Ці трэба беларускай апазыцыі ўжо цяпер пачынаць перадвыбарчую прэзыдэнцкую кампанію? Што лепш — змагацца за адзінага кандыдата ці ісьці асобнымі калёнамі? Ці здолее хоць нейкая апазыцыйная сіла асобна сабраць сто тысяч подпісаў?
На гэтыя ды іншыя тэмы ў перадачы «Праскі акцэнт» дыскутуюць кіраўнік руху «За свабоду» Юрась Губарэвіч, лідэр руху «Гавары праўду» Андрэй Дзьмітрыеў і намесьнік старшыні Партыі БНФ Аляксей Янукевіч. Вядзе дэбаты Віталь Цыганкоў.
Цыганкоў: Кажуць, што ніколі ня рана пачынаць выбарчую кампанію. Да прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі года паўтара. Андрэй Дзьмітрыеў у прэсе ўжо запрасіў абмеркаваць, што лепш для беларускіх дэмакратычных сілаў — шукаць адзінага кандыдата альбо ісьці рознымі калёнамі. Яму слова.
І мы, «Гавары праўду», заяўляем, што будзем вылучаць свайго кандыдата, незалежна ад рашэньняў іншых
Дзьмітрыеў: Выбарчая кампанія ўжо пачалася. «Гавары праўду» вырашыла ўвесьці новы стандарт у палітыцы — пачынаць выбарчую кампанію не за 6 месяцаў, не за тры месяцы, а за паўтара-два гады да выбараў. Бо Лукашэнка гэтую кампанію ўжо пачаў — справа дактароў, справа прафсаюзаў, справа БелТА.
І мы, «Гавары праўду», заяўляем, што будзем вылучаць свайго кандыдата, незалежна ад рашэньняў іншых. Таму мы ўжо сёньня пачынаем кампанію і кажам усім, што ў нас будзе свой кандыдат.
Цыганкоў: Ці азначае гэтая ваша заяўка, што вы не гатовыя суадносіць свае намеры з астатнімі дэмакратычнымі сіламі?
Дзьмітрыеў: Мы гатовыя да таго, што мы не ідзем супраць іншых кандыдатаў. Кожны працуе са сваёй часткай грамадзтва, але мы ня ставім вылучэньне свайго кандыдата ў залежнасьць ад дзеяньняў іншых.
Цыганкоў: Партыя БНФ яшчэ год таму на зьезьдзе заявіла, што будзе вылучаць на выбарах свайго ўласнага кандыдата. Як вы цяпер гледзіце на выбарчую кампанію?
Янукевіч: Мы таксама ні на кога не азіраемся. Мы лічым неабходным адстойваньне незалежніцкай, нацыянальнай лініі падчас любой кампаніі. І менавіта дзеля гэтага кандыдат БНФ ідзе на гэтыя выбары.
размовы пра «адзінага» вядуцца з мэтай размазаць адказнасьць
Што да вылучэньня «адзінага». Калі мы будзем бачыць, што такая дамоўленасьць нешта дадае да нацыянальных інтарэсаў, да інтарэсаў партыі, — мы будзем гатовыя ў гэтым удзельнічаць. Іншая справа, што часта размовы пра «адзінага» вядуцца з мэтай размазаць адказнасьць. Размазваньне адказнасьці нас не цікавіць. І мы ня бачым, якую даданую вартасьць гэта можа даць Беларусі, гэта можа даць нашай партыі.
Цыганкоў: Мы пачулі меркаваньні «аднаасобнікаў», якія гатовыя ісьці на выбары без кааліцыяў. Юрась Губарэвіч, ваш рух «За свабоду» мае, відавочна, іншую пазыцыю.
Заўсёды зьяўляецца шмат маргіналаў, якія, ня маючы ані каманды, ані магчымасьці сабраць подпісы, заяўляюць пра свае амбіцыі
Губарэвіч: Заявы пра тое, што нехта гатовы ісьці ў адзіночку, мы пачуем яшчэ шмат разоў. Заўсёды зьяўляецца шмат маргіналаў, якія, ня маючы ані каманды, ані магчымасьці сабраць подпісы, заяўляюць пра свае амбіцыі. Урокі мінулых кампаніяў паказалі, што фактычна ніхто з апазыцыі не сабраў рэальна подпісы. Таму праблема аб’яднаньня — гэта пытаньне правядзеньня рэальнай, незалежнай ад уладаў кампаніі.
Цыганкоў: Сапраўды, выбары апошніх гадоў паказалі, што асобная партыя ня можа аднаасобна сабраць сто тысяч подпісаў. Чаму вы думаеце, што цяпер можа быць па-іншаму? Няма прыкметаў таго, што ў вашых арганізацый шматразова павялічылася колькасьць актывістаў. Ці гэта ўваход у кампанію па прынцыпе «не даганю, дык хоць сагрэюся»?
Янукевіч: Тое, што агучыў паважаны Юрась Губарэвіч, — гэта якраз і ёсьць тактыка «не даганю, дык хоць сагрэюся». Маўляў, мы аб’ядноўваемся, каб сабраць подпісы. То бок людзям патрэбная нейкая «корачка» — «мы пабылі ў кампаніі». БНФ лічыць, што лепей мы самі не зьбяром подпісы, чым зьбіраць подпісы ў такім вінэгрэце.
Цыганкоў: Лепей для вашай партыі ці лепей для агульнай перамогі?
Янукевіч: На выбарах 2010 году толькі кандыдат ад БНФ прасоўваў ідэю неабходнасьці самастойнай палітыкі, дыстанцыянаваньня ад Расеі — тое, што сапраўды патрэбна Беларусі. Уліцца ў гэтую салянку, зь якой ня будзе ніякага яснага пасланьня, — для Беларусі тут карысьці нуль.
Дзьмітрыеў: Калі іншыя партыі хочуць аб’ядноўвацца — калі ласка. Мы, «Гавары праўду», шмат працуем у рэгіёнах, мы бачым, чаго хочуць людзі, бачым адказнасьць, каб іх інтарэсы былі прадстаўленыя. Я ня згодны зь Юрасём, што «адзіны» будзе прадстаўляць шырокую грамадзкасьць. «Адзіны» будзе прадстаўляць апазыцыйную грамадзкасьць. І важна, каб ён быў. Але нашы выбарнікі — гэта іншыя людзі, важна, каб у іх быў кандыдат.
Лукашэнка і «адзіны» будуць казаць пра рэчы, далёкія для звычайнага беларуса. «Гавары праўду» працуе зь людзьмі, якія хочуць пераменаў, але, магчыма, не да канца разумеюць пэўныя дэмакратычныя прынцыпы. Для нашых выбарцаў важней мець свайго кандыдата. Мы два разы ўжо подпісы на выбарах зьбіралі, мы ўпэўненыя, што зьбяром і зараз.
Цыганкоў: То бок адны кандыдаты будуць за прынцыповыя каштоўнасьці, а ваш — папулісцкі, для «простых» людзей?
Дзьмітрыеў: Я не разумею, чаму НАТО — гэта прынцыповая каштоўнасьць, а нармальная пэнсійная сыстэма ці рэформа аховы здароўя — не прынцыповая. Мы за маральную палітыку, а не за тое, каб рабіць рэформы за кошт людзей. Мы хочам уцягваць у палітыку звычайнага чалавека.
Янукевіч: «Нармальная» пэнсійная сыстэма — гэта і ёсьць дэмагогія.
Цыганкоў: Юрась, вы заяўлялі ня так даўно, што дэмакратычныя сілы павінны ісьці на працэдуру «праймэрыз».
Губарэвіч: Натуральна, што павінна быць нейкая працэдура. Тут не настолькі важная форма, як вынік. А вынік будзе ў тым, што кандыдат, які пройдзе гэтую працэдуру, будзе мець залежнасьць толькі ад сяброў сваёй каманды, ад свайго штабу. А не ад Адміністрацыі прэзыдэнта, куды ён пойдзе на паклон, каб яму залічылі несабраныя подпісы і дапусьцілі да гульні.
А вынік будзе ў тым, што кандыдат, які пройдзе гэтую працэдуру, будзе мець залежнасьць толькі ад сяброў сваёй каманды, ад свайго штабу. А не ад Адміністрацыі прэзыдэнта,
Правіла любой выбарчай кампаніі — канцэнтравацца на 3–5 важных пунктах. Адносіны да ўлады ў грамадзтве сёньня радыкалізаваныя. Таму і пасланьне павінна быць катэгарычнае — «нам патрэбныя карэнныя перамены», бо сёньняшняя сыстэма не адпавядае інтарэсам беларусаў.
А пераказваць свае партыйныя праграмы — гэта нагоніць сум на выбарцаў. Людзі ня хочуць нас слухаць, калі мы кажам, што ў нас 25 гадоў і 25 ідэяў.
Дзьмітрыеў: «Гавары праўду» прынцыпова адмовілася ад барацьбы за лідэрства ўнутры апазыцыі. А «адзіны» — менавіта пра гэта. А нас гэта не цікавіць. Нас цікавіць барацьба за лідэрства ў галовах людзей.
Другое — хопіць мераньня піпіськамі, у каго была самая лепшая кампанія. Кожны працуе са сваёй групай, і гэта і ёсьць прадстаўленьне альтэрнатывы.
Я шмат працую зь людзьмі, і калі пачынаеш казаць пра Лукашэнку, яны кажуць — ня трэба пра Лукашэнку, кажы пра тое, як будзе далей.
Янукевіч: Нам не патрэбная гульня ў паддаўкі, але не патрэбная і такая пазыцыя, каб толькі і рабіць, што змагацца з агентамі рэжыму. Ёсьць стратэгічна важныя тэмы, і павінна быць палітычная лінія, якая адстойвае інтарэсы беларускага незалежніцкага грамадзтва. Мы разумеем, што большасьці на сёньня ня маем, але тую актыўную меншасьць (няхай гэта 30 працэнтаў) мы павінны мабілізаваць і паказаць рэжыму, Крамлю, што гэта тыя людзі, зь якімі і трэба лічыцца.
Без аб’яднаньня мы не цікавыя беларускаму грамадзтву
Губарэвіч: Кожны можа даносіць свае пасланьні. Але праблема ў тым, што гэта будзе проста піск камара, які ня будзе пачуты. Без аб’яднаньня мы не цікавыя беларускаму грамадзтву.
Янукевіч: Юрась не прадстаўляе нейкую партыйную арганізацыю — у іх няма палітычнай праграмы. Але калі вы кажаце, што грамадзтва хоча, каб вы ішлі і перамагалі — то навошта вам нейкія аб’яднаньні і працэдуры?
