Госьць «Інтэрвію тыдня» — Юрась Зянковіч, беларускі грамадзянін, які цяпер жыве ў ЗША і працуе там адвакатам. На апошнім зьезьдзе Партыі БНФ разам з Аляксеем Янукевічам ён быў вылучаны ад партыі ў якасьці патэнцыйнага кандыдата ў прэзыдэнты на наступныя выбары. Юрась Зянковіч нагадвае, як у свой час дабіўся адзінай у Беларусі вуліцы імя Васіля Быкава, заяўляе, што Аляксандар Лукашэнка — у пэўным сэнсе саюзьнік апазыцыі, і сьцьвярджае, што атрымлівае пэўныя сыгналы з боку ўлады.
— Звычайна размову зь беларускімі палітыкамі не пачынаеш просьбай распавесьці пра сябе. Але ў сытуацыі з вамі, я мяркую, будзе дарэчным папрасіць вас нагадаць свой палітычны шлях да эміграцыі ў ЗША. Думаю, ня толькі шырокая публіка, але нават і палітычныя журналісты далёка ня ўсе памятаюць пра вашу палітычную дзейнасьць у Беларусі.
— Я думаю, гэта таму, што з моманту майго адʼезду ў ЗША прайшло 10 гадоў. Да таго, як я зьехаў, пра маю палітычную дзейнасьць, здаецца, было больш вядома. Я сябра партыі БНФ ад 1998 году, з 1999-га сябра Сойму, быў выканаўцам абавязкаў кіраўніка Менскай абласной арганізацыі. З 2003 па 2007 год быў дэпутатам Менскага раённага і Ждановіцкага сельскага саветаў. Удалося зрабіць некаторыя прыемныя рэчы. Найбольш вядомыя для слухачоў — тое, што на сёньня ў Беларусі існуе толькі адна вуліца Васіля Быкава, у пасёлку Ждановічы, дзе я быў дэпутатам. За гэта я асабіста змагаўся.
— Што вас прымусіла зьехаць у ЗША?
— Разуменьне палітычнай сытуацыі ў Беларусі. Я бачыў у 2007-м, што ў найбліжэйшым часе зьменаў у краіне ня будзе. І таму, па вялікім рахунку, ёсьць дзьве магчымасьці. Можна паехаць на Захад, падняць сваю кваліфікацыю, атрымаць новы досьвед, адукацыю. Або застацца ў Беларусі і рана ці позна сесьці ў турму. Я абраў першы шлях. Цяпер, калі я бачу, што ў Беларусі паціху насьпяваюць зьмены, я спадзяюся, што мой досьвед і веды прыдадуцца краіне.
— То бок вы лічыце, што сытуацыя ў Беларусі зьмянілася настолькі, што зноў зьявіўся нейкі сэнс займацца палітыкай?
— Калі б яна зьмянілася настолькі, каб гэта мела сэнс — думаю, мы б ужо жылі ў іншай краіне. Сытуацыя пакуль толькі сасьпявае да таго. Калі пабачыць, як зьмяніліся беларускія гарады, можна сказаць, што «ня ўсё толькі дрэннае зьвязана з Аляксандрам Лукашэнкам». Сыстэма, якую ён стварыў, зрабіла шмат карыснага. Але рэсурс гэтай сыстэмы вычарпаны, і без далейшых рэформаў, зьменаў кардынальнае паляпшэньне жыцьця беларусаў ужо не магчымае.
— Зьезд БНФ у суботу, 30 верасьня, прайшоў хоць і бурна, але пераважна паводле сцэнару кіраўніцтва. Магчыма, адзіным адхіленьнем ад гэтага сцэнару было ваша вылучэньне ў кандыдаты ў прэзыдэнты. Вы, вядома, падрыхтаваліся, выступілі даволі ярка. Але — ці было гэта зьбегам абставінаў, ці вы мэтанакіравана ішлі да гэтай мэты?
— Мне прыемна чуць, нібыта я быў «падрыхтаваны». На самой справе гэта быў поўны экспромт. І калі вы ўзгадаеце хаду зьезду, то чацьверты пункт парадку дня, пра вылучэньне кандыдатаў у прэзыдэнты, ня быў узгоднены ні з кім з рэгіянальных кіраўнікоў. І тое, што адбылося ў залі — гэта быў выразны бунт рэгіёнаў супраць кіраўніцтва.
Я не плянаваў падымаць гэтае пытаньне, асабіста абяцаў і Кастусёву, і Янукевічу, што ня буду гэтага рабіць. Але паколькі пайшла не зусім сумленная гульня — я вырашыў, што настаў час. Бо калі мы не заявім зараз пра палітычныя амбіцыі — усё ў партыі застанецца па-старому. У новых сілаў ня будзе магчымасьці заявіць пра сябе. Да мяне падышоў адзін з дэлегатаў і сказаў, што вылучыць мяне. Я не адмовіўся. І без падрыхтоўкі выступіў. Удалося сабраць 76 галасоў дэлегатаў зьезду.
— Ужо гучаць галасы, што вось чалавек, які жыве ў бясьпечных ЗША, працуе там адвакатам, вырашыў пагуляцца ў беларускую палітыку, што гэта ўсё несурʼёзна. Якія вашы далейшыя дзеяньні? Вось зараз вы вяртаецеся ў ЗША — і што, адтуль зьбіраецеся весьці прэзыдэнцкую кампанію?
Калі мы прыходзім у Беларусь, мы прыходзім надоўга, і прыходзім дзеля таго, каб змагацца за ўладу
— У першую чаргу мне трэба самому асэнсаваць сытуацыю, ацаніць свае магчымасьці, магчымасьці сваёй каманды. І самае галоўнае — мы не зьбіраемся гуляць у гульні. Калі мы прыходзім у Беларусь, мы прыходзім надоўга, і прыходзім дзеля таго, каб змагацца за ўладу, каб Партыя БНФ стала партыяй улады ў Беларусі.
— А што азначае «ваша каманда»?
— Гэта доктар Зьміцер Шчыгельскі, гэта старшыня партыі Рыгор Кастусёў, які падтрымлівае адразу двух кандыдатаў і на зьезьдзе галасаваў за дваіх. У ЗША ёсьць людзі з выдатнай амэрыканскай адукацыяй, досьвед якіх будзе незалішні ў Беларусі. На жаль, я не ўзгадняў зь імі, што буду называць іхнія імёны публічна.
— На мінулых парлямэнцкіх выбарах вы ўжо вылучаліся кандыдатам у дэпутаты, але выбарчая камісія вас проста не зарэгістравала, бо вы стала не пражываеце ў Беларусі. Калі вы хочаце ўсурʼёз прымаць удзел у прэзыдэнцкай кампаніі, то вам проста давядзецца стала пражываць у Беларусі.
— Па-першае, тое рашэньне выбарчай камісіі было спрэчным. У мяне ёсьць прапіска ў Беларусі, я рэгулярна бываю ў краіне. У мяне ёсьць бізнэс у Беларусі, які дзейнічае з 2002 году і рэгістрацыя якога не скасаваная. Я працягваю весьці гэты бізнэс. У беларускай палітычнай сыстэме пытаньне рэгістрацыі на выбарах — гэта пытаньне мэтазгоднасьці. Калі ўладам будзе больш небясьпечна мяне не рэгістраваць — яны самі прыдумаюць прычыну і юрыдычнае абгрунтаваньне.
Узгадайце выбары 2006 году, калі была зарэгістраваная ініцыятыўная група Зянона Пазьняка, які знаходзіўся ў падобнай да маёй сытуацыі. Бо гэта было палітычна мэтазгодна на той момант.
— Але як кандыдат ён так і ня быў зарэгістраваны.
— Ён ня быў зарэгістраваны, бо ня здолеў сабраць сто тысяч подпісаў. Калі я пайду на выбары, я перакананы, што мы зьбяром ня толькі 100 тысяч, але 250 тысяч подпісаў.
— Вы пісалі, што як адвакат дапамагаеце ў іміграцыйных справах. У «Інтэрвію тыдня» Аляксей Янукевіч казаў, што партыя БНФ ніколі не «гандлявала» партыйнымі білетамі. У вашай адвакацкай дзейнасьці вы калі-небудзь сустракаліся з такімі схемамі?
— Я чуў пра такія схемы. Але я ня чуў, каб такімі схемамі гуляліся прафэсійныя амэрыканскія адвакаты — бо гэта пытаньне крымінальнай адказнасьці. Пра сябе магу сказаць, што я ніколі ад майго кліента не прыму ніводнага фальшывага дакумэнту, бо мая ліцэнзія і маё добрае імя ў Амэрыцы для мяне нешта значаць.
Тое самае датычыць Рэспублікі Беларусь. Я ня буду нічога рабіць, што ідзе насуперак закону, ня буду падстаўляць свой аўтарытэт і імя дзеля нейкіх гульняў, дзеля таго каб пабыць у статусе кандыдата і пацешыць сваё самалюбства. Калі я прыходжу і рэгіструюся кандыдатам у прэзыдэнты — то гэта толькі дзеля таго, каб заняць першае месца і заняць прэзыдэнцкі палац.
— Вядома, дэманстраваць упэўненасьць — гэта важная якасьць для палітыка. Але наколькі гэта ўсё рэалістычна?
Людзі пры ўладзе чакаюць нармальнага кандыдата
— Калі б выбары былі абвешчаныя сёньня, я б нават ня стаў спрабаваць. Бо не гатовыя ні я, ні грамадзтва. Але ёсьць пэўныя прыкметы, зрухі ў грамадзтве, сярод уладных колаў, якія кажуць, што праз 2-3 гады такі сцэнар стане магчымым. Сярод уладаў ёсьць сапраўдныя патрыёты Беларусі, людзі з практычным досьведам. Апазыцыйныя палітычныя партыі, калі б нават сёньня прыйшлі да ўлады — ня здолелі б запоўніць усе кіроўныя вакансіі ў краіне. Таму я лічу, што без падтрымкі хаця б часткі дзейнай эліты вылучэньне ня мае сэнсу, бо перамога будзе немагчымая. Я спадзяюся і атрымліваю пэўныя сыгналы з боку ўладных чыноўнікаў, што такая падтрымка пры пэўных умовах магчымая і што людзі пры ўладзе чакаюць нармальнага кандыдата. Які будзе змагацца за ўладу, а не за статус кандыдата ў прэзыдэнты.
— Наколькі ў вашай кампаніі будзе граць ролю элемэнт пэўнай экзатычнасьці? «Амэрыканскі адвакат хоча стаць прэзыдэнтам Беларусі».
— Я пражыў дастаткова шмат часу па-за межамі Беларусі, каб страціць пэўныя асабовыя сувязі. У Беларусі шмат якія рэчы пабудаваныя на сувязях, кумаўстве, сяброўстве, блаце. Думаю, мая кандыдатура можа быць прывабная для шмат якіх колаў грамадзтва, колаў намэнклятуры — менавіта таму, што я не зьвязаны гэтымі кланавымі сувязямі. Менавіта таму, што я вонкавы чалавек, які будзе дзейнічаць строга па законе, строга па правілах справядлівасьці.
— Людзі часам успрымаюць усіх апазыцыйных кандыдатаў як нешта адзінае, але яны ідэалягічна вельмі розныя. Зь якімі прынцыпамі вы як палітык і прадстаўнік БНФ хацелі б пайсьці на выбары?
— Перш за ўсё я хачу абʼядноўваць, а не разьядноўваць. У нас адна краіна, адзін лёс, і няма чаго дзяліць. Таму я лічу, што трэба шукаць самага шырокага паразуменьня. На сёньня, як гэта ні банальна гучыць, нават Аляксандар Лукашэнка ў пэўным сэнсе наш саюзьнік. Бо ён дбае пра незалежнасьць Беларусі, ён яе бароніць. І, як казаў Напалеон, палітыка пачынаецца з мапы. Мы павінна заўсёды глядзець на мапу і памятаць, што знаходзіцца ў нас на Ўсходзе. Памятаць, што толькі ўсе разам, абʼяднаныя, як адна беларуская нацыя мы можам процістаяць той небясьпецы, якая можа прыйсьці ў любы момант на тэрыторыю нашай краіны.
Беларусы заўсёды кажуць «абы не было вайны». Цалкам з гэтым згодны. Я бачу, што адбываецца ва Ўкраіне, і мне вельмі ня хочацца, каб нешта падобнае адбывалася ў Беларусі. Таму ніякіх рэвалюцыяў, ніякіх Плошчаў. Мы можам разьвівацца толькі эвалюцыйным шляхам, на базе дыялёгу сярод самых шырокіх слаёў грамадзтва.
Усе перадачы «Інтэрвію тыдня» на Soundcloud
