2009. Год амэрыканскіх горак

Ганна Соўсь: Што будзе з далярам? Якія прагнозы міжнародных фінансавых аналітыкаў?

Стась Івашкевіч: На сёньняшні дзень даляр расьце (у параўнаньні з эўра, дый з усім кошыкам асноўных валют), і гэта агульная тэндэнцыя ўсяго апошняга месяца, хаця адбываецца гэта скачкамі, з пэрыядычнымі скокамі ўніз. Наагул, шмат якія аналітыкі называюць гэты год для даляра годам амэрыканскіх горак – менавіта так выглядае графік курсу гэтай валюты. Калі на пачатку году, у разгар крызісу, даляр вельмі рэзка вырас у адносінах да эўра, то пасьля лютага і ажно да кастрычніка ён раптам як бы панёсься на хуткасьці з горкі ўніз, пэрыядычна робячы рэзкія кароткатэрміновыя скачкі, якія аналітыкам было вельмі цяжка прадказваць.

Гэты год таксама стаў адметным у сэнсе разрыву ў прагнозах курсу даляра. Найбольш знаныя агенцтвы ды банкі часта выстаўляюць дыямэтральна супрацьлеглыя прагнозы, і кожнае зь іх істотна памылялася ў пэўных кварталах, нават калі іх прагнозы спраўджваліся ў папярэдніх.

Вось і Беларусь, напрыклад, пасьля настойваньня з боку МВФ адмовілася з пачатку году ад прывязкі да даляра з-за яго нестабільнасьці і непрадказальнасьці. Таму на пытаньне, што адбываецца з далярам цяпер, можна адказваць толькі адносна...

Соўсь: А з чым такая непрадказальнасьць зьвязаная? Хіба праўда, як некаторыя кажуць, што канчаецца эра даляра і яго месца зойме нейкая іншая валюта?

Івашкевіч: Сапраўды, такія выказваньні гучаць, але пакуль што яны абсалютна беспадстаўныя і выказваюцца часта ў папулісцкіх мэтах. Турбуленцыі даляра зьвязаныя якраз з тым яго статусам сусьветнай валюты, і ў выніку гэтага ён так часта і рэзка скача, бо рэагуе на эканамічную нестабільнасьць, зьвязаную з глябальным крызісам ува ўсіх кутках сьвету.

На практыцы гэта працуе так, што, калі эканамічныя ўмовы ці нават проста прагнозы пагаршаюцца (для любой часткі сьвету ці нават для самой Амэрыкі), інвэстары пачынаюць хуценька забіраць свае грошы і ўкладаць іх у амэрыканскія дзяржаўныя аблігацыі, бо даўгавыя абавязаньні Вашынгтону лічацца найстабільнейшым укладаньнем, якія толькі могуць у наш нестабільны час быць для інвэстара. Адпаведна, атрымліваецца, чым горш для эканомікі і сьвету, тым лепш для курсу даляра. Так было пры канцы мінулага году і на пачатку гэтага, калі ўсе з жахам чакалі, якія яшчэ фінансавыя гіганты, што здаюцца непарушнымі, абваляцца.

Потым, пачынаючы з вясны, аднак, пайшлі паведамленьні пра аднаўленьне эканамічнай актыўнасьці, спрацавалі стымуляцыйныя пакеты, і... інвэстары пачалі выводзіць капіталы з амэрыканскіх дзяржаблігацыяў, якія хоць і надзейныя, але менавіта ў сувязі са сваёй надзейнасьцю не прыносяць вялікіх даходаў, як маларызыкоўныя стаўкі, і пачалі ўкладаць грошы ў іншыя сэктары, іншыя рэгіёны. Адпаведна даляр пачаў падаць. Але ж, як толькі недзе пачынаюцца чуткі пра магчымую "навальніцу", маса інвэстараў тэрмінова зноў захоўвае грошы ў амэрыканскіх дзяржаблігацыях, што ў сваю чаргу падкідвае курс даляра ўгору. Вось з гэтым і зьвязаны скачкі.

На пачатку месяца гэта было зьвязана з пагрозай дэфолту Дубаю. Цяпер трывожныя навіны з Эўразьвязу.

Іншая рэч, што ў доўгатэрміновай пэрспэктыве пазыцыі даляра і амэрыканскай эканомікі ўвогуле насамрэч пахісьнецца. Прычына ў тым, што ад пачатку крызісу Вашынгтон фактычна пачаў масава друкаваць грошы. Міністэрства фінансаў бесьперапынна выпускае аблігацыі, а банк фэдэральных рэзэрваў іх выкупляе, запускаючы ў эканоміку грашовыя масы. Таму рана ці позна запазычанасьць Злучаных Штатаў перасягне крытычную адзнаку, пасьля чаго амэрыканская эканоміка пачне прасядаць пад гэтай запазычанасьцю. Але ж гэта чакаецца гадоў праз 10, калі, паводле ацэнак МВФ, дзярждоўг ЗША зраўнаецца зь яго УВП. Пакуль жа ані Эўразьвяз зь яго нескаардынаванай фінансавай палітыкай, ані Кітай зь яго дынамічнай, але ўсё яшчэ вельмі прымітыўнай па амэрыканскіх мерках эканомікай, ня здольныя замяніць сваёй валютай даляр.

Ну і ўрэшце – нават пры наяўнасьці такой магчымасьці ні Кітай, ні Расея зь Японіяй, прынамсі ў найбліжэйшыя гады, не рызыкнуць пілаваць гэты зялёны сук, на якім сядзяць, бо велізарную долю іх золатавалютных рэзэрваў складаюць менавіта даляры і амэрыканскія дзяржаблігацыі. Кітаю, Расеі ды Японіі ЗША вінныя каля чатырох трыльёнаў даляраў, таму ўрадам гэтых краінаў было б вельмі неабачліва тапіць такога буйнога вінавайцу, і яны гэта цудоўна разумеюць.

Соўсь: Дык а якія ўсё ж прагнозы адносна даляра і эўра? Што лепш рабіць звычайнаму беларусу, калі назапасіў крыху грошай – у якой валюце, ці золаце, ці чым яшчэ захоўваць?

Івашкевіч: Адносна эўра прадбачыцца падзеньне, бо аздараўленьне эўрапейскай эканомікі пачало цяпер балюча натыкацца на падводныя камяні нявырашаных праблемаў з часу разгару крызісу, з наступствамі неабачліва грандыёзных стымуляцыйных пакетаў.

Найбольш гарачымі пунктамі цяпер зьяўляюцца Ірляндыя ды Грэцыя. 22 сьнежня рэйтынгавае агенцтва "Мудыс" панізіла ўсьлед за астатнімі агенцтвамі рэйтынг Грэцыі, што азначае сумневы ў здольнасьці краіны расплаціцца са сваёй запазычанасьцю. У Грэцыі, краіны, параўнальнай па памерах зь Беларусьсю, унутраная запазычанасьць складае 300 мільярдаў эўра – у сто разоў больш, чым у Беларусі, і у дзясяткі разоў больш, чым у Беларусі, калі прыняць у разьлік розьніцу памераў эканомікі. Крыху менш востра гэтая праблема стаіць у Гішпаніі ды Партугаліі. У Аўстрыі працягваецца банкаўскі крызіс... І гэта ня кажучы пра балканскія ды балтыйскія краіны...

Менавіта дзякуючы гэтым праблемам чакаецца працяг росту курсу даляра, з тым, што эўрапейскія інвэстары будуць працягваць выводзіць капіталы ў амэрыканскія каштоўныя дзяржпаперы. Акрамя таго, паводле мадэлі, распрацаванай адным з найбуйнейшых у сьвеце інвэстыцыйных банкаў "Морган Стэнлі", пасьля цяперашняга аднаўленьня эканамічнай актыўнасьці па ўсім сьвеце пачнецца фаза сьцягваньня – пагаршэньня эканамічных умоваў, зьвязанага з тым, што асноўная маса стымуляцыйных пакетаў ператравіцца спажыўцамі, пакінуўшы высокі ўзровень запазычанасьці. Каб пазьбегчы інфляцыі, урады будуць змушаныя на працягу наступнага году-двух пачаць зацягваць паясы, скарачаючы выдаткі і адначасова падцягваючы працэнтныя стаўкі, што нэгатыўна адаб'ецца на ўмовах для бізнэсу. Усё гэта паспрыяе ўмацаваньню курсу даляра.

Акрамя таго, па прагнозах аналітыкаў, у 2011-м годзе Вашынгтон будзе вымушаны штучна пачаць падымаць даляр, абмяжоўваючы крэдытную палітыку, зноў жа каб стрымаць інфляцыю і тэмпы запазычанасьці.

Дый амэрыканская эканоміка цяпер пачуваецца нашмат больш упэўнена у сувязі з выхадам з крызісу, чым эўрапейская, таму ўнутрыэканамічныя катаклізмы даляру пакуль ня так пагражаюць. Так што прагноз для даляра якраз чакаецца адносна стабільны, таму, укладаючы грошы ў яго, наўрад ці можна моцна прагадаць.

Што да астатніх сродкаў, золата сапраўды зьяўляецца ў доўгатэрміновай пэрспэктыве вельмі выгаднай інвэстыцыяй, гэтак жа, зрэшты, як і іншыя мэталы ды фізычныя тавары – срэбра, алюмінь... Золата на працягу апошніх пяці гадоў вырасла ў цане амаль утрая.

Цікавым зьяўляецца кітайскі юань. Пэкін цяпер штучна ўтрымлівае яго курс вельмі нізка, каб стымуляваць экспарт, але ж ЗША, Эўразьвяз ды іншыя дамагаюцца ад яго лібэралізацыі курсу. Пасьля рэформы Ўсясьветнай гандлёвай арганізацыі, у рамках раўнду Дохі, які, як мяркуецца, закончыцца ў наступным годзе, Кітай можа быць вымушаны, паводле новых правілаў, адпусьціць урэшце курс. Чалавек, які інвэставаў у юані, мае тады шанец разава павялічыць свае зьберажэньні ў разы. Нявыгадай зьяўляецца тое, што юань дагэтуль не зьяўляецца свабодна канвэртаванай валютай. З гэтым зьвязаная даволі высокая рызыка.