Як аманскія матывы ўпішуцца ў Менск эўрапейскі?

Інвэстары з Султанату Аман яшчэ летась, падчас візыту ў Маскат Аляксандра Лукашэнкі, зарэзэрвавалі 25 гектараў тэрыторыі для пабудовы гатэляў, офісных будынкаў і жылых дамоў. Ці апраўданая такога кшталту архітэктурная інтэрвэнцыя? Ці ня страціць Менск апошнія рысы старадаўняга гораду?

Камітэт архітэктуры і горадабудаўніцтва Менгарвыканкаму сваёй закрытасьцю канкуруе зь некаторымі сілавымі ведамствамі. Зрэшты, нічога дзіўнага: пад дахам камітэту нараджаюцца праекты, якія надоўга даюцца ў знакі гісторыкам, мастацтвазнаўцам, архітэктарам.

Тое ж адбываецца і вакол сумеснага інвэстыцыйнага праекту з Аманам. У згаданым камітэце адмовіліся казаць пра нейкія падрабязнасьці, хоць ня сталі абвяргаць, што ўсе ранейшыя пагадненьні застаюцца ў сіле. Нагадаю, у красавіку на міждзяржаўным пасяджэньні ў Менску было вырашана, што капаць катлавіны пачнуць ужо пры канцы гэтага году. Тады ж намесьнік старшыні Менгарвыканкаму Генадзь Вырко адзначыў: пераадолены самы складаны ўчастак, калі нараджаецца праект, які задавольвае абодва бакі.

Экспэрты лічаць, што адной з “ахвяраў” у працэсе засваеньня гістарычнага цэнтру можа стаць 2-гі клінічны шпіталь – комплекс Сьвята-Траецкага кляштару базыльянак, які пачаў узводзіцца яшчэ ў XVII стагодзьдзі. Таксама пад знос заплянаваны будынак былой ВДНГ. Пляны аманскіх інвэстараў ахопліваюць 25 гектараў плошчы, уключаючы тэрыторыю станкабудаўнічага заводу імя Кірава (яго вынесуць у іншае месца) і вуліцу Янкі Купалы. У першым выпадку прапанаваны праект будаўніцтва жылога комплексу. На месцы выставачнага цэнтру і шпіталя плянуецца дзелавая забудова з гатэлем і спускам да Сьвіслачы.

За апошні год аманцы чатыры разы прыяжджалі ў Менск, удакладнялі нюансы. Падчас апошняга візыту ўвесну прадстаўнік інвэстара запэўніў, што гэта будуць “архітэктурныя шэдэўры”. Сьцьвярджаецца, што да праектаваньня прыцягнутая вядомая брытанская кампанія “Чэпмэн Тэйлар”. Гэтым інвэстар нібы падкрэсьлівае эўрапейскасьць праекту – маўляў, ня трэба засьцерагацца перабору ўсходніх матываў у архітэктуры будынкаў.

Паводле Генэральнага пляну разьвіцьця Менску, раён насамрэч падлягаў рэканструкцыі. Але ў некалькіх дзясятках мэтраў ад колішняй ВДНГ ужо ёсьць прыклад аднаўленьня гістарычных помнікаў: на вуліцах Гандлёвай, Кірылы і Мятоды паўсталі навабуды, якія ня маюць ніякага дачыненьня да мэтадаў рэстаўрацыі. Аманскі праект маецца рэалізаваць у тым ліку на месцы шпіталя, колішняга кляштару базыліянак. Цяпер гэта помнік 2-й катэгорыі.

Я пацікавіўся меркаваньнем спэцыяліста ў захаваньні архітэктуры савецкага пэрыяду, архітэктара-рэстаўратара Вадзіма Гліньніка адносна мэтазгоднасьці пераўвасабленьня гістарычнай тэрыторыі, на якой пакуль што дамінуе ўзор савецкага дойлідзтва – будынак выставачнага цэнтру:

“Пытаньне – дзеля чаго зносіць. Зразумела, што да вайны там была абсалютна іншая забудова. Таму прынцыповае пытаньне ня гэтае, пытаньне ў тым, што калі на ягоным месцы паставяць хмарачос, вось гэта крыўдна. Бо будзе істотна парушаны маштаб гэтай часткі гораду. Будзе проста ўрбаністычная дурнота. Іншая справа, што гэта інвэстыцыі і праблема праз пэўныя дачыненьні палітызаваная. То бок, нікога могуць і не запытаць, проста прымусяць зрабіць. Але каб запыталі, прыкладам, мяне, то я б сказаў: на маю думку, маштаб ВДНГ лепш адпавядае тому месцу, чым паркінгі і чым высотная забудова. І калі турбавацца аб абліччы гораду, то, канечне, трэба шмат разоў падумаць. Ну, а тое, што нельга зносіць помнікі архітэктуры, кляштары, дык гэта нават не дыскутуецца. Гэта праблема для пракуратуры, а не для абмеркаваньня”.

Летась на разгляд сталічным уладам перадаў вынік сваёй шматгадовай працы былы Галоўны дзяржаўны інспэктар аховы гісторыка-культурнай спадчыны Менгарвыканкаму Ўладзімер Папруга. Плян рэканструкцыі і рэгенэрацыі гістарычнага цэнтру Менску вырашаў асноўныя праблемы захаваньня спадчыны, разьвязаньня транспартнага пытаньня. Праект тычыўся ў тым ліку і ўчастку, які, фактычна, цяпер аддадзены на водкуп арабскім інвэстарам...

Архітэктар Уладзімер Папруга як ніхто іншы знаёмы з мэтадамі працы гарвыканкамаўскіх чыноўнікаў, паколькі сам пэўны час адпрацаваў у гэтай сыстэме. На ягоную думку, цяпер адбываецца дэзінфармацыя замежнікаў, якія не зусім валодаюць беларускай спэцыфікай, а таму, калі ўжо браць прагматычны бок, папросту не разумеюць падводных цячэньняў падчас укладаньня інвэстыцый:

“Назіраючы за працэсамі, якія адбываюцца ў Менскім гарадзкім выканаўчым камітэце, у Міністэрстве культуры, прыходзіш да высновы: ідзе татальная дэзінфармацыя інвэстара наконт выгаднасьці менавіта такога рэжыму засваеньня. Між тым, прапанаваны намі праект асваеньня дае мажлівасьць зусім іншай інвэстыцыйнай прыцягальнасьці. Інвэстыцыйны патэнцыял толькі гістарычнага цэнтру налічвае 250 тысяч квадратных мэтраў умоўных інвэстыцый. А ў тым рэжыме, як гэта цяпер адбываецца, гэта ў дзясяткі разоў меней. Калі любому інвэстару паказаць, што яго чакае, калі ў адпаведнасьці з нарматыўна-прававой базай і заканадаўствам гэтую тэрыторыю асвойваць, то ў яго значна больш будзе матывацыі ў гэтую тэрыторыю ўкладаць, падымаць і інвэставаць. Таму што сам аб’ём інвэстыцый у дзясяткі разоў большы, чым у сёньняшнім рэжыме гэтага так званага пасьлясавецкага засваеньня”.

З рэалізацыяй аманскага праекту цэнтар Менску можа канчаткова страціць рэшткі свайго гістарычнага шарму, хоць пачатак гэтаму працэсу быў пакладзены значна раней. Узвышша, на якім цяпер стаіць тэатар опэры і балету, называлася Траецкай гарой. У XIV-XV стагодзьдзях гэта быў цэнтар Менску і там месьцыіўся гарадзкі рынак. Яго зьнесьлі ў 1930-х, калі пачалося будаўніцтва тэатру. Цяпер такі ж лёс можа чакаць і колішні кляштар базыліянак.