«Цэпэліны ў небе, неба ў цэпэлінах...» Прыкладна так уяўлялі сабе будучыню фантасты і іншыя футуролягі сто зь лішнім гадоў таму. Не было асаблівых прычын сумнявацца, што прыгажун-цэпэлін сапраўды зробіцца неўзабаве гаспадаром нябёсаў — у нейкі момант ягонае бліскучае, выцягнутае цела, што паволі плыве ў паветры, як нейкая бясконца дасканалая жывая істота, цалкам магло лічыцца адным з сымбаляў сучаснасьці. Здавалася, справа толькі ва ўдасканаленьні ўжо створаных узораў, яшчэ трохі, і... Аднак, на жаль, усё выйшла інакш.
6 траўня 1937 году гордасьць нямецкага паветранага флёту цэпэлін «Гіндэнбург», які выконваў рэйс з Эўропы ў Злучаныя Штаты і на борце якога былі 36 пасажыраў, 61 член экпіпажу, алюміневае піяніна і ўсяго адна запальнічка, дабраўся да Нью-Ёрку. Велічны карабель, хвост якога ўпрыгожваў сьцяг са свастыкай, здавалася, завіс над горадам; з дахаў хмарачосаў можна нават было разглядзець твары пасажыраў. На базе Лэйкхэрст, канцавым пункце падарожжа, да якога заставалася ўсяго нічога, цэпэлін ужо чакалі. Прыкладна а 19.20 на зямлю былі скінутыя прычальныя ліны, а ўжо а 19.25 «Гіндэнбург» загарэўся, як агромністая запалка, і яшчэ праз паўхвіліны выбухнуў проста ў небе, на вышыні каля 150 мэтраў.
Сьведкам падзеі быў сярод іншых амэрыканскі журналіст Морысан, які рыхтаваўся зрабіць рэпартаж пра прыбыцьцё цэпэліна. Задыхаючыся ад дыму, ён працягваў распавядаць пра тое, што бачыў проста перад сабой — і нават у гэтых умовах ён заставаўся прафэсіяналам і гаварыў тое, чаго вымагала яго прафэсія: «Самая жахлівая катастрофа ў гісторыі чалавецтва, усе пасажыры загінулі!» На шчасьце, Морысан памыляўся. Зь дзевяноста сямі чалавек выжылі шэсьцьдзесят два. Сужэнства Адэльт выскачыла ў акно, калі таму абломку карабля, у якім яны сядзелі, да зямлі заставалася ўсяго пяць мэтраў — і атрымала толькі гузакі і сінякі. Падлетак Карл Штогалер таксама скочыў у акно, упаў проста ў языкі полымя — і тут жа зьверху на яго вылілася вада з балёна, што разарваўся проста ў паветры. Пэнсіянэрка Ліза Готшыльд адчула, што цэпэлін раптам заваліўся на бок, выйшла прад’явіць свае прэтэнзіі капітану і апынулася на цьвёрдай зямлі, бо кавалак «Гіндэнбурга» зь яе каютай апусьціўся на зямлю плаўна, нібы дэльтаплян. Сам капітан Макс Прус апынуўся на зямлі пад аскепкамі, якія палалі, як паходня, атрымаў сур’ёзныя апёкі ўсяго цела і тым ня менш таксама ацалеў.
І ўсё ж у гэты дзень цэпэлінагадоўля атрымала такі ўдар паміж гондалаў, ад якога ўжо ня здолела ачуняць. Праўда, яшчэ адну гордасьць Нямеччыны, «Граф Цэпэлін-ІІ», дабудавалі, але пра аднаўленьне і разьвіцьцё пасажырскіх палётаў з дапамогай такіх ненадзейных караблёў пасьля выбуху над Лэйкхэрстам ужо ніхто й не заікаўся. Чалавецтва канчаткова перасела ў самалёты і пачало масава падаць з вышыні, значна большай за сто пяцьдзясят мэтраў. А што на самой справе адбылося ў целе «Гіндэнбурга» 6 траўня 1937-га, цікавіла цяпер усіх найперш з палітычнага боку — мармытаньне тэхнікаў пра вадарод і статычную электрычнасьць ніхто ня слухаў. Камуністы абвінавацілі ў трагедыі нацыстаў, якія, маўляў, арганізавалі сабе другі Райхстаг, нацысты — камуністаў, а значна пазьней нават прагучала імя чалавека, што пагубіў гордую машыну: Эрых Шпэль, тэхнік і антыфашыст, які быццам бы перад стартам заклаў бомбу ў адзін з балянэтаў. Калі гэта сапраўды так, то нацызм ён не перамог, а вось з цэпэлінамі разабраўся на славу. Шкада, бо часам зь нейкай немагчымай настальгіяй іх шукаеш у небе за хвіліну перад навальніцай, калі так востра пахне апакаліпсісам і апалым лісьцем, шукаеш — і не знаходзіш.
6 траўня 1937 году гордасьць нямецкага паветранага флёту цэпэлін «Гіндэнбург», які выконваў рэйс з Эўропы ў Злучаныя Штаты і на борце якога былі 36 пасажыраў, 61 член экпіпажу, алюміневае піяніна і ўсяго адна запальнічка, дабраўся да Нью-Ёрку. Велічны карабель, хвост якога ўпрыгожваў сьцяг са свастыкай, здавалася, завіс над горадам; з дахаў хмарачосаў можна нават было разглядзець твары пасажыраў. На базе Лэйкхэрст, канцавым пункце падарожжа, да якога заставалася ўсяго нічога, цэпэлін ужо чакалі. Прыкладна а 19.20 на зямлю былі скінутыя прычальныя ліны, а ўжо а 19.25 «Гіндэнбург» загарэўся, як агромністая запалка, і яшчэ праз паўхвіліны выбухнуў проста ў небе, на вышыні каля 150 мэтраў.
Сьведкам падзеі быў сярод іншых амэрыканскі журналіст Морысан, які рыхтаваўся зрабіць рэпартаж пра прыбыцьцё цэпэліна. Задыхаючыся ад дыму, ён працягваў распавядаць пра тое, што бачыў проста перад сабой — і нават у гэтых умовах ён заставаўся прафэсіяналам і гаварыў тое, чаго вымагала яго прафэсія: «Самая жахлівая катастрофа ў гісторыі чалавецтва, усе пасажыры загінулі!» На шчасьце, Морысан памыляўся. Зь дзевяноста сямі чалавек выжылі шэсьцьдзесят два. Сужэнства Адэльт выскачыла ў акно, калі таму абломку карабля, у якім яны сядзелі, да зямлі заставалася ўсяго пяць мэтраў — і атрымала толькі гузакі і сінякі. Падлетак Карл Штогалер таксама скочыў у акно, упаў проста ў языкі полымя — і тут жа зьверху на яго вылілася вада з балёна, што разарваўся проста ў паветры. Пэнсіянэрка Ліза Готшыльд адчула, што цэпэлін раптам заваліўся на бок, выйшла прад’явіць свае прэтэнзіі капітану і апынулася на цьвёрдай зямлі, бо кавалак «Гіндэнбурга» зь яе каютай апусьціўся на зямлю плаўна, нібы дэльтаплян. Сам капітан Макс Прус апынуўся на зямлі пад аскепкамі, якія палалі, як паходня, атрымаў сур’ёзныя апёкі ўсяго цела і тым ня менш таксама ацалеў.
І ўсё ж у гэты дзень цэпэлінагадоўля атрымала такі ўдар паміж гондалаў, ад якога ўжо ня здолела ачуняць. Праўда, яшчэ адну гордасьць Нямеччыны, «Граф Цэпэлін-ІІ», дабудавалі, але пра аднаўленьне і разьвіцьцё пасажырскіх палётаў з дапамогай такіх ненадзейных караблёў пасьля выбуху над Лэйкхэрстам ужо ніхто й не заікаўся. Чалавецтва канчаткова перасела ў самалёты і пачало масава падаць з вышыні, значна большай за сто пяцьдзясят мэтраў. А што на самой справе адбылося ў целе «Гіндэнбурга» 6 траўня 1937-га, цікавіла цяпер усіх найперш з палітычнага боку — мармытаньне тэхнікаў пра вадарод і статычную электрычнасьць ніхто ня слухаў. Камуністы абвінавацілі ў трагедыі нацыстаў, якія, маўляў, арганізавалі сабе другі Райхстаг, нацысты — камуністаў, а значна пазьней нават прагучала імя чалавека, што пагубіў гордую машыну: Эрых Шпэль, тэхнік і антыфашыст, які быццам бы перад стартам заклаў бомбу ў адзін з балянэтаў. Калі гэта сапраўды так, то нацызм ён не перамог, а вось з цэпэлінамі разабраўся на славу. Шкада, бо часам зь нейкай немагчымай настальгіяй іх шукаеш у небе за хвіліну перад навальніцай, калі так востра пахне апакаліпсісам і апалым лісьцем, шукаеш — і не знаходзіш.
