозьвішча.
Левін падараваў зьняволеным пару дзён жыцьця: зь Менску ён паехаў у Гомель да сваякоў, і ў Віцебску зьявіўся толькі 2 сьнежня. Начальнік абласнога НКВД Радноў і яго намесьнік Уласаў зьвязаліся зь Менскам па тэлефоне, дзе Стаяноўскі пацьвердзіў распараджэньне. З пачатку ліпеня 1938-га сьмяротныя прысуды ў Віцебску не выконваліся, асуджаных «першай катэгорыі» вазілі ў Менск. Але аднавіць расстрэлы — не праблема...
Не пасьпела сьціхнуць рэха стрэлаў, якімі на пачатку сьнежня 1938-га сьпешна дабівалі асуджаных па ўсёй Беларусі, як у кабінэце наркама Наседкіна зьявіўся новы гаспадар, Лаўрэнці Цанава. У сярэдзіне месяца з Масквы ў Менск прыехала камісія НКВД СССР, якая пачала высьвятляць, хто, як і чаму парушыў загад Берыі. Наступствы ня змусілі сябе чакаць.
Левіна адразу не арыштавалі, і ён пасьпеў, седзячы дома, у Віцебску, напісаць падрабязную заяву на дзесяці старонках. Паставіў звыклы грыф «зусім сакрэтна» і адрасаваў на імя новага сакратара ЦК КП(б)Б Панамарэнкі, а копіі — Сталіну, Берыю і Цанаву.
Распавёўшы пра вячэру ў Ермалаева і ўсё, што пасьля яе адбылося, Левін абвяргаў яшчэ адзін пункт абвінавачаньня:
«Асабіста я ніякіх мераў фізычнага ўзьдзеяньня ні да каго з арыштаваных не ўжываў. Згодна з загадамі Раднова і Ўласава (начальнік і намесьнік начальніка Віцебскага НКВД), арыштаваных, якія адмаўляліся даваць паказаньні, прымушалі прысядаць. Гэта ў роўнай меры ўжывалася ўсімі аддзяленьнямі НКВД і трыма Асобымі органамі. Натуральна, што і ў 3-м аддзяленьні гэты мэтад таксама ўжываўся, але чаму я мушу быць ахвярай і ў гэтым абвінавачваюць мяне аднаго, у той час як я сьлепа, нароўні з усімі, выконваў загады Раднова і Ўласава. Навошта ж усе абвінавачаньні штучна ўскладаць на мяне? Хіба гэта бесстароньняе стаўленьне да маёй асобы?»
Далей Левін прадстаўляў сваю асобу:
«Я сам 1910 году нараджэньня, сын рабочага-краўца, з 1925 году ў камсамоле, з 1931 г. кандыдат КП(б)Б і з 1937-га — член. Бацька мой, член ВКП(б) з 1918 году, з 1919 году чэкіст. Памёр у 1930 годзе на пасадзе начальніка Мазырскага абласнога аддзелу ГПУ Беларусі. Я з 18 гадоў бесьперапынна працую на апэратыўнай рабоце ў органах ОГПУ-НКВД: За гэты час, за ліквідацыю шэрагу контррэвалюцыйных арганізацыяў і шпіёнскіх рэзыдэнтураў, узнагароджаны срэбным партсыгарам, гадзіньнікам, зброяй і яшчэ некаторымі каштоўнымі падарункамі».
Левін запэўнівае:
«Усё сваё маладое жыцьцё я аддаў справе партыі Леніна-Сталіна. Гэтаму ж прысьвяціў сябе мой бацька. Я выхаваны гэтай партыяй, і калі я адзіны раз у жыцьці памыліўся, навошта так рабіць са мной, ужыўшы адразу да мяне палітычную сьмерць, няўжо я непапраўны. Зразумела — не, я ня толькі выпраўлюся, але надалей у мяне больш такіх памылак ніколі ня будзе».
Высокія адрасаты таксама палічылі, што Левіна можна выправіць. Яго заяву сьпісалі ў сакрэтны архіў асобага аддзелу ЦК, а самога патомнага чэкіста на дзесяць гадоў накіравалі ў папраўча-працоўныя лягеры. Срэбны партсыгар з чэкісцкай гравіроўкай пад час арышту, згодна з інструкцыяй, быў канфіскаваны. Ды ў лягеры ён бы гаспадару і не спатрэбіўся...
Чытаць далей
«Адбылася найвялікшая правакацыя ворагаў народа — гэтай банды фашыстаў, якая рабіла сваю подлую справу супраць партыі Леніна-Сталіна, народа вялікага Саюзу ССР. Гэтая банда, знаходзячыся ў турме, працягвае сваю гнюсную справу — абгаворвае невінаватых супрацоўнікаў НКВД у іх подлых намерах і справах, вымушаючы сьледзтва, уведзенае ў зман ворагамі, ужываць да абгавораных ворагамі і невінаватых работнікаў НКВД шэраг мераў узьдзеяньня маральна-фізычных, у сілу якіх, ня вытрымаўшы незаслужаных пакутаў, страціўшы сілы і розум, у адчаі і цалкам несьвядома гэтыя абгавораныя павінныя былі даць сьледзтву хлусьню, абгаварыўшы сябе і іншых работнікаў, спадзеючыся, што сьледзтва, аб’ектыўна правёўшы расьсьледаваньне, установіць хлусьню і паклёп ворагаў, і вымушаны агавор невінаватымі сябе і іншых, на падставе праверкі дакумэнтацыі і фактаў пераканаецца у паклёпе ворагаў, але сьледзтва, паверыўшы паклёпу ворагаў, зрабіла няправільныя вывады, клясыфікуючы асобныя памылкі і парушэньні ў апэратыўна-сьледчай рабоце, зробленыя ў сілу сьляпога выкананьня дырэктываў і ўказаньняў варожага кіраўніцтва, увёўшы гэтым самым у зман і суд, які на падставе варожага паклёпу вынес мне такі суровы прыгавор, пазбаўляючы жыцьця».
«За кіпучай чэкісцкай работай»
Пераможцы сацспаборніцтва
Баліць чэкісцкае сэрца
Лісты на «волю»
195 прозьвішчаў катаў
Выпівалі, закусвалі, абмяркоўвалі навіны. Левін частаваў цыгарэтамі з адмысловага срэбнага партсыгару, які заўсёды вазіў з сабой. Ягодкін расказаў пра нараду начальнікаў абласных управаў НКВД, якую а 17-й гадзіне праводзіў памочнік наркама Наседкіна Стаяноўскі. Сямён Левін слухаў з асаблівай увагай, бо ягоны шэф, начальнік Віцебскай абласной управы Пётар Радноў яшчэ ўдзень выехаў у Віцебск і на нарадзе ня быў.
Лаўрэнці Берыя. Кіраўнік НКВД
Стаяноўскі даў устаноўку тэрмінова выканаць усе прысуды 1-й катэгорыі (расстрэл), якія зь нейкіх прычынаў не былі зьдзейсьненыя. Акты патрабавалася аформіць задняй датай. Прычынай сьпешкі стала пастанова «Аб арыштах, пракурорскім наглядзе і вядзеньні сьледзтва», якую амаль два тыдні перад тым, 17 лістапада 1938 году, прынялі ЦК ВКП(б) і СНК СССР. У канцы лістапада наркам унутраных справаў СССР Берыя нечакана загадаў спыніць выкананьне ўжо вынесеных сьмяротных прысудаў і перадаваць справы асуджаных на расстрэл у суд. I пастанова, і загад былі сакрэтныя.Пасьля лютаўскага (1938) пленуму ЦК ВКП(б) у НКВД адбываліся дзіўныя рэчы, і загад быў яшчэ адным зьвяном ланцуга, небясьпеку якога адразу зразумелі спрактыкаваныя кадры. Новаму наркаму ў Маскве патрабаваліся матэрыялы на тых, хто працаваў пры папярэдніку. Вызваленьне асуджаных, а таксама сьведчаньні, якія яны маглі даць пра катаваньні, заўсёды можна было выкарыстаць у барацьбе ўнутры партыйна-энкавэдысцкай вярхушкі. Трэба было сьпешна пазбаўляцца ад непажаданых сьведкаў.
... Ягодкін падзякаваў гаспадару за вячэру і сказаў, што адразу выяжджае ў Магілёў, каб неадкладна пачаць выкананьне загаду Стаяноўскага. Сямён Левін а дзявятай вечара вярнуўся ў наркамат і зайшоў да начальніка 1-га спэцаддзелу Якава Розкіна. Той папярэдзіў, што неўзабаве перадасьць сьпісы асуджаных на расстрэл, пасьля чаго трэба будзе неадкладна выехаць у Віцебск. Сьпісы ўжо былі падрыхтаваныя, чакалі прыходу Стаяноўскага, які мусіў паставіць свой подпіс. Памочнік наркама зьявіўся каля поўначы і ў сваім кабінэце паўтарыў Левіну ўсё, што той ужо ведаў ад Ягодкіна і Розкіна. Сьпіс віцебскіх вязьняў, якіх трэба было неадкладна расстраляць, налічваў сорак адно прозьвішча.
Наседкін Аляксей, Наркам унутраных справаў БССР (1938) . З сайту КДБ Беларусі
Віцебскі НКВД меў раней пляны адкласьці расстрэл пяці-шасьці асуджаных для далейшай распрацоўкі справаў, але загад быў ясны і не прадугледжваў выключэньняў. Акты трэба было пазначыць 22-23-м лістапада.Левін падараваў зьняволеным пару дзён жыцьця: зь Менску ён паехаў у Гомель да сваякоў, і ў Віцебску зьявіўся толькі 2 сьнежня. Начальнік абласнога НКВД Радноў і яго намесьнік Уласаў зьвязаліся зь Менскам па тэлефоне, дзе Стаяноўскі пацьвердзіў распараджэньне. З пачатку ліпеня 1938-га сьмяротныя прысуды ў Віцебску не выконваліся, асуджаных «першай катэгорыі» вазілі ў Менск. Але аднавіць расстрэлы — не праблема...
Не пасьпела сьціхнуць рэха стрэлаў, якімі на пачатку сьнежня 1938-га сьпешна дабівалі асуджаных па ўсёй Беларусі, як у кабінэце наркама Наседкіна зьявіўся новы гаспадар, Лаўрэнці Цанава. У сярэдзіне месяца з Масквы ў Менск прыехала камісія НКВД СССР, якая пачала высьвятляць, хто, як і чаму парушыў загад Берыі. Наступствы ня змусілі сябе чакаць.
Лаўрэнці Цанава, народны камісар унутраных справаў БССР (1938-1941), міністар дзяржбясьпекі БССР (1943 — 1951). З сайту КДБ Беларусі
Некаторых кіраўнікоў НКВД БССР арыштавалі адразу, іншым далі пагуляць пару месяцаў на волі, як Сямёну Левіну. Спачатку яго двойчы разабралі на сходах партарганізацыі абласнога НКВД, а 5 лютага 1939-га бюро Віцебскага абкаму выключыла Левіна з партыі. Фармулёўка — за парушэньне загаду НКВД СССР у частцы выкананьня прысудаў, за ўтойваньне вядомых яму фактаў і за ўжываньне да арыштаваных фізычных мераў узьдзеяньня.Левіна адразу не арыштавалі, і ён пасьпеў, седзячы дома, у Віцебску, напісаць падрабязную заяву на дзесяці старонках. Паставіў звыклы грыф «зусім сакрэтна» і адрасаваў на імя новага сакратара ЦК КП(б)Б Панамарэнкі, а копіі — Сталіну, Берыю і Цанаву.
Распавёўшы пра вячэру ў Ермалаева і ўсё, што пасьля яе адбылося, Левін абвяргаў яшчэ адзін пункт абвінавачаньня:
«Асабіста я ніякіх мераў фізычнага ўзьдзеяньня ні да каго з арыштаваных не ўжываў. Згодна з загадамі Раднова і Ўласава (начальнік і намесьнік начальніка Віцебскага НКВД), арыштаваных, якія адмаўляліся даваць паказаньні, прымушалі прысядаць. Гэта ў роўнай меры ўжывалася ўсімі аддзяленьнямі НКВД і трыма Асобымі органамі. Натуральна, што і ў 3-м аддзяленьні гэты мэтад таксама ўжываўся, але чаму я мушу быць ахвярай і ў гэтым абвінавачваюць мяне аднаго, у той час як я сьлепа, нароўні з усімі, выконваў загады Раднова і Ўласава. Навошта ж усе абвінавачаньні штучна ўскладаць на мяне? Хіба гэта бесстароньняе стаўленьне да маёй асобы?»
Далей Левін прадстаўляў сваю асобу:
«Я сам 1910 году нараджэньня, сын рабочага-краўца, з 1925 году ў камсамоле, з 1931 г. кандыдат КП(б)Б і з 1937-га — член. Бацька мой, член ВКП(б) з 1918 году, з 1919 году чэкіст. Памёр у 1930 годзе на пасадзе начальніка Мазырскага абласнога аддзелу ГПУ Беларусі. Я з 18 гадоў бесьперапынна працую на апэратыўнай рабоце ў органах ОГПУ-НКВД: За гэты час, за ліквідацыю шэрагу контррэвалюцыйных арганізацыяў і шпіёнскіх рэзыдэнтураў, узнагароджаны срэбным партсыгарам, гадзіньнікам, зброяй і яшчэ некаторымі каштоўнымі падарункамі».
Левін запэўнівае:
«Усё сваё маладое жыцьцё я аддаў справе партыі Леніна-Сталіна. Гэтаму ж прысьвяціў сябе мой бацька. Я выхаваны гэтай партыяй, і калі я адзіны раз у жыцьці памыліўся, навошта так рабіць са мной, ужыўшы адразу да мяне палітычную сьмерць, няўжо я непапраўны. Зразумела — не, я ня толькі выпраўлюся, але надалей у мяне больш такіх памылак ніколі ня будзе».
Высокія адрасаты таксама палічылі, што Левіна можна выправіць. Яго заяву сьпісалі ў сакрэтны архіў асобага аддзелу ЦК, а самога патомнага чэкіста на дзесяць гадоў накіравалі ў папраўча-працоўныя лягеры. Срэбны партсыгар з чэкісцкай гравіроўкай пад час арышту, згодна з інструкцыяй, быў канфіскаваны. Ды ў лягеры ён бы гаспадару і не спатрэбіўся...
Чытаць далей
ПРЫРОДНЫЯ БАЛЬШАВІКІ
«Адбылася найвялікшая правакацыя ворагаў народа — гэтай банды фашыстаў, якая рабіла сваю подлую справу супраць партыі Леніна-Сталіна, народа вялікага Саюзу ССР. Гэтая банда, знаходзячыся ў турме, працягвае сваю гнюсную справу — абгаворвае невінаватых супрацоўнікаў НКВД у іх подлых намерах і справах, вымушаючы сьледзтва, уведзенае ў зман ворагамі, ужываць да абгавораных ворагамі і невінаватых работнікаў НКВД шэраг мераў узьдзеяньня маральна-фізычных, у сілу якіх, ня вытрымаўшы незаслужаных пакутаў, страціўшы сілы і розум, у адчаі і цалкам несьвядома гэтыя абгавораныя павінныя былі даць сьледзтву хлусьню, абгаварыўшы сябе і іншых работнікаў, спадзеючыся, што сьледзтва, аб’ектыўна правёўшы расьсьледаваньне, установіць хлусьню і паклёп ворагаў, і вымушаны агавор невінаватымі сябе і іншых, на падставе праверкі дакумэнтацыі і фактаў пераканаецца у паклёпе ворагаў, але сьледзтва, паверыўшы паклёпу ворагаў, зрабіла няправільныя вывады, клясыфікуючы асобныя памылкі і парушэньні ў апэратыўна-сьледчай рабоце, зробленыя ў сілу сьляпога выкананьня дырэктываў і ўказаньняў варожага кіраўніцтва, увёўшы гэтым самым у зман і суд, які на падставе варожага паклёпу вынес мне такі суровы прыгавор, пазбаўляючы жыцьця».
«За кіпучай чэкісцкай работай»
Пераможцы сацспаборніцтва
Баліць чэкісцкае сэрца
Лісты на «волю»
195 прозьвішчаў катаў