Украінская і расейская дэлегацыі пачалі перамовы раніцай 29 сакавіка ў турэцкім Стамбуле. Гэта першая сустрэча за апошнія больш чым за два тыдні. Перамовы плянуюцца на тры дні.
Што сказалі прадстаўнікі Ўкраіны
Кіраўнік украінскай дэлегацыі на перамовах у Турэччыне Давід Арахамія заявіў аб перадачы Расеі праекту пагадненьня аб міжнародных гарантыях бясьпекі для краіны і спыненьні вайны на ўкраінскай тэрыторыі. Праект прадугледжвае
- Міжнароднае пагадненьне аб гарантыях бясьпекі для Украіны «падобна артыкулу 5 NATO, але яшчэ больш жорсткае». Сярод краін-гарантаў – Вялікабрытанія, Кітай, Расія, ЗША, Францыя, Турцыя, Германія, Канада, Італія, Польшча, Ізраіль.
- Гарантыі міжнароднай бясьпекі часова не будуць дзейнічаць на тэрыторыі АРДЛО і акупаванага Крыма.
- Краіны-гарантыі павінны не толькі не пярэчыць супраць далучэньня Ўкраіны да Эўразьвязу, але і дапамагаць у гэтым.
- Калі ключавыя палажэньні ў дамове могуць быць замацаваныя, Украіна можа замацаваць свой цяперашні статус пазаблёкавай бязьядзернай дзяржавы ў форме пастаяннага нэйтралітэту.
- Плянуецца рэфэрэндум, на якім украінцы выкажуць сваю пазыцыю адносна гэтага пагадненьня. Пасьля яго – ратыфікацыя пагадненьня парлямэнтамі краін-гарантаў і парлямэнтам Украіны.
- Прапануецца правесьці перамовы аб статусе Крыма і Севастопаля на працягу 15 гадоў. На працягу гэтага часу Украіна і Расея ня будуць выкарыстоўваць ваенную сілу для вырашэньня гэтага пытаньня.
- Пытаньні АРДЛА вынесены ў асобны пункт, які будуць разглядацца прэзыдэнтамі Ўкраіны і Расеі.
«Мы настойваем, каб гэта было міжнароднае пагадненьне, якое падпішуць усе гаранты бясьпекі, яно будзе ратыфікавацца парлямэнтамі, каб не паўтараць памылку з Будапэшцкім мэмарандумам», — заявіў Давід Арахамія.
«Краіны-гаранты будуць, паводле аналягу артыкулу 5 пагадненьня NATO, але мэханізм актывацыі больш жорсткі, бо ў NATO няма абмежаваньняў, колькі яны могуць праводзіць кансультацыі, — калі нешта адбылося, то абмеркаваньне можа працягвацца і год. Мы кажам аб трох днях на кансультацыі, і калі гэта вайна, агрэсія ці вайсковая апэрацыя, то краіны-гаранты маюць юрыдычны абавязак надаць нам дапамогу — зброю, сілы, узбраеньнем, закрыць неба — усё тое, чаго нам зараз так не хапае», — сказаў ён.
Ён удакладніў, што гарантамі бясьпекі Ўкраіны прапанавалі выступіць чальцам Рады Бясьпекі ААН — Вялікай Брытаніі, Кітаю, ЗША, Францыі, Турэччыне, Нямеччыне, Канадзе, Італіі, Ізраілю. «Сябрам Рады Бясьпекі ААН ёсьць і Расея, але гэта асобны момант», — дадаў Давід Арахамія.
Пакуль, паводле яго, за межамі гэтага пагадненьня застаюцца Крым і Севастопаль, а таксама часова акупаваныя тэрыторыі Луганскай і Данецкай абласьцей. У праекце дакумэнту таксама прадугледжана, што ўсе краіны-гаранты не аспрэчваюць інтэграцыю Ўкраіну ў Эўразьвяз і нават гэтаму дапамагаюць.
У сваю чаргу ўкраінскі дыплямат Аляксандар Чалы, які ўзначальвае юрыдычную групу дэлегацыі Ўкраіны, падкрэсьліў, што гэтае пагадненьне — шлях да міру і аднаўленьня тэрытарыяльнай цэласьці.
«Калі нам удасца замацаваць усе абавязкі гарантаў, а для нас гэта прынцыповае патрабаваньне, то Ўкраіна фактычна зафіксуе свой сёньняшні статус пазаблёкавай і бязьядзернай дзяржавай у форме сталага нэўтралітэту, што гістарычна ўжо зафіксавана ў нашай дэклярацыі аб сувэрэнітэце, ухваленай 14 ліпеня 1990 году», — заявіў Аляксандар Чалы.
У прыватнасьці, паводле яго, гэта азначае, што Ўкраіна ня будзе разьмяшчаць замежныя вайсковыя базы і кантынгенты, а таксама ня будзе ўступаць у вайскова-палітычныя зьвязы.«Вайсковыя вучэньні будуць адбывацца са згоды краін-гарантаў. Але прынцыпова будзе палажэньне, што ніхто ня будзе выступаць супраць уступу ў Эўразьвяз», — дадаў ён.
Дарадца кіраўніка Офісу прэзыдэнта Ўкраіны Міхайла Падаляк адзначыў, што Крым уключаны ў асобны пункт дагавору, у якім прапануецца зафіксаваць пазыцыю Ўкраіны і Расеі цягам 15 гадоў праводзіць двухбаковыя перамовы аб статусе Крыму і Севастопаля.
«Асобным пунктам мы прапануем Расеі наступнае: што Ўкраіна і Расея ня будуць цягам часу, пакуль будуць праводзіцца перамовы, выкарыстоўваць вайсковыя сілы, каб вырашыць пытаньне Крыму», — патлумачыў Міхайла Падаляк.
На думку лідэра крымскататарскага народу Ўкраіны Мустафы Джэмілева, такая фармулёўка наконт Крыму фактычна азначае прызнаньне Расеяй факту акупацыі Крыму.
«Адпаведна з Жэнэўскай канвэнцыяй 1949 году аб статусе акупаваных тэрыторый, на акупаванай тэрыторыі Крыму павінна дзейнічаць украінскае заканадаўства. Гэта для нас вельмі важна», — дадаў ён.
Што сказалі прадстаўнікі Расеі
Кіраўнік расейскай дэлегацыі Ўладзімір Мядзінскі заявіў, што:
- Расея ня супраць уваходжаньня Ўкраіны ў Эўразьвяз.
- Украіна адмаўляецца ад імкненьня вярнуць Крым і Данбас ваенным шляхам.
- Кіеў абяцае адмовіцца ад уступленьня ў ваенныя саюзы.
- Прапановы Кіева прадугледжваюць абвяшчэньне Ўкраіны пастаянна нэўтральнай дзяржавай пад міжнародна-прававымі гарантыямі.
- Прапановы Ўкраіны — канструктыўны крок па накірунку да кампрамісу, Расея іх разгледзіць.
- Сустрэча Пуціна і Зяленскага магчымая адначасова з парафаваньнем дамовы Расеі і Украіны на ўзроўні МЗС, дадаў Мядзінскі.
Пасьля перамоваў у Стамбуле паміж расейскай і ўкраінскай дэлегацыямі намесьнік міністра абароны Расеі Аляксандар Фамін падчас падыходу да прэсы абвясьціў пра рашэньне Масквы «кардынальна скараціць баявыя дзеяньні на кіеўскім і чарнігаўскім кірунках».
«У сувязі з тым, што перамовы па падрыхтоўцы дамовы аб нэўтралітэце і бязьядзерным статусе Украіны, а таксама аб прадастаўленьні Ўкраіне гарантый бясьпекі пераходзяць у практычную плоскасьць, з улікам абмеркаваных у ходзе сёньняшняй сустрэчы прынцыпаў міністэрствам абароны РФ у мэтах павышэньня ўзаемнага даверу і стварэньня неабходных умоў для далейшага вядзеньня перамоваў дасягненьня канчатковай мэты ўзгадненьня і падпісаньня вышэйузгаданай дамовы прынята рашэньне кардынальна ў разы скараціць ваенную актыўнасьць на Кіеўскім і Чарнігаўскім напрамку.
Зыходзім з таго, што ў Кіеве будуць прыняты адпаведныя асноўныя рашэньні і павінны быць створаны ўмовы для далейшай нармальнай працы», — сказаў намесьнік міністра абароны Расеі Аляксандар Фамін.
Ён таксама заклікаў Украіну строга выконваць Жэнэўскую канвэнцыю, у тым ліку, у кантэксьце гуманнага абыходжаньня ў адносінах да ваеннапалонных.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
