Управа Вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека ў сераду апублікавала чарговы даклад, прысьвечаны ваенным злачынствам і парушэньням правоў падчас вайны. У ім прыводзяцца зьвесткі, сабраныя міжнароднай камісіяй з 1 лютага да 31 ліпеня гэтага году. Задакумэнтаваныя факты злачынстваў з боку як расейскіх, гэтак і ўкраінскіх вайскоўцаў.
З 56 украінскіх ваеннапалонных, зь якімі гаварыла камісія, 51 расказаў пра катаваньні і жорсткае абыходжаньне ў расейскім палоне. З 26 расейскіх палонных такія скаргі прадʼявілі 12 чалавек. За пэрыяд дасьледаваньня зафіксаваныя шэсьць забойстваў украінскіх палонных і ніводнага забойства расейцаў у палоне ў УСУ. У цэлым, паводле зьвестак ААН, з пачатку вайны 24 лютага 2022 году ў палоне былі забітыя або памерлі ад катаваньняў 25 расейскіх ваеннапалонных і 21 украінскі.
Камісія фіксавала таксама злачынствы супраць цывільнага насельніцтва. З 1 лютага па 31 ліпеня ўстаноўлена гібель 1028 мірных жыхароў, зь іх 47 дзяцей. 3593 атрымалі раненьні, дзяцей сярод іх 202. Рэальныя лічбы могуць быць нашмат вышэйшымі, падкрэсьліваецца ў дакладзе. 64% гэтых выпадкаў адбываюцца на прыфрантавых тэрыторыях — у Запароскай, Херсонскай, Харкаўскай і Данецкай абласьцях.
З пачатку вайны камісія ўстанавіла каля тысячы выпадкаў гвалтоўнага затрыманьня мірных жыхароў Украіны, у тым ліку выкраданьняў. 80 украінцаў загінулі ў месцах прымусовага ўтрыманьня, на іх целах былі знойдзены сьляды гвалту. 468 па-ранейшаму знаходзяцца ў няволі. З боку Ўкраіны адзначаны 33 выпадкі незаконнага ўтрыманьня людзей, пераважна па падазрэньні ў супрацоўніцтве з расейскім войскам.
У дакладзе гаворыцца аб вывазе ўкраінскіх дзяцей у Расею ці на акупаваныя тэрыторыі. Акрамя таго, як высьветлілі расьсьледавальнікі, у акупаваных абласьцях мужчын пагрозамі прымушаюць далучацца да расейскага войска, пагрозы атрымліваюць і іх семʼі.
На падкантрольнай Украіне тэрыторыі адзначаны выпадкі прыгнёту рэлігійнай свабоды і гвалту ў адносінах да сьвятароў і прыхаджанаў Украінскай праваслаўнай царквы, зьвязанай з Маскоўскім патрыярхатам. Парушэньнем камісія таксама лічыць спыненьне Кіевам дамовы арэнды царквой комплексу Кіева-Пячорскай лаўры. На акупаваных Расеяй тэрыторыях і ў анэксаваным Крыме расейскія ўлады перасьледуюць сьвятароў як УПЦ, так і Праваслаўнай царквы Ўкраіны (ПЦУ), а таксама працягваюць ганеньні на сьведак Яговы — іх царква прызнаная ў Расеі экстрэмісцкай арганізацыяй.
Камісія ААН падкрэсьлівае, што прадстаўленыя ў дакладзе дадзеныя могуць быць няпоўнымі, перш за ўсё ў тым, што тычыцца парушэньняў з расейскага боку. Прызначаныя Расеяй адміністрацыі не дапускаюць назіральнікаў на акупаваныя тэрыторыі.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
