Штодня на сайце "Свабоды — некаторыя фрагмэнты, з дадаткамі і папраўкамі кнігі Аляксандра Лукашука "За кіпучай чэкісцкай работай".
Супрацоўнікі ГБ любілі паўтараць: мы таксама пацярпелі ад таталітарызму, 20 тысячаў чэкістаў загінулі пад час рэпрэсіяў. Сапраўды, у 1938 годзе пачалася чарговая ўнутрыпартыйная бітва павукоў у слоіку, і з ласкі Сталіна берыеўцы пачалі грызьці яжоўцаў. Прычым з гэтай спэцкатэгорыяй арыштаваных сьледчым нічога ня трэба было выдумляць — верныя салдаты партыі былі па калені ў крыві, як і сама партыя.
Вось гісторыя былога начальніка Слуцкага гарадзкога аддзелу НКВД Тараканава, які зьяўляўся кіраўніком міжраённай сьледчай групы і ўзначальваў пошук ворагаў народа і контррэвалюцыянэраў у раёнах Слуцкай акругі, у тым ліку і Старобінскім. Пасьля арышту паказаньні аб мэтадах кіраўніцтва Тараканава давалі ягоныя падначаленыя. Памочнік опэрупаўнаважанага Слуцкага НКВД Шэвелеў пісаў:
«Пры допыце арыштаваных я, як і іншыя сьледчыя, прымяняў наступныя фізычныя ўзьдзеяньні: доўгая стаянка, канвэер і прысяданьні. Тараканаў асабіста паказваў мне прыклад, як дапытваць, каб хутчэй прызнаваліся арыштаваныя. Я добра памятаю, як Тараканаў зайшоў да мяне, калі я дапытваў арыштаваную Сьцешыну. Калі я даклаў, што яна не прызнаецца, Тараканаў пачаў крычаць на яе, схапіў абедзьвюма рукамі за плечы і моцна пачаў трэсьці, і стаў стукаць сьпінай аб сьценку печы. Тараканаў сказаў мне болей яе ганяць і меней міндальнічаць».
У даведцы аб праверцы працы Слуцкай міжраённай сьледчай групы, складзенай у кастрычніку 1938 году, далей расшыфроўваецца гэтае «міндальнічаньне».
«Да арыштаваных ужываліся меры фізычнага ўзьдзеяньня, зьбіваньне арыштаваных рукамі, бутэлькай, пасадка на вугал і ножку перавернутага крэсла, скіданьне арыштаваных на падлогу, абліваньне халоднай вадой і г. д.»
Опэрупаўнаважаны Шэвелеў расказаў на судзе пра яшчэ адну з асаблівасьцяў рэжыму НКВД у Слуцку:
«Прыкладна ў ліпені 1938-га ў мэтах найхутчэйшага выкрыцьця арыштаваных Тараканаў стварыў камэры ў КПЗ і турме. Іх рэжымнасьць палягала на тым, што замест 4-5 чалавек у камэры набівалі па 25-30 чалавек, арыштаваныя толькі стаялі. З камэраў выносілі людзей непрытомнымі. Мне асабіста давялося адкрываць рот срэбнай лыжкай арыштаванаму Далматовічу і абліваць яго вадой, каб ачуняў. У непрытомнасьці з камэры вынесьлі чалавекі тры-чатыры».
Падрабязнасьці рэжыму ў камэрах прывёў у сваіх паказаньнях і начальнік Слуцкай турмы Крэмераў:
«У камэрах адсутнічалі ложкі, зьняволеных было столькі, што ім даводзілася стаяць, бо месца класьціся і сядзець не было, было надзвычай душна, вельмі шмат у каго апухалі ногі».
На пытаньне, колькі часу мог зьняволены вытрымаць у рэжымнай камэры, начальнік турмы Крэмераў адказаў:
«Я ведаю адно, што як толькі зьняволены пабудзе дні два-тры ў рэжымнай камэры, дык ён ужо просіцца на допыт даваць паказаньні».
Прызнаньні свайго калегі дапоўніў яшчэ адзін сьледчы Слуцкага НКВД Машэнец:
«На апэратыўных нарадах Тараканаў прызначаў на кожнага супрацоўніка цьвёрдыя нормы выкрыцьця трох-чатырох арыштаваных у суткі. Пасадка на вугал крэсла, допыт стоячы і фізычнае зьбіваньне ўжываліся масава ўсімі намі, сьледчымі, іначай і быць не магло, бо прызначаную норму — тры-чатыры выкрыцьці ў суткі — немагчыма выканаць пры звычайным допыце. Сьледчыя, дапытваючы такімі мэтадамі, давалі ад аднаго да трох выкрыцьцёў і былі асобныя выпадкі, калі дабіваліся па тры-чатыры выкрыцьці ў суткі, напрыклад, Шэвелеў, Лучко, Сталяроў, я і Каралёў. Былі выпадкі, калі сьледчы Пазьнякоў і яшчэ адзін сьледчы зь Менску, прозьвішча ня памятаю, давалі па пяць выпадкаў выкрыцьця ў суткі...»
Яшчэ адзін памочнік опэрупаўнаважанага Слуцкага НКВД Галубкін на допыце засьведчыў:
«Мой непасрэдны кіраўнік Гласкоў заявіў, што арыштаваныя нашага раёну ўсе ідуць на расстрэл і што мы спаборнічаем з Глускім райаддзелам НКВД і мы ідзем наперадзе».
Галубкін дадае яшчы адзін штрых у мэтады, якімі слуцкія чэкісты перамагалі ў гэтым д’ябальскім спаборніцтве:
«Я дапытаў арыштаванага Бялькевіча Мяфодзія Малфеевіча, узяў пратакол допыту і прынес Гласкову. Ён прачытаў і спытаў: „А дзе шпіянаж?“ Апроч таго, Бялькевіч на адно маё пытаньне назваў сваіх знаёмых. Гласкоў мне сказаў, што гэта, безумоўна, контррэвалюцыйная група, трэба будзе болей папрацаваць над зьняволеным. Я працягнуў допыт, прычым прымяняў меры фізычнага ўзьдзеяньня над Бялькевічам у выглядзе таго, што садзіў на вугал крэсла, пасьля чаго Бялькевіч прызнаўся, што зьяўляецца шпіёнам. Пратакол допыту я прынес і аддаў Гласкову, які ў парадку карэкціроўкі перарабіў увесь пратакол, дзе названыя Бялькевічам знаёмыя сталі шпіёнамі... Я гэты пратакол даў на подпіс арыштаванаму, які падпісаў яго адразу, нічога ня кажучы».
Гуманіст з НКВД Шэвелеў, які не пашкадаваў срэбнай лыжкі, каб адкрыць сьціснуты сутаргай рот арыштаванага, таксама мусіў сьціпла прызнацца ў сваіх стаханаўскіх мэтадах, усклаўшы віну на кіраўніцтва:
«Я бачыў, што Тараканаў ніякіх мераў супраць фізычнага ўзьдзеяньня пры допытах не прымае, таму таксама пачаў ужываць розныя мэтады фізычнага ўзьдзеяньня, а менавіта: дапытваў стоячы, садзіў на вугал крэсла з выцягнутай нагой і часткова выбіваў з-пад арыштаванага крэсла».
«Часткова выбіваў крэсла...» — колькі за гэтым красамоўным выразам адчуваецца жаху самога Шэвелева, спробы падаць сябе толькі выканаўцам загадаў, які да таго ж толькі «часткова» катаваў.
Лёс тых зьняволеных, хто не даваў паказаньняў, выразна засьведчыў начальнік Слуцкай турмы Крэмераў:
«У 1937-38 гадах было шмат выпадкаў, калі зьняволеныя са сьледзтва дастаўляліся ўжо забітымі, прозьвішчы ня памятаю. Таксама быў выпадак у чэрвені 1938 году, калі зьняволены Хавустовіч Фадзей пасьля прыбыцьця з допыту ў турму празь 2 гадзіны памёр. Я асабіста мяркую, што Хавустовіч быў моцна зьбіты на допыце, бо ён ішоў на допыт цалкам здаровы, а калі прыйшоў, дык празь 2 гадзіны памёр».
Нават камісія НКВД у кастрычніку 1938-га мусіла зазначыць, што зь ліку 176 правераных справаў Слуцкага НКВД больш за сто даведак на арышт складзеныя беспадстаўна.
У ліпені 1939 году Тараканава судзіў вайсковы трыбунал войскаў НКВД. Ён атрымаў 10 гадоў папраўчых работ і адправіўся адбываць тэрмін у лягер, дзе, як вядома, адміністрацыя заўсёды клапацілася аб «сваіх» людзях — калі можна так сказаць, гаворачы пра нелюдзяў.
Далей чытайце
За сталом былі толькі свае: начальнік Магілёўскага НКВД Ягодкін, начальнік управы НКВД на Беларускай чыгунцы Марошак, начальнік 3-га аддзяленьня Віцебскага НКВД Левін. Усе прыехалі ў Менск у службовыя камандзіроўкі, і ўсіх пасьля напружанага дня нарадаў ды беганіны па кабінэтах запрасіў да сябе дадому Ермалаеў....
Баліць чэкісцкае сэрца
Лісты на «волю»
«За кіпучай чэкісцкай работай»
195 прозьвішчаў катаў
Вось гісторыя былога начальніка Слуцкага гарадзкога аддзелу НКВД Тараканава, які зьяўляўся кіраўніком міжраённай сьледчай групы і ўзначальваў пошук ворагаў народа і контррэвалюцыянэраў у раёнах Слуцкай акругі, у тым ліку і Старобінскім. Пасьля арышту паказаньні аб мэтадах кіраўніцтва Тараканава давалі ягоныя падначаленыя. Памочнік опэрупаўнаважанага Слуцкага НКВД Шэвелеў пісаў:
«Пры допыце арыштаваных я, як і іншыя сьледчыя, прымяняў наступныя фізычныя ўзьдзеяньні: доўгая стаянка, канвэер і прысяданьні. Тараканаў асабіста паказваў мне прыклад, як дапытваць, каб хутчэй прызнаваліся арыштаваныя. Я добра памятаю, як Тараканаў зайшоў да мяне, калі я дапытваў арыштаваную Сьцешыну. Калі я даклаў, што яна не прызнаецца, Тараканаў пачаў крычаць на яе, схапіў абедзьвюма рукамі за плечы і моцна пачаў трэсьці, і стаў стукаць сьпінай аб сьценку печы. Тараканаў сказаў мне болей яе ганяць і меней міндальнічаць».
У даведцы аб праверцы працы Слуцкай міжраённай сьледчай групы, складзенай у кастрычніку 1938 году, далей расшыфроўваецца гэтае «міндальнічаньне».
«Да арыштаваных ужываліся меры фізычнага ўзьдзеяньня, зьбіваньне арыштаваных рукамі, бутэлькай, пасадка на вугал і ножку перавернутага крэсла, скіданьне арыштаваных на падлогу, абліваньне халоднай вадой і г. д.»
Опэрупаўнаважаны Шэвелеў расказаў на судзе пра яшчэ адну з асаблівасьцяў рэжыму НКВД у Слуцку:
«Прыкладна ў ліпені 1938-га ў мэтах найхутчэйшага выкрыцьця арыштаваных Тараканаў стварыў камэры ў КПЗ і турме. Іх рэжымнасьць палягала на тым, што замест 4-5 чалавек у камэры набівалі па 25-30 чалавек, арыштаваныя толькі стаялі. З камэраў выносілі людзей непрытомнымі. Мне асабіста давялося адкрываць рот срэбнай лыжкай арыштаванаму Далматовічу і абліваць яго вадой, каб ачуняў. У непрытомнасьці з камэры вынесьлі чалавекі тры-чатыры».
Падрабязнасьці рэжыму ў камэрах прывёў у сваіх паказаньнях і начальнік Слуцкай турмы Крэмераў:
«У камэрах адсутнічалі ложкі, зьняволеных было столькі, што ім даводзілася стаяць, бо месца класьціся і сядзець не было, было надзвычай душна, вельмі шмат у каго апухалі ногі».
На пытаньне, колькі часу мог зьняволены вытрымаць у рэжымнай камэры, начальнік турмы Крэмераў адказаў:
«Я ведаю адно, што як толькі зьняволены пабудзе дні два-тры ў рэжымнай камэры, дык ён ужо просіцца на допыт даваць паказаньні».
Прызнаньні свайго калегі дапоўніў яшчэ адзін сьледчы Слуцкага НКВД Машэнец:
«На апэратыўных нарадах Тараканаў прызначаў на кожнага супрацоўніка цьвёрдыя нормы выкрыцьця трох-чатырох арыштаваных у суткі. Пасадка на вугал крэсла, допыт стоячы і фізычнае зьбіваньне ўжываліся масава ўсімі намі, сьледчымі, іначай і быць не магло, бо прызначаную норму — тры-чатыры выкрыцьці ў суткі — немагчыма выканаць пры звычайным допыце. Сьледчыя, дапытваючы такімі мэтадамі, давалі ад аднаго да трох выкрыцьцёў і былі асобныя выпадкі, калі дабіваліся па тры-чатыры выкрыцьці ў суткі, напрыклад, Шэвелеў, Лучко, Сталяроў, я і Каралёў. Былі выпадкі, калі сьледчы Пазьнякоў і яшчэ адзін сьледчы зь Менску, прозьвішча ня памятаю, давалі па пяць выпадкаў выкрыцьця ў суткі...»
Яшчэ адзін памочнік опэрупаўнаважанага Слуцкага НКВД Галубкін на допыце засьведчыў:
«Мой непасрэдны кіраўнік Гласкоў заявіў, што арыштаваныя нашага раёну ўсе ідуць на расстрэл і што мы спаборнічаем з Глускім райаддзелам НКВД і мы ідзем наперадзе».
Галубкін дадае яшчы адзін штрых у мэтады, якімі слуцкія чэкісты перамагалі ў гэтым д’ябальскім спаборніцтве:
«Я дапытаў арыштаванага Бялькевіча Мяфодзія Малфеевіча, узяў пратакол допыту і прынес Гласкову. Ён прачытаў і спытаў: „А дзе шпіянаж?“ Апроч таго, Бялькевіч на адно маё пытаньне назваў сваіх знаёмых. Гласкоў мне сказаў, што гэта, безумоўна, контррэвалюцыйная група, трэба будзе болей папрацаваць над зьняволеным. Я працягнуў допыт, прычым прымяняў меры фізычнага ўзьдзеяньня над Бялькевічам у выглядзе таго, што садзіў на вугал крэсла, пасьля чаго Бялькевіч прызнаўся, што зьяўляецца шпіёнам. Пратакол допыту я прынес і аддаў Гласкову, які ў парадку карэкціроўкі перарабіў увесь пратакол, дзе названыя Бялькевічам знаёмыя сталі шпіёнамі... Я гэты пратакол даў на подпіс арыштаванаму, які падпісаў яго адразу, нічога ня кажучы».
Гуманіст з НКВД Шэвелеў, які не пашкадаваў срэбнай лыжкі, каб адкрыць сьціснуты сутаргай рот арыштаванага, таксама мусіў сьціпла прызнацца ў сваіх стаханаўскіх мэтадах, усклаўшы віну на кіраўніцтва:
«Я бачыў, што Тараканаў ніякіх мераў супраць фізычнага ўзьдзеяньня пры допытах не прымае, таму таксама пачаў ужываць розныя мэтады фізычнага ўзьдзеяньня, а менавіта: дапытваў стоячы, садзіў на вугал крэсла з выцягнутай нагой і часткова выбіваў з-пад арыштаванага крэсла».
«Часткова выбіваў крэсла...» — колькі за гэтым красамоўным выразам адчуваецца жаху самога Шэвелева, спробы падаць сябе толькі выканаўцам загадаў, які да таго ж толькі «часткова» катаваў.
Лёс тых зьняволеных, хто не даваў паказаньняў, выразна засьведчыў начальнік Слуцкай турмы Крэмераў:
«У 1937-38 гадах было шмат выпадкаў, калі зьняволеныя са сьледзтва дастаўляліся ўжо забітымі, прозьвішчы ня памятаю. Таксама быў выпадак у чэрвені 1938 году, калі зьняволены Хавустовіч Фадзей пасьля прыбыцьця з допыту ў турму празь 2 гадзіны памёр. Я асабіста мяркую, што Хавустовіч быў моцна зьбіты на допыце, бо ён ішоў на допыт цалкам здаровы, а калі прыйшоў, дык празь 2 гадзіны памёр».
Нават камісія НКВД у кастрычніку 1938-га мусіла зазначыць, што зь ліку 176 правераных справаў Слуцкага НКВД больш за сто даведак на арышт складзеныя беспадстаўна.
У ліпені 1939 году Тараканава судзіў вайсковы трыбунал войскаў НКВД. Ён атрымаў 10 гадоў папраўчых работ і адправіўся адбываць тэрмін у лягер, дзе, як вядома, адміністрацыя заўсёды клапацілася аб «сваіх» людзях — калі можна так сказаць, гаворачы пра нелюдзяў.
Раскопкі ў Курапатах
Далей чытайце
ТАЙНАЯ ВЯЧЭРА
За сталом былі толькі свае: начальнік Магілёўскага НКВД Ягодкін, начальнік управы НКВД на Беларускай чыгунцы Марошак, начальнік 3-га аддзяленьня Віцебскага НКВД Левін. Усе прыехалі ў Менск у службовыя камандзіроўкі, і ўсіх пасьля напружанага дня нарадаў ды беганіны па кабінэтах запрасіў да сябе дадому Ермалаеў....
Баліць чэкісцкае сэрца
Лісты на «волю»
«За кіпучай чэкісцкай работай»
195 прозьвішчаў катаў