Барацьба з тэрарызмам абярнулася дадатковымі праблемамі ў галіне правоў чалавека. Сілавікі кажуць, што сачэньне праз камэры, асабліва ў гэтак званых рызыкоўных месцах – неабходны сродак прадухіленьня злачынстваў і тэрарыстычных актаў. Праваабаронцы заяўляюць пра магчымыя злоўжываньні ў галіне правоў асобы ды засьцерагаюць, што такое сачэньне стане формай палітычнага вышуку. Такім чынам, сачыць альбо не сачыць? Выйграюць альбо страцяць грамадзяне Беларусі ад таго, што на вуліцах гарадоў будуць усталяваныя камэры сачэньня?
Відэакамэры на вуліцах беларускіх гарадоў пачалі зьяўляцца ў Менску. Іх усталёўвае сталічная міліцыя паводле рашэньня гарадзкіх уладаў. На праспэкце Францішка Скарыны ўжо дзейнічае не адна такая камэра: побач з Нацыянальным банкам, з ГУМам, з КГБ. Ці падтрымліваеце Вы гэтыя захады? Калі так, то якія выгады, на Вашую думку, гэта дасьць менчукам?
(Рэзьнікаў: ) “Па-першае, я – дзеючы палкоўнік КГБ, проста адкамандыраваны, паколькі я дэпутат, пакуль ня скончацца мае паўнамоцтвы. Што да тэмы, якую вы ўзьнялі, то гаворка ідзе найперш пра захады дзяржавы па папярэджваньні тэрактаў. Патрэбнае назіраньне праваахоўных органаў за месцамі, рызыкоўнымі ў тэрарыстычным і дывэрсійным сэнсе, дзе зьбіраюцца па розных прычынах шмат людзей – гэта вуліцы, паркі, праспэкты. Паразважаем разам : калі сьвет апынуўся ў такім небясьпечным становішчы, неяк жа трэба і нам абараняцца? А ўвогуле, калі ты ўсё робіш паводле закону, то чаго табе баяцца гэтых тэле– і відэакамэраў? Прытрымлівайся закону, і ўсё будзе нармалёва”.
(Грузьдзіловіч: ) “Заўважу, што падобная камэра ўсталяваная нават у прыбіральні менскага Палацу прафсаюзаў на праспэкце Скарыны. А побач вісіць аб’ява: “ Відэасачэньне вядзецца дзеля вашай бясьпекі”.
А зараз тое ж пытаньне – да Алега Гулака. Ці лічыце Вы неабходнымі такія захады? На Вашую думку, менчукі ад іх выйграюць – ці збольшага страцяць?”
(Гулак: ) “Канешне, з аднаго боку, камэры сачэньня – гэта неабходнасьць, вымушаная мера, і там, дзе ёсьць рэальная пагроза жыцьцю чалавека, ягонаму здароўю, тым больш масы людзей, там гэта магчыма і апраўдана. Але ў нашай краіне, дзе рашэньні прымаюцца келейна, тайна, вельмі часта адбываецца так, што пад прыкрыцьцём добрых мэтаў робіцца благая справа.
У праваахоўных органаў можа ўзяць верх вузка прафэсійны падыход. Канешне, ім лягчэй рабіць сваю справу, выкрываць злачынцаў, калі яны будуць мець шмат інфармацыі. Але гэта не павінна даваць ім права ставіць камэры там, дзе яны хочуць. У дадзеным выпадку мне цяжка пагадзіцца з тым, што ёсьць вялікая неабходнасьць ставіць камэру сачэньня ў прыбіральні. На маю думку, жыхары выйграюць, калі камэры сачэньня і іншыя тэхнічныя сродкі будуць усталяваныя ў тых месцах, дзе гэта на самой справе неабходна. Але я думаю, што такіх месцаў у нашым горадзе адзінкі”.
(Грузьдзіловіч: ) “А чаго дакладна Вы баіцеся ? У якіх выпадках гэта могуць скарыстаць супроць людзей?”
(Гулак: ) “Перш за ўсё, чалавек мае права на тайну асабістага жыцьця. Гэтая тайна і робіць чалавека чалавекам. Калі кола, у якое дзяржава ды іншыя людзі ня маюць права ўмешвацца, вельмі малое, тады жыцьцё чалавека становіцца надзвычай некамфортным. Па-другое, гэта ня будзе адпавядаць законам Беларусі”.
(Грузьдзіловіч: ) “А сапраўды, што кажуць пра гэта Канстытуцыя й законы Беларусі? Ці дазваляюць яны гэткім чынам ўмешвацца ў прыватнае жыцьцё грамадзянаў?”
(Гулак: ) “Беларуская Канстытуцыя, як і міжнародныя пагадненьні ў гэтай галіне, якія Беларусь падпісала, прадугледжваюць магчымасьць абмежаваньня правоў чалавека, у тым ліку – і абмежаваньне права на тайну асабістага жыцьця. Але гэтае абмежаваньне мае рэглямэнтацыю. Прыкладам, праваахоўныя органы ў межах сваёй кампэтэнцыі, калі яны праводзяць апэратыўна-вышуковую дзейнасьць, маюць права выкарыстоўваць тэхнічныя сродкі для збору інфармацыі, але гэты парадак рэгулюецца працэсуальнымі законамі і законам “Аб апэратыўна-вышуковай дзейнасьці”. Пракуратура гэта кантралюе, ёсьць сыстэма органаў, якія гэта кантралююць. І ў грамадзяніна ёсьць права гэта пракантраляваць”.
(Рэзьнікаў: ) “Мы стварылі добрыя законы, збольшага. Але мэханізм іх рэалізацыі патрабуе ўдасканаленьня. Прыкладам, нядаўна мы прынялі закон “Аб дактыляскапічнай рэгістрацыі”, у якім пазначаны шэраг людзей, якія абавязкова мусяць прайсьці гэтую рэгістрацыю. Дарэчы, гэтым законам усім грамадзянам дазволена прайсьці дактыляскапічную рэгістрацыю. Нямала прыклаў у Чачні, у Расеі, калі бацькі не знаходзілі сваіх сыноў, бо немагчыма было пазнаць іх целы сярод забітых. Там, вы ведаеце, вагоны былі занятыя целамі невядомых, паўгода й больш ляжалі целы, а бацькі не маглі іх адшукаць. Такія законы патрэбныя. Увесь сьвет з гэтым пагадзіўся і прымае гэтыя захады”.
(Грузьдзіловіч: ) “Спадар Рэзьнікаў, Вы згадваеце Чачню, кажаце пра тое, што Беларусь мусіць на сваёй тэрыторыі бароцца з тэрарызмам. Але беларусы не ваююць у Чачні ці ў іншых гарачых пунктах сьвету, і ў самой Беларусі не было тэрактаў. Можа падацца, што падобныя аргумэнты – штучнае разьдзьмуваньне пагрозы…”
(Рэзьнікаў: ) “У такім выпадку пажарныя кажуць: калі вакол гарыць лес, то якія шанцы захавацца ў невялікага ляснога кавалку ў цэнтры пажару? Ніякіх. Такім чынам, трэба порах трымаць сухім”.
(Грузьдзіловіч: ) “Безумоўна, барацьба з тэрарызмам неабходная, і працэс, пра які мы кажам, у тым ліку ўсталяваньне відэакамэраў на вуліцах гарадоў, нельга спыніць. Нагадаем хаця б Лёндан, дзе ўвесь цэнтар горада ўжо кантралюецца праз відэакамэры. Але справа ў менавіта беларускім выкананьні. Як гэта будзе арганізавана ў Беларусі? Яшчэ ня позна знайсьці такія рашэньні, каб і бясьпеку гарантаваць, і правы людзей максымальна не парушыць. Ці гэта магчыма, і што Вы дзеля гэтага маглі б прапанаваць?”
(Резьнікаў: ) “Мне хацелася б, каб Вы гэта прапанавалі. Бо тое, што робяць улады, вам не падабаецца, тады скажыце, як зрабіць лепш. На заканадаўчым узроўні мы абмяркуем і ўнясем прапановы ў Авальную залю. І зробім так, як прапануюць прыхільнікі правоў чалавека. Няма праблемаў”.
(Гулак: ) “Цікава слухаць спадара Рэзьнікава – і вось што, на маю думку, становіцца відавочным. Сёньня ў нашай краіне якраз няма мэханізму абмеркаваньня вострых праблемаў, якія паўстаюць перад грамадзтвам з прычыны новых рэаліяў. Дэпутаты прымаюць свае законы без шырокай дыскусіі, прадстаўнікі грамадзтва ў гэтым не бяруць удзел, мэдыі практычна таксама. Таму мая асноўная рэкамэндацыя, ці маё пажаданьне – што гэтая тэма павінна стаць прадметам шырокай грамадзкай дыскусіі. Толькі падчас такой дыскусіі магчыма вызначыць неабходнасьць такіх дзеяньняў, і як гэта магчыма абмежаваць. Вызначыць межы, за якія гэтыя дзеяньні не павінны пераходзіць. Улічваючы інтарэсы кожнага грамадзяніна ды інтарэсы дзяржавы. Такі балянс можна знайсьці толькі падчас разумнага, шчырага, сур’ёзнага абмеркаваньня, дыялёгу, якога, на жаль, мы ў нашай краіне ня маем”.
(Рэзьнікаў: ) “Закон, я паўтаруся, даецца пэўным выканаўцам, і ад суб’ектыўнага фактару шмат што залежыць. Іншы чалавек вылузваецца са скуры, толькі б выканаць загад, ня думаючы пра наступствы.
Безумоўна, правы чалавека – гэта здабытак нашага грамадзтва, яго трэба абараняць. Але ня трэба і перабольшваць. У кожным выпадку, трэба аб’ектыўна разабрацца, выслухаць абодва бакі, і потым ацэньваць”.
(Грузьділовіч: ) “Такім чынам, вы найперш спадзяецеся на прафэсіяналізм пэўных выканаўцаў?”
(Рэзьнікаў: ) “Так. Людзей трэба вучыць, рыхтаваць да гэтай працы, і каб яны заўсёды разумелі, што на другім баку стаяць свае, нармальныя людзі, якія цябе кормяць і пояць, за кошт якіх ты жывеш”.
(Гулак: ) “На маю думку, у краіне няма сыстэмы, якая б працавала і на абарону грамадзтва, і на абарону правоў пэўнага чалавека. Мы ўсе залежым ад таго, ці будзе разумным, справядлівым, прафэсійным той чалавек, якому даюць у рукі такія вельмі эфэктыўныя прылады ўзьдзеяньня. Але любую прыладу магчыма выкарыстаць і на нейкую благую рэч. Мы жывем у краіне з моцным палітычным супрацьстаяньнем, дзе грамадзтва расколатае на вялікія блёкі менавіта паводле палітычных меркаваньняў. Таму, на маю думку, вельмі вялікая небясьпека таго, што гэтыя эфэктыўныя сродкі будуць скарыстаныя ўладамі таксама ў барацьбе супроць сваіх палітычных апанэнтаў. Тым больш мы павінны вельмі сур’ёзна думаць пра тое, якія абмежаваньні ў карыстаньні гэтымі сродкамі трэба ўводзіць”.
(Грузьдзіловіч: ) “Сачыць ці не сачыць? Час ужо адказаў на гэтае пытаньне. Відэакамэра на вуліцы, як мабільнік у кішэні, становіцца прыкметай гарадзкога жыцьця і ў Беларусі. Але ці варта забываць, што праз шкляную лінзу відэакамэры на нас глядзіць пэўны чалавек са сваімі інтарэсамі, цалкам давяраць якому неабавязкова? Грамадзяне Беларусі яшчэ не аднойчы задумаюцца над гэтым пытаньнем”.
Відэакамэры на вуліцах беларускіх гарадоў пачалі зьяўляцца ў Менску. Іх усталёўвае сталічная міліцыя паводле рашэньня гарадзкіх уладаў. На праспэкце Францішка Скарыны ўжо дзейнічае не адна такая камэра: побач з Нацыянальным банкам, з ГУМам, з КГБ. Ці падтрымліваеце Вы гэтыя захады? Калі так, то якія выгады, на Вашую думку, гэта дасьць менчукам?
(Рэзьнікаў: ) “Па-першае, я – дзеючы палкоўнік КГБ, проста адкамандыраваны, паколькі я дэпутат, пакуль ня скончацца мае паўнамоцтвы. Што да тэмы, якую вы ўзьнялі, то гаворка ідзе найперш пра захады дзяржавы па папярэджваньні тэрактаў. Патрэбнае назіраньне праваахоўных органаў за месцамі, рызыкоўнымі ў тэрарыстычным і дывэрсійным сэнсе, дзе зьбіраюцца па розных прычынах шмат людзей – гэта вуліцы, паркі, праспэкты. Паразважаем разам : калі сьвет апынуўся ў такім небясьпечным становішчы, неяк жа трэба і нам абараняцца? А ўвогуле, калі ты ўсё робіш паводле закону, то чаго табе баяцца гэтых тэле– і відэакамэраў? Прытрымлівайся закону, і ўсё будзе нармалёва”.
(Грузьдзіловіч: ) “Заўважу, што падобная камэра ўсталяваная нават у прыбіральні менскага Палацу прафсаюзаў на праспэкце Скарыны. А побач вісіць аб’ява: “ Відэасачэньне вядзецца дзеля вашай бясьпекі”.
А зараз тое ж пытаньне – да Алега Гулака. Ці лічыце Вы неабходнымі такія захады? На Вашую думку, менчукі ад іх выйграюць – ці збольшага страцяць?”
(Гулак: ) “Канешне, з аднаго боку, камэры сачэньня – гэта неабходнасьць, вымушаная мера, і там, дзе ёсьць рэальная пагроза жыцьцю чалавека, ягонаму здароўю, тым больш масы людзей, там гэта магчыма і апраўдана. Але ў нашай краіне, дзе рашэньні прымаюцца келейна, тайна, вельмі часта адбываецца так, што пад прыкрыцьцём добрых мэтаў робіцца благая справа.
У праваахоўных органаў можа ўзяць верх вузка прафэсійны падыход. Канешне, ім лягчэй рабіць сваю справу, выкрываць злачынцаў, калі яны будуць мець шмат інфармацыі. Але гэта не павінна даваць ім права ставіць камэры там, дзе яны хочуць. У дадзеным выпадку мне цяжка пагадзіцца з тым, што ёсьць вялікая неабходнасьць ставіць камэру сачэньня ў прыбіральні. На маю думку, жыхары выйграюць, калі камэры сачэньня і іншыя тэхнічныя сродкі будуць усталяваныя ў тых месцах, дзе гэта на самой справе неабходна. Але я думаю, што такіх месцаў у нашым горадзе адзінкі”.
(Грузьдзіловіч: ) “А чаго дакладна Вы баіцеся ? У якіх выпадках гэта могуць скарыстаць супроць людзей?”
(Гулак: ) “Перш за ўсё, чалавек мае права на тайну асабістага жыцьця. Гэтая тайна і робіць чалавека чалавекам. Калі кола, у якое дзяржава ды іншыя людзі ня маюць права ўмешвацца, вельмі малое, тады жыцьцё чалавека становіцца надзвычай некамфортным. Па-другое, гэта ня будзе адпавядаць законам Беларусі”.
(Грузьдзіловіч: ) “А сапраўды, што кажуць пра гэта Канстытуцыя й законы Беларусі? Ці дазваляюць яны гэткім чынам ўмешвацца ў прыватнае жыцьцё грамадзянаў?”
(Гулак: ) “Беларуская Канстытуцыя, як і міжнародныя пагадненьні ў гэтай галіне, якія Беларусь падпісала, прадугледжваюць магчымасьць абмежаваньня правоў чалавека, у тым ліку – і абмежаваньне права на тайну асабістага жыцьця. Але гэтае абмежаваньне мае рэглямэнтацыю. Прыкладам, праваахоўныя органы ў межах сваёй кампэтэнцыі, калі яны праводзяць апэратыўна-вышуковую дзейнасьць, маюць права выкарыстоўваць тэхнічныя сродкі для збору інфармацыі, але гэты парадак рэгулюецца працэсуальнымі законамі і законам “Аб апэратыўна-вышуковай дзейнасьці”. Пракуратура гэта кантралюе, ёсьць сыстэма органаў, якія гэта кантралююць. І ў грамадзяніна ёсьць права гэта пракантраляваць”.
(Рэзьнікаў: ) “Мы стварылі добрыя законы, збольшага. Але мэханізм іх рэалізацыі патрабуе ўдасканаленьня. Прыкладам, нядаўна мы прынялі закон “Аб дактыляскапічнай рэгістрацыі”, у якім пазначаны шэраг людзей, якія абавязкова мусяць прайсьці гэтую рэгістрацыю. Дарэчы, гэтым законам усім грамадзянам дазволена прайсьці дактыляскапічную рэгістрацыю. Нямала прыклаў у Чачні, у Расеі, калі бацькі не знаходзілі сваіх сыноў, бо немагчыма было пазнаць іх целы сярод забітых. Там, вы ведаеце, вагоны былі занятыя целамі невядомых, паўгода й больш ляжалі целы, а бацькі не маглі іх адшукаць. Такія законы патрэбныя. Увесь сьвет з гэтым пагадзіўся і прымае гэтыя захады”.
(Грузьдзіловіч: ) “Спадар Рэзьнікаў, Вы згадваеце Чачню, кажаце пра тое, што Беларусь мусіць на сваёй тэрыторыі бароцца з тэрарызмам. Але беларусы не ваююць у Чачні ці ў іншых гарачых пунктах сьвету, і ў самой Беларусі не было тэрактаў. Можа падацца, што падобныя аргумэнты – штучнае разьдзьмуваньне пагрозы…”
(Рэзьнікаў: ) “У такім выпадку пажарныя кажуць: калі вакол гарыць лес, то якія шанцы захавацца ў невялікага ляснога кавалку ў цэнтры пажару? Ніякіх. Такім чынам, трэба порах трымаць сухім”.
(Грузьдзіловіч: ) “Безумоўна, барацьба з тэрарызмам неабходная, і працэс, пра які мы кажам, у тым ліку ўсталяваньне відэакамэраў на вуліцах гарадоў, нельга спыніць. Нагадаем хаця б Лёндан, дзе ўвесь цэнтар горада ўжо кантралюецца праз відэакамэры. Але справа ў менавіта беларускім выкананьні. Як гэта будзе арганізавана ў Беларусі? Яшчэ ня позна знайсьці такія рашэньні, каб і бясьпеку гарантаваць, і правы людзей максымальна не парушыць. Ці гэта магчыма, і што Вы дзеля гэтага маглі б прапанаваць?”
(Резьнікаў: ) “Мне хацелася б, каб Вы гэта прапанавалі. Бо тое, што робяць улады, вам не падабаецца, тады скажыце, як зрабіць лепш. На заканадаўчым узроўні мы абмяркуем і ўнясем прапановы ў Авальную залю. І зробім так, як прапануюць прыхільнікі правоў чалавека. Няма праблемаў”.
(Гулак: ) “Цікава слухаць спадара Рэзьнікава – і вось што, на маю думку, становіцца відавочным. Сёньня ў нашай краіне якраз няма мэханізму абмеркаваньня вострых праблемаў, якія паўстаюць перад грамадзтвам з прычыны новых рэаліяў. Дэпутаты прымаюць свае законы без шырокай дыскусіі, прадстаўнікі грамадзтва ў гэтым не бяруць удзел, мэдыі практычна таксама. Таму мая асноўная рэкамэндацыя, ці маё пажаданьне – што гэтая тэма павінна стаць прадметам шырокай грамадзкай дыскусіі. Толькі падчас такой дыскусіі магчыма вызначыць неабходнасьць такіх дзеяньняў, і як гэта магчыма абмежаваць. Вызначыць межы, за якія гэтыя дзеяньні не павінны пераходзіць. Улічваючы інтарэсы кожнага грамадзяніна ды інтарэсы дзяржавы. Такі балянс можна знайсьці толькі падчас разумнага, шчырага, сур’ёзнага абмеркаваньня, дыялёгу, якога, на жаль, мы ў нашай краіне ня маем”.
(Рэзьнікаў: ) “Закон, я паўтаруся, даецца пэўным выканаўцам, і ад суб’ектыўнага фактару шмат што залежыць. Іншы чалавек вылузваецца са скуры, толькі б выканаць загад, ня думаючы пра наступствы.
Безумоўна, правы чалавека – гэта здабытак нашага грамадзтва, яго трэба абараняць. Але ня трэба і перабольшваць. У кожным выпадку, трэба аб’ектыўна разабрацца, выслухаць абодва бакі, і потым ацэньваць”.
(Грузьділовіч: ) “Такім чынам, вы найперш спадзяецеся на прафэсіяналізм пэўных выканаўцаў?”
(Рэзьнікаў: ) “Так. Людзей трэба вучыць, рыхтаваць да гэтай працы, і каб яны заўсёды разумелі, што на другім баку стаяць свае, нармальныя людзі, якія цябе кормяць і пояць, за кошт якіх ты жывеш”.
(Гулак: ) “На маю думку, у краіне няма сыстэмы, якая б працавала і на абарону грамадзтва, і на абарону правоў пэўнага чалавека. Мы ўсе залежым ад таго, ці будзе разумным, справядлівым, прафэсійным той чалавек, якому даюць у рукі такія вельмі эфэктыўныя прылады ўзьдзеяньня. Але любую прыладу магчыма выкарыстаць і на нейкую благую рэч. Мы жывем у краіне з моцным палітычным супрацьстаяньнем, дзе грамадзтва расколатае на вялікія блёкі менавіта паводле палітычных меркаваньняў. Таму, на маю думку, вельмі вялікая небясьпека таго, што гэтыя эфэктыўныя сродкі будуць скарыстаныя ўладамі таксама ў барацьбе супроць сваіх палітычных апанэнтаў. Тым больш мы павінны вельмі сур’ёзна думаць пра тое, якія абмежаваньні ў карыстаньні гэтымі сродкамі трэба ўводзіць”.
(Грузьдзіловіч: ) “Сачыць ці не сачыць? Час ужо адказаў на гэтае пытаньне. Відэакамэра на вуліцы, як мабільнік у кішэні, становіцца прыкметай гарадзкога жыцьця і ў Беларусі. Але ці варта забываць, што праз шкляную лінзу відэакамэры на нас глядзіць пэўны чалавек са сваімі інтарэсамі, цалкам давяраць якому неабавязкова? Грамадзяне Беларусі яшчэ не аднойчы задумаюцца над гэтым пытаньнем”.
