Лінкі ўнівэрсальнага доступу

У Казахстане рассакрэцілі 2,4 мільёна справаў рэпрэсаваных, у тым ліку зь Беларусі


Актывісты ўшаноўваюць памяць ахвяраў палітычных рэпрэсіяў. Шымкент, Казахстан, травень 2020 г.
Актывісты ўшаноўваюць памяць ахвяраў палітычных рэпрэсіяў. Шымкент, Казахстан, травень 2020 г.

Улады Казахстану абвясьцілі, што рассакрэцілі дакумэнты 2,4 мільёна справаў рэпрэсаваных савецкімі ўладамі ў 1929–1956 гадах паводле палітычна матываваных абвінавачаньняў.

Як паведаміла 18 верасьня Генэральная пракуратура краіны, у рассакрэчаных справах знаходзяцца дакумэнты на 516 тысяч чалавек, дэпартаваных зь іншых раёнаў Савецкага Саюзу ў 1940-я гады, зь якіх 311 тысяч ужо рэабілітаваныя. Гэта датычыць таксама дэпартаваных зь беларускіх земляў.

У 2020 годзе ўлады Казахстану прынялі ўказ аб стварэньні дзяржаўнай камісіі рэабілітацыі ахвяраў палітычных рэпрэсіяў.

На першым паседжаньні дзяржаўнай камісіі 3 сьнежня 2020 году былы дзяржаўны сакратар Крымбек Кушэрбаеў, які тады ўзначальваў камісію, заявіў, што яе задача — «аднаўленьне гістарычнай справядлівасьці для ўсіх катэгорыяў ахвяраў палітычных рэпрэсіяў у савецкі пэрыяд».

Казахстанскія актывісты і праваабаронцы кажуць, што ў сучасным Казахстане працягваецца перасьлед з палітычных матываў — улады затрымліваюць і саджаюць крытыкаў іхнае палітыкі, але адмаўляюць наяўнасьць у краіне рэпрэсіяў і палітвязьняў.

  • Пачынаючы з 1937 году, на тэрыторыі Казахстану былі самыя буйныя лягеры структуры ГУЛАГ — АЛЖИР («Акмолинский лагерь жён изменников Родины»), Степлаг (Особлаг № 4, лягер для палітычных зьняволеных у пасёлку Кенгір Карагандзінскай вобласьці Казахстану), Карлаг (Карагандзінскі папраўча-працоўны лягер). Рэспубліка практычна ператварылася ў адну вялікую турму. За гады рэпрэсіяў у лягеры Казахстану толькі афіцыйна сасланыя больш за 5 млн. чалавек. Але неафіцыйныя зьвесткі значна перавышаюць гэтую лічбу.
  • У Казахстане ўшанаваньне памяці рэпрэсаваных адбывалася і ў часы прэзыдэнцтва Нурсултана Назарбаева. У 2017 годзе Мая Кляшторная, дачка расстралянага беларускага паэта Тодара Кляшторнага, узяла ўдзел у памятных захадах у мэмарыяльным комплексе на месцы былога «Акмолінскага лягеру жонак здраднікаў Радзімы», дзе была ў дзяцінстве разам з маці. У той дзень яна пагутарыла з тагачасным прэзыдэнтам Назарбаевым, які наведаў акцыю.

Мая Кляшторная, былая зьняволеная ГУЛАГу і прэзыдэнт Казахстану Нурсултан Назабаеў, 2017 год.
Мая Кляшторная, былая зьняволеная ГУЛАГу і прэзыдэнт Казахстану Нурсултан Назабаеў, 2017 год.
  • У Беларусі, нягледзячы на дзейнасьць у 1990–1995 гг. Часовай камісіі Вярхоўнага Савету ў справах ахвяраў палітычных рэпрэсіяў 1930–1950 гг. і прыняцьце Закону аб правах рэпрэсаваных і іхных сем’яў, масавага рассакрэчваньня дакумэнтаў, датычных рэпрэсіяў, не было. У пачатку 1990-х гадоў асобным дасьледнікам і блізкім рэпрэсаваных быў дадзены абмежаваны доступ да некаторых справаў, аднак з прыходам да ўлады Аляксандра Лукашэнкі гэтая практыка спынілася.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG