Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Чаму ў літоўцаў атрымліваецца?


Сяргей Астраўцоў
Сяргей Астраўцоў

Маленькі літоўскі народ заўсёды будзе прыкладам для беларусаў. Побач з суседзямі беларусы заўсёды будуць усьведамляць сваю хібнасьць, свой комплекс непаўнацэннасьці.

Днямі на мастацкай выставе бачыў новага літоўскага консула па культуры, кабету. І вельмі яна мне нагадала маю школьную настаўніцу літоўскай мовы. Валасы чорныя, густыя, мноства кудзераў, напэўна на бігудзях накручаны. І твар падобны. Толькі настаўніца была крыху ніжэйшай і менш упэўненай у сабе. У нас іх былі дзьве. Адна высокая, насатая, з гучным голасам, імя паступова забылася. А гэтая мне запомнілася. Звалі яе Гражына Мар’янаўна. Мне заўсёды здавалася, імя паходзіць ад слова «прыгожая», а цяпер гляджу: у розных формах «гражыну», «гражынай» азначае «вяртаць».

Літоўская мова для мяне была не на першым месцы, займаўся сяк-так. І якім было для мяне адкрыцьцём, што яна мне ў атэстат паставіла «выдатна». Нядаўна зазірнуў і быў вельмі зьдзіўлены, расцаніў сёньня гэта як знак прыхільнасьці. Дзякуй Гражыне Мар’янаўне.

Мне давялося аднойчы рабіць збольшага экспромтам інтэрвію зь цяперашнім літоўскім амбасадарам. Навокал ходзяць людзі, гамана, часу зусім мала. І важнага для сябе пытаньня я не пасьпеў задаць. Я сфармуляваў яго так: чаму ў літоўцаў атрымліваецца? Ну, і чаго не хапае беларусам, каб у іх атрымлівалася?

Не пасьпеў. Але я раздумваў над сваім пытаньнем. І ў мяне склаўся больш-менш такі адказ. Свая рэспубліка для нас не самацэнная зьява. Каб пабудаваць Беларусь як сапраўдную краіну, неабходна элемэнтарнае — ідэя. Безь яе нічога ня будзе. Зразумела, патрэбна нацыянальная ідэя пабудовы. У літоўцаў яна была, яны яе заўсёды мелі ў сэрцы і ў галаве, у самыя неспрыяльныя часы.

У беларусаў па-іншаму склаўся лёс. Але беларуская ідэя нарэшце атрымала паветра: сяк-так, але пачала стварацца дзяржава Беларусь. Менавіта як ідэя. Што было далей — вядома. Людзі ўчорашняга дня ўтапталі яе ў гразь. Яны сказалі, што рэспубліку яны будуць будаваць далей без ідэі. Узяўшы з гістарычных могілак, дзе ляжаў СССР, яго частку, БССР зь сімваламі і зьместам — пагардай да ўсяго беларускага.

Кожны напаўняе сваю ідэю патрэбным яму зьместам. Начальства напоўніла ідэю РБ зьместам СССР: чалавек не адчувае сябе поўнасьцю свабодным, чалавек нічога не азначае, чалавек — гэта вінцік мэханізму, якім кіруе начальства. У беларусаў нічога толкам не атрымаецца, таму што будуюць сваю дзяржаўнасьць не на нацыянальных падмурках, для іх камуністычныя — за першы гатунак. У аснову пакладзеная небеларуская ідэя, са звалкі гісторыі. Таму нам ня стаць свабоднымі.

Пастаў побач літоўцаў і беларусаў. У чым адрознасьць? Беларусы нядружныя, зайздросныя, няўдзячныя. Народ, які ня любіць сябе. Які заўсёды баіцца. Свайго начальства, па-сапраўднаму, рускіх (у душы), і — крывадушна — Амэрыкі. Не жыве, ня дыхае свабодна, а толькі робіць выгляд. Не жыве як народ менавіта, як адметныя людзі.

Ну, а зь Літвой складаныя адносіны нават у мяне асабіста. Аднойчы мае пачуцьці адбіліся ў гэтых радках:

Дзень незалежнасьці

Літвы. Нядзеля.

Дождж зранку лье,

што люты, што зіма?

Сьнег змыты з вуліц,

горад мокры

і няўтульны.

Ня мелі у Літве сваіх вушэй,

спазьніліся, зрабіўшы

безнадзейнай справу

абвяшчэньня БНР

няхай сабе

ў «этнаграфічных

межах», Тарыбай

былі ўключаны яны

ў свае абшары.

І Горадня ўключана

была, і Беласток,

і нават Гайнаўка

ў далёкай пушчы.

Хто першы прамаўляе,

той мае рацыю.

Літва, абцятая няхай,

свой утрымала сьцяг,

а БНР было наканавана

стаць прывідам.

Літва — жыцьця твайго

кавалак. І сантымэнт.

Але ня буду адзначаць

літоўцаў сьвята, вясна

зімой — ня лепшы час,

штось хісткае, падступнае.

Для нас, для беларусаў.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG