Што гэта за турма — Свабода паразмаўляла зь беларусам, які адбываў пакараньне ў розных турмах.
«Яго душаць маральна»
Як стала вядома Свабодзе, Ціханоўскі ні ў Магілёве, ні ў Жодзіне не атрымлівае лістоў. Іх папросту не перадаюць. Па рашэньні суду яму пагоршылі ўмовы ўтрыманьня — перавялі ў «крытую» турму.
«Яго маральна душаць увесь час. Ня толькі ў Жодзіне — дзе адразу зьмясьцілі ў штрафны ізалятар. Ён трапляў у ШЫЗА і ў Магілёве, проста чапляліся да драбніц і пісалі яму парушэньні. Некалькі парушэньняў запісалі — і адправілі як злоснага парушальніка ў „крытую“», — расказаў сябра палітзьняволенага.
Лісты ад Сяргея атрымлівае, па словах сябра, толькі ягоная маці, якая жыве ў Гомлі. «Піша ёй, што ў яго ўсё нармальна. Але цяпер, у Жодзіне, ён мае забарону на спатканьні, перадачы. Ягоная кватэра ў Менску арыштаваная, яе апячаталі і не дазваляюць карыстацца», — дадаў сябра.
Па словах сябра Ціханоўскага, цяпер Сяргей ня мае ў ШЫЗА матраца, пасьцельнай бялізны, на дзень нары прышчапляюцца да сьцяны.
Ён нагадаў, што палітвязень яшчэ ў СІЗА напісаў верш пра сваю будучыню. Суразмоўца лічыць верш прарочым.
«Ни воздуха нет, ни тепла, лишь тишина,
Пронзаемая нередко грубым криком.
И опьянеть легко здесь можно без вина
В зловонной клетке я, как зверь, а дверь закрыта.
Мне не дают опять уснуть мои друзья:
Холод и сырость, яркий свет и звон в ушах.
На трех квадратных метрах обитаю я,
Но не один — с тобой я в четырех стенах.
Вот и настало время нам с тобой поговорить.
Гляди, не раздеваясь, сплю я на полу.
Но не об этом я хочу тебя просить
Ты знаешь, что за Беларусь тебя молю.
Пусть стены рухнут, страх уйдет, исчезнет зло.
Как сон пусть в прошлое уйдет страна рабов».
«Нармальныя людзі ў Жодзіне не працуюць»
Беларус Мікалай (імя зьмененае. — РС) адбываў пакараньне ў розных турмах і калёніях. Ён расказаў Свабодзе, што жодзінская турма лічыцца сярод асуджаных «чырвонай зонай». Гэта значыць, рэй там вядуць адміністрацыя і кантралёры.
«Там проста ломяць людзей. У нас тры „крытыя“ турмы — у Горадні, Магілёве і Жодзіне. Вось жодзінская турма — гэта проста пекла на зямлі. Для прыкладу, калі чалавека пераводзяць з Жодзіна ў Глыбокае, дзе строгі рэжым, то гэта лічыцца шчасьлівым квітком і ўзнагародай. Скажу шчыра, што для „блатных“ сядзець у Горадні ці ў Магілёве ў „крытай“ турме — нічога страшнага няма. Пры наяўнасьці грошай можна мець і чорную ікру на стале, і нават дзяўчынку — прывядуць самі опэры табе яе ў кабінэт. У Жодзіне такога няма», — кажа Мікалай.
Ён кажа, што кантралёры ў Жодзіне — «суцэльныя зьвяры», «садысты», «псыхапаты» і нават «сатаністы». «Бо ў іх няма нічога чалавечага, яны антычалавечныя самі па сабе, сатаністы проста. Усё, што толькі можа быць благога ў чалавеку — усё гэта сканцэнтравана ў кантралёрах і адміністрацыі ў турме. Нармальныя там ня могуць працаваць папросту. Яны б’юць асуджаных, зьдзекуюцца зь іх, нахабна рабуюць — бо родныя перадаюць грошы ці перадачы, але гэта кантралёры могуць забраць сабе, ты нічога ня зробіш. Яны там бяруць грошы зь вязьняў — на рамонт турмы, на падпіску на газэты, на іхні там Савет вэтэранаў, на ўсе свае патрэбы. Адмовісься — атрымаеш дручком, пойдзеш у ШЫЗА», — тлумачыць былы асуджаны.
Ён сьцьвярджае, што ў жодзінскую турму часам прыяжджае АМАП і спэцназ — каб «трэніравацца» на зьняволеных. Міліцыянты «падаўляюць» умоўныя бунты, а заадно б’юць вязьняў.
«Раней, напрыклад, у калёніі ў Воршы, таксама прыяжджаў АМАП „трэніравацца“. Але яны бралі для „трэніровак“ толькі злосных парушальнікаў зь СІЗА. У калёніі ў Мазыры АМАП прыяжджаў і проста лупіў дручкамі ўсіх у атрадзе», — дадаў Мікалай.
«Там пацукі, мышы, блохі»
Парадкі ў турме ў Жодзіне строгія. Пад’ём а шостай раніцы. «Прычым вязьні мусяць стаць сьпінай да кантралёраў, ім забаронена глядзець на іх. Позірк — ці ў сьцяну, ці ў падлогу. Кантралёр кажа: „Здравствуйте, граждане осуждённые!“. Тут жа ўсе хорам мусяць адказаць: „Здравствуйте, гражданин начальник!“. Не пасьпееш адказаць, ці нешта ім не спадабаецца, — атрымаеш дручком ці пойдзеш у ШЫЗА. Там проста канцлягер. Там нашмат меншыя нормы харчаваньня, чым, скажам, у Глыбокім», — кажа былы асуджаны.
Ён дадаў, што ў Жодзіне цяжка разьлічваць на мэдычную дапамогу. «У шпіталь можа і завязуць — калі чалавек ужо будзе проста раскладацца. Што там мышы, пацукі, а часам блохі, — гэта нікога не хвалюе. Як можна супрацьстаяць адміністрацыі і кантралёрам? Ніяк. Былі часы, калі асуджаныя абвяшчалі галадоўкі. Але ўрываліся „маскі-шоў“, і іх проста зьбівалі на горкі яблык, калечылі, каб іншым непанадна было. Яны могуць дзеля забавы некалькі вядзёр вады шугануць у камэру — прыбірай давай! Ці нават з хлёркай. Мой знаёмы на такое трапіў, потым быў увесь у фіялетавых плямах ад той хлёркі», — дадаў Мікалай.
Што такое ўвогуле «крытая турма»?
Калі асуджаны зьдзяйсьняе парушэньні ў калёніі, то яго могуць пакараць «крытай турмой». У Беларусі іх тры — у Магілёве, Жодзіне і Горадні. Турма — гэта камэрны рэжым. У калёніі асуджаныя бываюць на сьвежым паветры, яны жывуць у атрадах, занятыя на працы. У «крытай турме» людзі сядзяць у камэры, маюць 30-хвілінныя ці гадзінныя шпацыры, але нават яны часта — у закрытых дворыках, бяз сонечнага сьвятла і сьвежага паветра. «Гэта адразу будзе мінус на здароўе, мінус на страўнік праз проста ніякае харчаваньне там, мінус — зрок, бо чалавек ня бачыць ані неба, ані сонца, мінус зубы», — удакладніў Мікалай.
«Крытая турма» — гэта максымальныя абмежаваньні для асуджаных. «Атаварка» — толькі на адну-дзьве базавыя велічыні ў месяц, але і яе могуць пазбавіць. Спатканьні — толькі два кароткатэрміновыя на год. Але Ціханоўскі ўжо пазбаўлены і спатканьняў, і перадач.
Вязьняў могуць караць і на «крытай турме» — зьмяшчаць у штрафны ізалятар, пазбаўляць спатканьняў, лістоў і перадач.
Дзясяткам палітзьняволеных у 2020–2022 годзе ўзмацнялі пакараньне: пераводзілі з «хіміі» ў калёнію, з калёніі — у «крытую турму». У «крытую турму» пераведзеныя некаторыя паплечнікі Ціханоўскага, у тым ліку з каманды «Страны для жизни». Гэта Тацяна Канеўская, Уладзімер Кніга, Руслан Парфёнаў, Аляксандар Кабанаў.
Праваабаронцам «Вясны» вядома пра 44 выпадкі ўзмацненьня пакараньня для палітвязьняў.
