20 ліпеня 1994 году Аляксандар Лукашэнка ў другім туры прэзыдэнцкіх выбараў быў абраны прэзыдэнтам Рэспублікі Беларусь. Яўка ў другім туры склала 70.6%, за Лукашэнку прагаласавала 80.6% ад тых, хто прыйшоў на выбары, 56% ад усяго дарослага насельніцтва краіны.
Як у далейшым мянялася папулярнасьць Лукашэнкі? Адказам на гэтае пытаньне цяжка лічыць афіцыйныя вынікі наступных прэзыдэнцкіх выбараў, бо яны, у адрозьненьне ад першых 1994 году, былі цалкам несвабоднымі і не адлюстроўвалі волевыяўленьня народу.
Сьцісла
- Дынаміка даверу і недаверу да Лукашэнкі амаль супадала з дынамікай электаральнага рэйтынгу
- Падчас выбараў 2001, 2006 і 2010 назіраліся пад'ёмы электаральнага рэйтынгу, выбары 2015 году былі выключэньнем
- Пасьля прэзыдэнцкіх выбараў адбывалася падзеньне рэйтынгу, якое праз пару гадоў зьмянялася яго ростам
- Дынаміка рэйтынгу была шчыльна зьвязаная з эканамічным становішчам, эканамічны рост і падзеньне выклікалі адпаведныя зьмены рэйтынгу
Пэўнае ўяўленьне пра дынаміку стаўленьня да Лукашэнкі даюць дадзеныя дасьледнага цэнтру НІСЭПД. Гэты цэнтар з 1997 году да спыненьня правядзеньня нацыянальных апытаньняў у 2016 годзе рэгулярна адсочваў электаральны рэйтынг кіраўніка дзяржавы.
Графік 1.
* Крыніца: сайт інстытуту, на графіку пададзеныя сярэднія паказьнікі па ўсіх апытаньнях за адпаведныя гады
З графіку бачна, як электаральная падтрымка Лукашэнкі мянялася ў адпаведнасьці з дынамікай эканамічнага становішча і з электаральнымі цыклямі.
1997-1998 год — значны эканамічны рост, рэйтынг узьнімаецца амаль да ўзроўню, на якім быў на выбарах у 1994 году.
1998 год — расейскі дэфолт, зьніжэньне тэмпаў эканамічнага росту і рэйтынгу.
У 2001-м, у год прэзыдэнцкіх выбараў — невялікі пад’ём рэйтынгу.
Далей — падзеньне на два гады.
З 2003 году — «залаты» пэрыяд лукашэнкаўскай мадэлі і адпаведна новы рост папулярнасьці яе архітэктара. Пік — прэзыдэнцкія выбары 2006 году.
Пасьля выбараў — падзеньне рэйтынгу, ніз падзеньня — 2009 год, год сусьветнага крызісу, тэмпы эканамічнага росту падаюць амаль да нуля.
У 2010 годзе, годзе прэзыдэнцкіх выбараў, даходы насельніцтва дацягваюць да запаветных «папіццот», адпаведна падымаецца і рэйтынг, хаця ён і не дасягае рэкорднага ўзроўню 2006 году.
2011 год — год дэвальвацыі, істотнага падзеньня жыцьцёвага ўзроўню і рэйтынгу Лукашэнкі.
З 2012 году эканоміка пакрысе пераадольвае дэвальвацыйны шок, расьце і рэйтынг.
Канец 2014 году - пачатак 2015 году — новы шок, новая дэвальвацыя. Выбары 2015 году былі першымі, да якіх Лукашэнка прыйшоў на падаючым трэндзе рэйтынгу.
У 2016 годзе ўсьлед за зьніжэньнем узроўню жыцьця працягвалася і зьніжэньне рэйтынгу.
Узроўні даверу і недаверу Лукашэнку мяняліся прыблізна такім самым чынам, як і электаральны рэйтынг.
Графік 2.
* Крыніца: сайт інстытуту, на графіку пададзеныя сярэднія паказьнікі па ўсіх апытаньнях за адпаведныя гады
Пэрыяды падзеньня электаральнага рэйтынгу (пасьля 2001 і 2010 гадоў) прыкладна супадаюць з пэрыядамі, калі ўзровень недаверу да кіраўніка дзяржавы перавышаў узровень даверу да яго. Пасьлявыбарчы 2016 год таксама характарызаваўся гэтай перавагай недаверу над даверам.
На падставе графікаў 1-2 паводле аналёгіі можна меркаваць, што ў 2017-2018 гадах назіраўся пэўны рост рэйтынгу і даверу, бо адбываўся эканамічны рост і рост даходаў.
***
Незалежны інстытут сацыяльна-эканамічных і палітычных дасьледаваньняў (НІСЭПД) быў заснаваны ў 1992 годзе сацыёлягам, прафэсарам Алегам Манаевым. У 2005 годзе інстытут як грамадзкая арганізацыя быў ліквідаваны рашэньнем Вярхоўнага суду Беларусі. Пасьля цэнтар працягваў сваю дзейнасьць у якасьці арганізацыі, зарэгістраванай у Літве. У 2016 годзе па беларускім тэлебачаньні быў паказаны фільм «Примат НИСЭПИ» пра дзейнасьць інстытуту з абвінавачаньнямі ў фабрыкацыі вынікаў апытаньняў. З прычыны ціску праваахоўных органаў на супрацоўнікаў інстытуту і на сетку інтэрвіюэраў кіраўніцтва НІСЭПД спыніла правядзеньне апытаньняў.
Абвінавачаньні супраць НІСЭПД у фабрыкацыі вынікаў апытаньняў былі разгледжаныя Ўсясьветнай асацыяцыяй вывучэньня грамадзкай думкі, праверка не знайшла пацьверджаньня абвінавачаньняў.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
