Пра гэта Радыё Свабода паведаміў літоўскі прафэсар Рымантас Янкаўскас, які ад Літвы быў назіральнікам падчас эксгумацыі магілы Віктара Каліноўскага ў горадзе Сьвіслач Гарадзенскай вобласьці ў пачатку ліпеня сёлета.
«На жаль, ніякіх навінаў (няма), бо ўлада Беларусі нам не перадала ўзоры», — напісаў прафэсар катэдры анатоміі, гісталёгіі і антрапалёгіі Віленскага ўнівэрсытэту Рымантас Янкаўскас, адказваючы на наш электронны ліст.
На пытаньне, ці перадаў літоўскі бок узоры Кастуся Каліноўскага беларускім уладам для генэтычнай экспэртызы, Рымантас Янкаўскас сказаў:
«Не перадалі, бо яны (Сьледчы камітэт Беларусі — РС) не прасілі».
Свабода таксама пацікавілася ў Рымантаса Янкаўскага, ці літоўскі бок зьвяртаўся да беларускіх уладаў у справе перадачы генэтычных узораў Віктара Каліноўскага? І чаму тыя ўзоры не былі адвезены ў Вільню яшчэ ў ліпені, адразу пасьля эксгумацыі парэшткаў Віктара Каліноўскага?
Прафэсар Янкаўскас адказаў наступным чынам:
«Да Беларусі зьвярталіся двума афіцыйнымі дыпляматычнымі нотамі, яшчэ ў 2018 годзе. Празь некалькі месяцаў (у лістападзе) прыбыла дэлегацыя беларускіх экспэртаў, якія падрабязна азнаёміліся з працамі, тым матэрыялам, які маем і г. д.
Пасьля гэтага да траўня месяца была цішыня. Тады мы атрымалі інфармацыю, што працы прызначае Сьледчы камітэт і для гэтага пракуратура Літвы падрыхтавала афіцыйнае хадайніцтва аб прававой дапамозе.
Адказваючы на яго, Сьледчы камітэт правёў эксгумацыю ў Сьвіслачы, на якой нам дазволілі прысутнічаць у якасьці назіральнікаў. Было сказана, што ўзоры літоўскаму боку будуць перададзеныя паводле дзеючых законаў.
Карацей кажучы, мы асабіста і літоўская амбасада ў Менску зрабілі ўсё, што магчыма: афіцыйнымі і неафіцыйнымі шляхамі спрабавалі закончыць экспэртызу да канца. Гэта можна было зрабіць яшчэ ў ліпені, але, на жаль, з таго часу аніякай інфармацыі мы ня маем».
У ліпеня сёлета была праведзена эксгумацыя меркаванай магілы роднага брата Кастуся Каліноўскага Віктара. У выніку былі знойдзеныя парэшткі двух чалавек — мужчыны і жанчыны.
Эксгумацыю праводзіў Сьледчы камітэт Беларусі.
Зь літоўскага боку прысутнічалі прафэсар-антраполяг Рымантас Янкаўскас, доктар гістарычных навук Юстына Казакайце, другі сакратар амбасады Літвы ў Беларусі Міндаўгас Габрэнас. Прысутнасьць літоўцаў фінансакаў літоўскі бок.
Менавіта Літва ініцыявала эксгумацыю Віктара Каліноўскага. Першы раз літоўскі бок зьвярнуўся з гэтай просьбай да беларускага боку летась у ліпені.
Назіраць за працамі было дазволена прадстаўнікам беларускай грамадзкасьці Юрыю Глебіку са Сьвіслачы і Ўладзімеру Хільмановічу з Горадні.
(Пры ўдзеле Яна Поклада)
Што важна ведаць пра перапахаваньне Кастуся Каліноўскага
Цырымонія перапахаваньня парэшткаў удзельнікаў антырасейскага паўстаньня 1863-64 гадоў адбылася 22 лістапада на віленскіх могілках Росы.
Як у Вільні пахавалі паўстанцаў Каліноўскага. Толькі фота
- Цягам 2016 году на гары Гедзіміна ў Вільні двойчы здарыліся апоўзьні, паўстала пагроза славутай вежы.
- У 2017 годзе падчас раскопак на гары Гедзіміна ў Вільні літоўскія археолягі выявілі парэшткі 21 паўстанца, у тым ліку іхніх лідэраў Кастуся Каліноўскага і Зыгмунта Серакоўскага.
- У сакавіку 2019 году літоўскія дасьледнікі пацьвердзілі ідэнтыфікацыю парэшткаў Каліноўскага мэтадам выключэньня астатніх, а таксама праз супастаўленьне ўзросту, мэтаду сьмяротнага пакараньня і параўнаньня чэрапу з фатаздымкам.
- У ліпені 2019 году для параўнаньня ДНК эксгумавалі магілу брата Кастуся Каліноўскага Віктара ў Сьвіслачы на Горадзеншчыне (у лідэра паўстаньня не засталося нашчадкаў па мужчынскай лініі). Але вынікі экспэртызы дагэтуль не апублікаваныя.
- Дзяржаўную камісію ў справе перапахаваньня ўзначаліў прэм’ер-міністар Літвы Саўлюс Сквярняліс. Польскія ўлады актыўна супрацоўнічалі ў перамовах пра мэмарыялізацыю, а вось афіцыйны Менск асаблівага зацікаўленьня ня выявіў.
- Беларуская грамадзкасьць дамаглася таго, каб на кожным надмагільлі апроч надпісаў па-літоўску і па-польску была і беларуская мова.
- У канцы верасьня шэраг беларускіх інтэлектуалаў зьвярнуліся да літоўскіх уладаў з просьбай перадаць парэшткі аднаго з галоўных нацыянальных герояў для перапахаваньня ў Беларусі. Літоўцы не адрэагавалі, бо не атрымалі афіцыйнага звароту ад беларускіх уладаў.
- У Вільні перапахаваюць парэшткі 20 з 21 знойдзеных паўстанцаў — навукоўцы ня здолелі ідэнтыфікаваць ксяндза Станіслава Ішору. Ёсьць генэтычныя дадзеныя нашчадкаў, якія жывуць у Літве і Польшчы, але аналіз паказаў, што сярод пахаваных яго няма.
Публікацыі на тэму
- Што важна ведаць пра Кастуся Каліноўскага
- Каліноўскі і палітычнае нараджэньне Беларусі
- Як расейцы пахавалі Кастуся Каліноўскага: рукі зьвязаныя за сьпінай, цела засыпанае вапнай. ФОТА
- «Гэта страшная праўда». Як шукалі і «знайшлі» магілу брата Кастуся Каліноўскага
- 40 мясьцінаў у Беларусі, дзе можна ўшанаваць паўстанцаў Каліноўскага. МАПА
