DW паразмаўляла з двума з іх: Валерам Самалазавым і Кацпэрам Сініцкім.
«Я амаль ня сплю, мне выпісваюць антыдэпрэсанты і снадзейнае. Я да гэтага часу не адчуваю кончыкаў пальцаў пасьля катаваньняў... Расказваць пра тое, як цябе білі, прыніжалі, пагражалі засунуць дубінку ў анальную адтуліну, — гэта ня тое, чым хацелася б дзяліцца. Мне непрыемна аб гэтым узгадваць», — кажа Валер Самалазаў амаль трагічным голасам.
Як майка «Дысней» стала трыгерам для катаваньняў
Беларускі IT-спецыяліст, які працаваў з ліпеня 2020 года Вялікабрытаніі, вырашыў правесьці адпачынак у Беларусі, уладзіць справы з дакумэнтамі, а заадно прагаласаваць на прэзыдэнцкіх выбарах. Жывучы ў прыгарадзе, дзе таксама ў той дзень не працаваў інтэрнэт, аб тым, што адбывалася ў Менску ўвечары 9 жніўня Валер Самалазаў даведаўся ад знаёмых і спачатку не паверыў. Але на наступны дзень, накіроўваючыся на сустрэчу з калегам недалёка ад вакзала ў цэнтры горада, сам быў затрыманы.
«Я ішоў па тратуары. Мяне акружылі, пачалі задаваць пытаньні. Я адказваў ветліва, паказаў ім пасьведчаньне. Але мая майка (з чэрапам. — Рэд.) Стала трыгерам. На ёй быў проста дыснэеўскі сімвал фільму „Карнік“. Але ён іх так зачапіў. Сказалі, што гэта яшчэ і сымбаль батальёну „Азоў“. І ўвесь час нагадвалі пра гэтую майку перад тым, як біць», — успамінае Валер у гутарцы з DW.
Увагу сілавікоў прыцягнулі і знойдзеныя ў яго брытанскія банкаўскія карты, сім-карта на англійскай, званкі ў Вялікабрытанію на тэлефоне:
«Яны палічылі, што ўзялі арганізатара пратэсту». Першы ўдар у грудзі ён атрымаў у дворыку непадалёк ад вакзала, далей, перадаючы з рук у рукі, сілавікі прасілі надаць «замежнаму шпіёна» асаблівая ўвага.
«Самае жорсткае абыходжаньне было ў РУУС Заводзкага раёну і ў аўтазаку па дарозе з РУУС у СІЗА ў Жодзіна. Аўтазак — гэта катавальная камэра на колах. У аўтазаку многія людзі крычалі, плакалі, маліліся, кагосьці званітавала. Я сам два разы прытомнасьць губляў ад болю», — распавядае Валер.
Яго рукі, складзеныя за сьпіной, пераціснулі шырокай сьцяжкай і, бачачы, што ён моўчкі пераносіць боль, іх выкручвалі яшчэ мацней, суправаджаючы ўдарамі.
«Трэба мной нахіляліся і шапталі:» Я бачу, ты болю не баісься. Зробім так, каб было балюча". Кровазварот спыніўся, праз нейкі час я не адчуваў рук па локці. Станавілася невыносна балюча. Тады я сабраўся з духам папрасіць іх аслабіць сьцяжкі. Сказаў, што ў мяне трое дзяцей і я не змагу іх пракарміць без рук. Але да мяне падляцелі і захілілі рукі за сьпіной яшчэ больш да галавы. Тады ў першы раз ад болю страціў прытомнасьць», — працягвае Валер. Пасьля другой просьбы ўсё паўтарылася. Калі яго прывезьлі ў СІЗА горада Жодзіна, яму адзінаму загадалі застацца ў аўтазаку:
«Сказалі стаяць на каленях, вясной трэба было ўстаць. Я не змог, упаў. Мяне паднялі, паставілі да сьцяны і пачалі біць па галаве, па грудзях, па жываце, па нагах. Потым выштурхнулі з аўтазаку. Потым стаяў на каленях, пакуль не назвалі прозьвішча. Зноў жа людзі ў масках сказалі, каб мне „надалі асаблівую ўвагу“.
«Нас абвінавачвалі ў тым, што мы лялькаводы»
Кацпэра Сініцкага затрымалі 10 жніўня ў цэнтры Менска ў раёне вуліцы Няміга.
«Я проста ішоў па вуліцы з сваім сябрам-фотарэпарцёрам. Нас забралі ў бусіку да аўтазака, а потым у аўтазаку перавезьлі ў Фрунзенскі РУУС Менска. Там мы падвяргаліся зьбіцьцю, наслухаліся розных абразаў, зьвязаных з нашай нацыянальнасьцю. Нас абвінавачвалі ў тым, што мы „лялькаводы“, якія прыехалі кіраваць пратэстам і ладзіць каляровую рэвалюцыю», — дзеліцца журналіст-фрылансер з Варшавы. У Менск ён прыехаў, каб убачыць усё на свае вочы і асьвятляць тое, што адбываецца для польскай грамадзкасьці. Але замест гэтага правёў крыху больш за 72 гадзін у Фрунзенскім РУУС і СІЗА ў Жодзіна.
Збіваць яго пачалі яшчэ да таго, як даставілі ў РУУС. «Майго сябра зьбівалі ўжо ў бусіку, ён страціў прытомнасьць. Мяне зьбівалі ў аўтазаку. Але горш за ўсё было менавіта ў РУУС. Там нас клалі тварам у падлогу з шчыльна замацаванымі рукамі за сьпіной, трымалі ў нязручных позах. Мы не маглі рухацца, нас неаднаразова палохалі, казалі, што калі будзем рухацца, то выб’юць усе зубы. Таксама прымушалі стаяць на каленях тварам у падлогу. Ногі зацякалі », — успамінае Кацпэр.
Паводле яго слоў, таго, хто не мог у такой позе вытрымаць, дадаткова зьбівалі дубінкай: «Нас неаднаразова выводзілі ў калідор, там зьбівалі. Мы чулі крыкі іншых людзей. Была бачная кроў. Было псыхічны ціск: супрацоўнікі хадзілі, размахваючы бэйсбольнай бітай, і мы не ведалі, чаго чакаць. Нам не дазвалялі піць ваду, не давалі есьці, спаць, выйсьці ў туалет, тварылі поўнае бязьмежжа».
Што вядома пра пазоў нямецкіх адвакатаў
Адвакаты ад імя дзесяці беларусаў зьвярнуліся ў Фэдэральную пракуратуру Нямеччыны, заявіўшы аб учыненьні Аляксандрам Лукашэнкам злачынстваў супраць чалавечнасьці.
Група нямецкіх адвакатаў на чале з прызнаным спэцыялістам у абароне ахвяраў тэрору Анурам Озатам (Onur Özata) падала 5 траўня заяву фэдэральнаму пракурору ў Карлсруэ. Акрамя яго заяву падпісалі юрысты Марк Лупшыц (Mark Lupschitz), Роланд Краўзэ (Roland Krause) і Бэнэдыкт Люкс (Benedikt Lux).
Тэкст дакумэнту Свабода атрымала з адвакацкага офісу Анура Озата.
У ім адвакаты прад'яўляюць абвінавачваньні Аляксандру Лукашэнку і іншым дзяржаўным чыноўнікам Беларусі ў злачынствах супраць чалавечнасьці паводле міжнароднага крымінальнага кодэксу.
Перадумовай заявы зьяўляюцца шматлікія выпадкі катаваньняў, празь якія прайшлі ахвяры, а таксам факты тэрору Лукашэнкі супраць уласнага народу. Адвакаты ў працэсе будуць прадстаўляць ахвяраў і сьведак — грамадзян як Беларусі, так і іншых краінаў.
Цяпер адвакатам вядомыя больш чым 100 задакумэнтаваных выпадкаў катаваньняў з маўклівай згоды вышэйшага Беларусі. Дзесяць ахвяраў даручылі падпісантам падаць ад імя іх крымінальныя абвінавачваньні супраць сыстэматычных катаваньняў, каб дамагчыся расьсьледаваньня пад юрысдыкцыяй Нямеччыны.
Беларускі актывіст зь Нямеччыны, публічны каардынатар групы адвакатаў Антон Малкін паведаміў Свабодзе, што насамрэч у іх зафіксавана больш за 100 выпадкаў катаваньняў у Беларусі, а ёсьць яшчэ і неаформленыя.
«Гэтыя дзесяць выпадкаў абраныя дзеля таго, каб працэс пайшоў максымальна хутка і эфэктыўна. Мы ня ставім задачай усё расьсьледаваць і ўсіх пакараць. Мы зносім рэжым», — адзначыў суразмоўца.
