Усеўкраінскі саюз беларусаў сёньня на зьезьдзе ў Кіеве ўхваліў зварот да парлямэнтаў Беларусі і Ўкраіны аб стварэньні міжпарлямэнцкай супольнай камісіі аб супрацы ў сфэры культуры, адукацыі, спорту, турызму і міжнацыянальных зносінаў.
«Калі пачне па-сапраўднаму працаваць такая камісія, адкрыюцца велічэзныя рэзэрвы для пэрспэктывы беларуска-украінскіх дачыненьняў. Нам трэба пераадолець той культурна-інфармацыйны вакуум, які існуе», — заявіў старшыня Ўсеўкраінскага саюзу беларусаў Пётар Лайшаў. Сёньня дэлегаты зьезду зноў абралі яго кіраўніком арганізацыі на бліжэйшыя тры гады.
Фінансавая дзірка
Пётар Лайшаў дадаў, што арганізацыя фінансава не падтрымліваецца ні з боку Ўкраіны, ні з боку Беларусі: «Уся дзейнасьць трымаецца на энтузіязме актыўных і неабыякавых чальцоў нашай арганізацыі. Рэгіянальныя арганізацыі ачольваюць пераважна сталыя людзі, а моладзь ня мае асаблівага жаданьня ўступаць у грамадзкую арганізацыю».
У сваю чаргу беларускі амбасадар ва Ўкраіне Ігар Сокал паведаміў, што ў Вярхоўнай Радзе Ўкраіны ўжо арганізавалася група дэпутатаў, пераважна з праўладнай фракцыі «Слуга народу», якія выявілі жаданьне працаваць у такой міжпарлямэнцкай камісіі.
Што да фінансаваньня, Беларусь дапамагае канкрэтным праектам: празь беларускія дыяспары ва ўкраінскія рэгіёны перадаецца беларуская мэтадычная літаратура, нацыянальныя касьцюмы для творчых дзіцячых калектываў.
«Цяпер мы вядзем працу па арганізацыі трансьляцыі ў Беларусі тэлеканалаў, каб гэта былі гуманітарныя і культурныя праграмы, а ня толькі інфармацыйныя», — адзначыў Ігар Сокал.
Беларускі амбсадар на беларускай мове агучыў прывітаньне зьезду беларусаў ад міністра замежных спраў Беларусі Ўладзіміра Макея.
Пытаньне мовы — не галоўнае
На зьезьдзе толькі два прадстаўнікі беларускай дыяспары размаўлялі на беларускай мове. «Мова, культура і гісторыя — вось на чым грунтуецца нацыя. Я не падтрымліваю такую моўную палітыку, якая існуе ў Беларусі. Вось тут зьезд беларусаў ці расейцаў? А на якой мове размова?», — сказаў Свабодзе народны артыст Украіны Мікола Коваль — ён ураджэнец Столінскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Пасьля вучобы ў Маскоўскай кансэрваторыі ён працаваў салістам у Нацыянальнай опэры Ўкраіны, цяпер выкладае вакал у Нацыянальнай акадэміі музыкі і Кіеўскім інстытуце музыкі імя Рэйнальда Гліера.
Мікола Коваль пачынаў свой выступ на зьезьдзе па-беларуску, але потым перайшоў на ўкраінскую — кажа, што цяжка размаўляць на беларускай мове, калі яе ня чуеш і не знаходзісься ў моўным асяродзьдзі.
Старшыня саюзу беларусаў Пётар Лайшаў, на пытаньне Свабоды, чаму на зьезьдзе беларусаў так мала гучыць беларускай мовы, адказаў:
«Я не хачу ператвараць усё ў палітычны кантэкст. Чалавек размаўляе на той мове, на якой яму зручна гаварыць. Украінскую мову я ведаю, але беларуская для мяне больш складаная, бо я школу скончыў (у Беларусі — РС) і паехаў. А далей — усё на расейскай мове. Арганізацыі саюзу падтрымліваюць беларускую мову, праводзяць шмат мерапрыемстваў. У душы ўсё мае быць, і да беларусаў заўсёды добра ставяцца. Таму я і кажу — трэба ствараць міжпарлямэнцкую камісію, пытаньні культуры, духоўнасьці, адукацыі. А там ужо ня толькі мова, а і гісторыя — галоўнае яе ведаць, а ня толькі вуліцы пераймяноўваць і помнікі зносіць».
Як ствараўся Ўсеўкраінскі саюз беларусаў
Ва Ўкраіне жыве больш за 275 тысяч беларусаў. Але фармальна беларуская дыяспара арганізавалася ў краіне ў 2000 годзе, калі быў створаны Ўсеўкраінскі саюз беларусаў. Сёньня адбыўся яго чарговы зьезд, на які беларусы зьбіраюцца кожныя тры гады, каб падвесьці вынікі сваёй дзейнасьці.
Саюз аб’ядноўвае рэгіянальныя ўтварэньні беларусаў з 14 абласьцей Украіны. Ён ствараўся першым паслом Беларусі ва Ўкраіне Віталём Курашыкам, які пакінуў гэтую пасаду ў 2001 годзе, калі ўкраінскае грамадзянства этнічнага беларуса стала публічным фактам. Разам зь ім у стварэньні браў удзел яшчэ адзін этнічны беларус Валеры Варона — дырэктар Інстытуту сацыялёгіі Нацыянальнай акадэміі навук Украіны.
Арганізацыя ад пачатку сваёй дзейнасьці пазыцыянавала сябе па-за палітыкай. Гэтая адметнасьць засталася і па сёньняшні дзень, нягледзячы на пэўныя зьмены як геапалітычнай, гэтак і ўнутранай сытуацыі ў Беларусі і Ўкраіне.
Пра перапахаваньне парэшткаў Кастуся Каліноўскага і яго паплечнікаў, якое адбывалася ў гэты ж дзень у Вільні, ніхто з апытаных дэлегатаў зьезду ня ведаў.
Хто такі Пётар Лайшаў
Пётар Лайшаў ачольвае саюз беларусаў апошнія шэсьць гадоў. Ён выхадзец з Рагачоўскага раёну Гомельскай вобласьці, генэрал-маёр, які ў сярэдзіне 80-х быў намесьнікам начальніка 9-га аддзела КДБ СССР у Крыме. У ягоную зону адказнасьці ўваходзілі 13 дзяржаўных дач на паўвостраве. Ён адказваў за бясьпеку вышэйшага кіраўніцтва Савецкага Саюзу на адпачынку і пасьпеў папрацаваць пры трох генэральных сакратарах кампартыі.
Ад 2004 да 2008 году Пётар Лайшаў кіраваў Гандлёва-эканамічнаю місіяй Украіны ў Беларусі і ганарыцца, што менавіта ў той час быў рэкордны для двухбаковых стасункаў аб’ём узаемнага таваразвароту — больш як 5 мільярдаў даляраў. Ён прызнае, што зараз беларускія суполкі не папаўняюцца моладзьдзю, але на ягоную думку, гэта выклікана аб’ектыўнымі прычынамі, найперш — скарачэньнем міграцыйных працэсаў, якія былі вельмі інтэнсіўнымі за савецкім часам.
Якія яшчэ беларускія арганізацыі ёсьць ва Ўкраіне
Сёлета Міністэрства юстыцыі Ўкраіны зарэгістравала яшчэ дзьве беларускія арганізацыі — Рух Салідарнасьці «Разам» і Беларускі цэнтар «Сябры». Яны не ўваходзяць ва Ўсеўкраінскі саюз беларусаў і найчасьцей удзельнічаюць у грамадзка-палітычных акцыях, выкарыстоўваючы нацыянальную сымболіку і бел-чырвона-белыя сьцягі.
Гэтыя дзьве арганізацыі летась зладзілі ў Кіеве шэраг мерапрыемстваў, прымеркаваных да 100-годзьдзя стварэньня Беларускай Народнай Рэспублікі, а таксама штогод арганізоўваюць акцыі да Дня волі і акцыі салідарнасьці з абаронцамі Курапатаў. Прадстаўнікі гэтых арганізацыяў даглядаюць месца гібелі Міхася Жызьнеўскага ў часе Рэвалюцыі годнасьці ў Кіеве і праводзяць шэсьці па ўшанаваньні ягонай памяці.
