На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы «Інтэрвію тыдня» адказвае арганізатар праекту «Беларускія ўікэнды», кіраўнік кампаніі «Кінаконг» Андрэй Кім.
Цыганкоў: Газэта «Наша Ніва», падводзячы вынікі году, назвала вас пераможцам у намінацыі «Грамадзкі актывіст году». Як вы ацэніце гэтае прызнаньне?
Кім: Натуральна, мне вельмі прыемна. Прыемна, што так ацанілі і заўважылі нашу працу. Зразумела, гэта ня толькі мая заслуга — у нас цудоўная каманда.
Цыганкоў: Калі б вас папрасілі самому прыдумаць фармулёўку таго, за што вам варта даць узнагароду па выніках году, як бы яна гучала?
Кім: Упершыню ў гісторыі Беларусі мы паказалі ў беларускім пракаце фільм у агучваньні на беларускай мове. У кінатэатрах Беларусі ўпершыню ішлі фільмы па-беларуску, ня проста ў межах нейкіх фэстываляў, а менавіта ў пракаце. Я лічу гэта дасягненьнем, бо за 25 год такога яшчэ не было.
Цыганкоў: Быў аншляг, людзі спачатку прыходзілі бясплатна, а потым куплялі білеты. Як вы ацэніце патэнцыял кіно па-беларуску ў пракаце? Калі б заўтра на беларускую мову перайшло 10, 20 кінатэатраў у краіне — яны б запаўняліся гледачамі?
Кім: Я мяркую, што так. У нас у краіне прынамсі 3 мільёны чалавек, якія хацелі б хадзіць у кіно па-беларуску. Цяпер мы бачым, што нават нашы вельмі сьціплыя высілкі даюць свой вынік. Мы не перабольшваем свае дасягненьні, мы разумеем, што гэта пакуль адзін кінатэатар, 4 паказы ў месяц. Але тое, што свабодных месцаў няма, залі запаўняюцца — гэта вельмі добра. Нават пры ўмовах вельмі абмежаванай рэклямы — бо мы рэклямуемся фактычна толькі праз інтэрнэт.
Гэта паказвае патэнцыял. Які ён, колькі людзей прыйдзе, калі гэта будуць сотні паказаў у месяц — мы ня ведаем, вядома. Але я думаю, што гэта будзе ня менш папулярна за расейскамоўныя паказы — а можа, нават цікавасьць да беларускамоўных паказаў будзе вышэйшая.
Цыганкоў: А што вы можаце зрабіць, каб гэтая справа пашыралася на іншыя кінатэатры?
Кім: У грамадзкай актыўнасьці ёсьць два шляхі. Першы — пісаць заявы, скардзіцца, усіх задзяўбаць — «я хачу кіно па-беларуску, чаму яго няма?». У гэтым канкрэтным выпадку я лічу гэта контрапрадуктыўным.
Іншы спосаб — калі мы кажам, што мы пераклалі кіно, здабылі ліцэнзію, прыходзім да «Кінавідэапракату» і ім прапануем. Цяпер мы рухаемся паводле пляну. Спачатку «Кінавідэапракат» ня быў упэўнены, што людзі прыйдуць нават на бясплатныя сэансы па-беларуску. Але людзі ламіліся так, што нас папрасілі больш не рабіць бясплатных сэансаў. Білеты скончыліся за тры дні да паказу. Цяпер мы робім дадаткова яшчэ 4 сэансы, то бок яшчэ 2 тысячы чалавек.
І калі заля зноў запоўніцца, калі беларусы праявяць сваю цікаўнасьць, а хтосьці і грамадзянскую пазыцыю — то, адпаведна, чыноўнікі пабачаць, што попыт усё яшчэ ёсьць, і мы яго ня вычарпалі. Тады мы будзем ладзіць гэта ў некалькіх кінатэатрах. Але калі ў гэтыя суботу і нядзелю заля запоўніцца толькі напалову, то наступная наша прапанова пра пашырэньне сустрэне рэзонны адказ — «калі вы ня можаце запоўніць адзін кінатэатар, навошта вам два?»
Такім чынам, гэта паступовы рух, які на дадзены момант ідзе вельмі пасьпяхова. Але трэба разумець, што пры адсутнасьці палітычнай волі гэта ня можа быць рэвалюцыйны рух. Калі, напрыклад, кіраўнік дзяржавы ці ягоны сын папросіць, каб у кінатэатрах было больш фільмаў па-беларуску — то назаўтра 50 працэнтаў...
Цыганкоў: Калі Лукашэнка зробіць прапанову, ад якой «Кінавідэапракат» ня зможа адмовіцца?
Кім: Так. Але мы самі такую прапанову зрабіць ня можам. Таму мы разьлічваем на паступовае разьвіцьцё.
Цыганкоў: Вы разумееце, што вы фактычна робіце тую працу, якую ў іншых дзяржавах аўтаматычна робіць сама дзяржава, яе структуры? Ва Ўкраіне ў свой час перайшлі на ўкраінскую мову ў кінатэатрах — былі незадаволеныя, але за гады, што прайшлі з таго часу, ніхто ўжо гэта не ўспрымае як нешта дзіўнае.
Кім: Я гэта ўсьведамляю. Больш за тое, наша каманда робіць гэтую працу менавіта з такім разьлікам, што Міністэрства культуры, Міністэрства інфармацыі ўбачыць гэтую праблему. І пабачыць, што ёсьць попыт. Бо часта асноўныя прычыны адпісак былі, што гэта «нікому ня трэба». Цяпер мы бачым, што гэта камусьці трэба.
У нас няма ілюзіяў, што мы можам сабой замяніць дзяржаву. У нас маленькая прыватная ініцыятыва, абмежаваныя сродкі і магчымасьці. Мы імкнёмся расьці. Але разумеем, што гэта не запоўніць таго, што мусіць рабіць дзяржава. І мы зьвяртаемся да дзяржавы з прапановай рабіць гэта, падтрымаць беларускую мову.
Мы жывём ва ўнікальнай краіне. Бо ва ўсіх нашых суседзяў кіно ідзе на нацыянальнай мове. У нас адзіная дзяржава, якая паказвае кіно на мове суседа. Гэта няправільна.
Цыганкоў: Тут у чыноўнікаў ёсьць заўсёдны аргумэнт, што ў Беларусі дзьве дзяржаўныя мовы.
Кім: Таму я і кажу пра нацыянальныя мовы. У нас няма зараз фільмаў па-беларуску, бо гэта нявыгадна. Расейскія дыстрыб’ютэры закупляюць фільмы на рэгіён былога СССР, і яны трацяць грошы, каб перакласьці фільм на літоўскую мову для 2 мільёнаў жыхароў Літвы. Яны трацяць грошы, каб зрабіць і ўкраінскі варыянт. Але яны ня хочуць траціць грошы, каб зрабіць пераклад для 10 мільёнаў беларусаў на беларускую мову.
Але трэба разумець, што нашай дзяржаве гэта ня будзе каштаваць ані капейкі — калі мы зробім адпаведныя захады. Гэта пытаньне нацыянальнай годнасьці, пытаньне падтрымкі нацыянальнай мовы.
Цыганкоў: Як іх можна прымусіць перакладаць на беларускую? Проста прыняць рашэньне, што ў нашых кінатэатрах будуць паказваць фільмы толькі па-беларуску?
Кім: Яны зарабляюць на гэтым вялікія грошы, кінатэатры поўныя нават у крызіс. І ўсе дзяржавы, нашы суседзі вырашаюць гэтае пытаньне праз нацыянальнае заканадаўства. Але паколькі ў нас дзьве дзяржаўныя мовы — то можна зрабіць квоты, каб 50 працэнтаў фільмаў ішлі ў кінатэатрах на нацыянальнай мове.
Агучваньне могуць зрабіць тыя самыя дыстрыб’ютэры, для іх гэта грошы ня вельмі вялікія. І калі дзяржава прыме такі закон, то гэта ніякім чынам не пашкодзіць Беларусі, ніхто не адмовіцца ад супрацоўніцтва. Прыклад паказвае Літва, дзе ўсё цудоўна ідзе па-літоўску.
Цыганкоў: У Эўропе ёсьць розныя традыцыі перакладу — альбо дубляж, альбо субтытры. Вы прыхільнік якой традыцыі?
Кім: Я ў свой час пісаў нават навуковую працу на гэтую тэму. Гісторыя дубляжу падзялілася на два тыпы — адны краіны перадавалі іншамоўныя фільмы субтытрамі, іншыя — агучваньнем. І агучваньне выбіралі зь дзьвюх прычын. Першая — ідэалягічная. Такія краіны, як Кітай, СССР і Гішпанія часоў Франка. Дубляж дае магчымасьць цэнзураваць некаторыя рэчы.
Другая прычына, чаму выбіралі дубляж, — гэта тэма захаваньня нацыянальнай мовы і культуры. Па гэтым шляху пайшла, напрыклад, Францыя. Але ў ЗША, вядома, пануюць субтытры — бо ім асабліва не патрэбны дубляж, калі за 90 працэнтаў фільмаў, што там дэманструюцца, зробленыя на ангельскай мове.
Цыганкоў: Часам у амэрыканскіх фільмах, калі героі ідуць у кіно «на фільм з субтытрамі» — гэта звычайна азначае нейкае завумнае эўрапейскае кіно, «не для кожнага».
Кім: Так. І я лічу, што ў нашым выпадку гэта таксама крыху ідэалягічнае пытаньне. За субтытры выступае адукаваная частка насельніцтва, якая ведае ангельскую мову. Але я больш схіляюся да дубляжу, агучваньня — менавіта дзеля пытаньня культурніцкага, дзеля абароны нацыянальнай мовы і культуры.
Калі фільмы будуць ісьці па-беларуску, агучаныя галасамі беларусаў — то і расейскамоўныя людзі, якія прыходзяць на сэансы, будуць беларусізавацца. Мне нядаўна журналістка сказала, што яе сябры заходзілі ў кіназалю, размаўлялі па-расейску, а выходзілі з кіно — і размаўлялі ўжо па-беларуску. Тое самае нам пішуць у водгуках, калі пішуць па-расейску — «дзякуй, дзякуючы вашаму паказу я памяняў сваё стаўленьне да беларускай мовы». Калі б гэта быў фільм з субтытрамі, то такога эфэкту б не было.
