Справа Тамары Віньнікавай і лёсы зьніклых беларускіх палітыкаў у кантэксьце сэнсацыйных інтэрвію былой старшыні Нацыянальнага Банку Беларусі.

Аўтар і вядучы Віталь Тарас.

Першыя публічныя выказваньні Тамары Віньнікавай пасьля доўгага маўчаньня зрабіліся сэнсацыяй, якая, прынамсі на нейкі час, адсунула на другі плян многія іншыя падзеі. Факт цудоўнага ўратаваньня былой старшыні Нацыянальнага банку, станоўчы сам па сабе, спараджае й шмат пытаньняў. Ён, думаецца, прыцягвае ўвагу ня толькі да лёсу зьніклых палітыкаў – Юрыя Захаранкі, Віктара Ганчара, але й прымушае зноў прыгледзецца да так званай "машыны правасудзьдзя", да рэпрэсіўнай сыстэмы, на якой трымаецца цяперашні рэжым.

Але пачаць трэба з таго, што на мінулым тыдні ў сьледчым ізалятары ў Менску быў жорстка зьбіты дэпутат Вярхоўнага Савету Андрэй Клімаў. Таму я прашу маіх суразмоўцаў, даць ацэнку і гэтаму факту, і выказаць сваё стаўленьне да справы Віньнікавай.

Калі ласка, спадар Чыгір, Вам першаму слова.

(Чыгір: ) "Нармальным людзям вельмі цяжка зразумець, што адбываецца на сёньняшні дзень у Беларусі. Тое, што тычыцца зьбіцьця вядомага палітыка, справа якога разглядаецца ў судзе, – гэта адбылося нават у той час, як у рэспубліцы знаходзіўся прадстаўнік АБСЭ Севярын, кіраўнік рабочай групы па Беларусі.
Гэта яшчэ раз падкрэсьлівае, што ўлады настолькі не зьвяртаюць увагу на выкананьне правоў чалавека! Нават у прысутнасьці вядомых міжнародных дзеячоў адбываюцца такія рэчы, якія не ўкладваюцца ў нармальныя рамкі адносінаў да чалавека. Таму я лічу, што міжнародная супольнасьць, палітыкі, якія дзейнічаюць супраць уладаў на сёньняшні дзень на тэрыторыі рэспублікі, павінныя больш актыўна выказвацца супраць такіх дзеяньняў беларускіх уладаў.

Тое, што тычыцца зьнікненьня, а потым зьяўленьня Віньнікавай, я хацеў бы сказаць: для мяне тут больш пакуль невядомага й няяснага, чымся таго, што я мог бы сказаць канкрэтна па гэтых дзеяньнях. Яна зьявілася неяк, мне здаецца, ня ў той момант, калі яна павінна была б гэта зрабіць для больш палітычна стабільнай сытуацыі ў Рэспубліцы Беларусь.

Людзі, якія актыўна выказваліся на карысьць Віньнікавай, калі яна зьнікла, спрабавалі патрабаваць ад уладаў правядзеньня сьледчых мерапрыемстваў па знаходжаньні Віньнікавай, – яны правільна мне сказалі: "Цяпер нам вельмі непрыемна, што гэтая жанчына паступіла так. Мы хацелі ёй аказаць нейкую дапамогу, выказваліся супраць уладаў, самі ня ведалі нічога, што здарылася на самой справе". І яны выказалі нейкую незадаволенасьць сытуацыяй, якая склалася зь Віньнікавай.

Вядома, улады гэта адразу ж скарысталі. Лукашэнка ў прамым эфіры выказаўся на гэты конт. Таму я лічу, што ня вельмі ўсё правільна было зроблена з боку Віньнікавай.

Хацеў бы адзначыць, канешне, што вельмі прыемна, што гэтая жанчына засталася ў жывых, што зь ёй усё ў парадку. Але ж трэба нейкія абавязкі несьці перад тымі людзьмі, якія цябе падтрымліваюць, якія гатовыя цябе абараняць у кожны момант. А яна нейкае пагадненьне, як бы, з гэтымі людзьмі парушыла".

(Процька: ) "Калі мы параўноўваем гэтыя два выпадкі, дык тое, што ў іх агульнае – гэта парушэньне закону. Прычым, такое яскравае, аднасэнсоўнае парушэньне закону. Тут няма ніякіх іншых тлумачэньняў. Гэта парушэньне закону, парушэньне закону грубае, я б сказала, цынічнае парушэньне".

(Тарас: ) "Я хацеў бы зазначыць, што з інтэрвію Віньнікавай, якое ўжо тут згадвалася, слухачы нічога не даведаліся ані пра абставіны ейнага зьнікненьня, ані пра выезд за мяжу. Але яна малюе жахлівую карціну сьледзтва, умоваў утрыманьня ў сьледчым ізалятары КГБ, напрыклад, апісвае сьледчы "канвеер". Спадар Чыгір, Вы таксама сутыкнуліся з гэтай машынай правасудзьдзя, калі так можна яе назваць. Супраць Вас высунутае крымінальнае абвінавачаньне, і Вас выпусьцілі да суду пад падпіску аб нявыезьдзе. Наколькі тая карціна, якую намалявала Віньнікава, праўдзівая? Ці большасьць вязьняў у беларускіх турмах знаходзяцца ў яшчэ больш цяжкіх умовах?"

(Чыгір: ) "Што ўмовы ўтрыманьня вязьняў у беларускіх турмах вельмі цяжкія – гэта адназначна. Я хацеў бы сказаць, што ў многіх камэрах утрымліваецца ўдвая больш людзей, чым ёсьць спальных мейсцаў, і таму адны людзі сьпяць днём, а другія сьпяць уначы. Можна сабе ўявіць, у якім стане яны знаходзяцца пастаянна, і як гэта можа адбівацца на здароўі чалавека, які там утрымліваецца год, два і, нават, болей. Гэта да суду!

Але што тычыцца мяне – я ведаю пра гэтыя ўмовы вельмі добра – дык я ўтрымліваўся ў крыху лепшых умовах.

А што тычыцца сьледчых, дык я павінен сказаць, што тут трэба праводзіць нейкія тэрміновыя мерапрыемствы, каб гэты сьледчы працэс быў зьменены. Чым хутчэй гэта адбудзецца, тым менш будзе людзей неабгрунтавана ўтрымлівацца ў сьледчых ізалятарах, а потым у турмах.

Сьледчым на сёньняшні дзень прадастаўленыя вельмі вялікія правы. Яны не зьвяртаюцца да выказваньняў экспэртаў, спэцыялістаў, высновы робяць самі і вельмі часта робяць высновы, якія не адпавядаюць рэчаіснасьці. Я сам з гэтым сутыкнуўся. У маёй справае вельмі многа такіх прыкладаў.

Я думаю, будзе справа разглядацца ў судзе – я буду настойваць, каб у суд прыходзілі спэцыялісты, якія працавалі, напрыклад, у банкаўскай сфэры, ці ў фінансавай сыстэме на працягу доўгага часу, каб яны выказаліся наконт таго, што, да прыкладу, запісана ў маёй справе. Усе гэтыя абвінавачаньні будуць тады разьвеяныя.

Тое самае, наколькі я ведаю, і ў справе Віньнікавай. Чаму суд над Віньнікавай не адбыўся ў хуткім часе пасьля ейнага арышту? Чаму прайшло столькі месяцаў, і не маглі разгледзець гэтую справу ў судзе? Ды таму што, мабыць, фактаў не было, каб пакараць Віньнікаву.

Ну, пра Віньнікаву я, мабыць, да канца ня ўсё ведаю. А сваю справу я ведаю вельмі добра. Я не баюся адкрытага, справядлівага суду над сабой. Я вельмі спакойна падыходжу да гэтай справы. Але ж, разам з тым, першае паседжаньне, на якім разглядалася мая справа, адбылося, чамусьці, закрыта.

Прыйшоў я ў суд цераз два дні, сказаў – пакажыце мне пратакол паседжаньня, мне паказваюць пратакол, у якім напісана, што паседжаньне было адкрытае. Ведаеце, на сёньняшні дзень спадзявацца на справядлівы разгляд справы ў судзе вельмі цяжка. Я лічу, што толькі падтрымка міжнароднай супольнасьці дапаможа мне выйсьці з гэтай справы".

(Тарас: ) "Спадарыня Процька! Наколькі вялікую частку справаў, якімі даводзіцца займацца БГК, займаюць справы, зьвязаныя з утрыманьнем вязьняў у турмах, з жорсткім абыходжаньнем зь вязьнямі і з парушэньнямі ў часе сьледства?"

(Процька: ) "Трэба зрабіць некаторыя ўдакладненьні. Тайна сьледства захоўваецца, і мы ня маем магчымасьці ўмешвацца ў гэты працэс. І казаць, як адбываецца гэтае сьледства – ці з парушэньнем інтарэсаў падсьледнага, можа казаць толькі адвакат. Ён непасрэдна кантактуе з чалавекам, які падазраецца ў злачынстве.

Грамадзкія абаронцы, зь дзейнасьцю якіх зьвязаная й дзейнасьць Гэльсынскага камітэту, узьнікаюць у працэсе судовым. І мы маем магчымасьць ужо мець нейкія дакладныя меркаваньні аб дзейнасьці суду.

Магу пагадзіцца са спадаром Чыгіром, у тым што дзейнасьць нашага суду ніяк ня можа быць ацэненая як незалежная, як справядлівая і як хуткая – тое, што патрабуюць тыя міжнародныя дакуманты, пад якімі стаіць подпіс дзяржавы Беларусь.

Тыя скаргі, якія ёсьць у Гэльсынскім камітэце, тычацца ў першую чаргу менавіта парушэньняў правоў грамадзянаў у судзе. І гэта вельмі цяжкое парушэньне, бо адсутнічае мэханізам аднаўленьня парушаных правоў чалавека.

Што тычыцца знаходжаньня ў турмах, тут дастаткова ёсьць інфармацыі ў нашым грамадзтве па гэтым пытаньні. Я хачу толькі зьвярнуць увагу на прычыны такога цяжкага ўтрыманьня ў турмах.

У нас суды выносяць прысуды па розных дробязях. Нават, у нас ёсьць выпадкі, калі людзей асуджалі на два гады зьняволеньня за дробныя крадзяжы. Але турмы і бюджэтнае фінансаваньне гэтых турмаў разьлічаныя на пэўную колькасьць людзей. А гэтых людзей удвая больш. І аб'ектыўна тая частка дзяржаўнага апарату, якая займаецца дзейнасьцю мейсцаў зьняволеньня, ня мае магчымасьцяў нешта зрабіць для паляпшэньня сытуацыі. Тут павінен быць дзяржаўны падыход.

Трэба разглядаць і нашае заканадаўства, паводле якога суды выносяць прысуды і разглядаць агульную сытуацыю. Да нас зьвяртаецца шмат людзей, якія знаходзяцца ў мейсцах зьняволеньня. У першую чаргу іх звароты тычацца несправядлівых прысудаў, як лічаць людзі. Гэта ад вышэйшых мераў пакараньня да іншых. І тут вельмі цяжка што-небудзь зрабіць, бо калі ўжо вынесены прысуд, дык толькі па зноў адкрытых абставінах можна зноў узбуджаць справу і рабіць яе перагляд.

Таму тое, што гаворыцца пра сьледства, пра некваліфікаванае вядзеньне яго з боку сьледчых, мы можам ускосна меркаваць на падставе прысудаў".

(Тарас: ) "Віньнікава гаворыць, што яна нясе адказнасьць за тое, што ў свой час не змагла спыніць нейкія шматмільярдныя банкаўскія апэрацыі, у прыватнасьці, зьвязаныя з Таргэкспа. Але, па-першае, я нагадаю, што яна ўваходзіла ў Савет Бясьпекі. Здавалася б, што перашкаджала ёй скарыстацца сваім уплывам?.. Але пытаньне ня ў гэтым. Ці самі па сабе маштабы банкаўскіх апэрацыяў – на 1 мільярд даляраў, скажам, гэта ўжо ёсьць крыміналам для дзржавы?"

(Чыгір: ) "Сама па сабе апэрацыя на мільярд даляраў ня ёсьць крымінал. Справа ў тым, адкуль гэтыя даляры, і куды яны накіроўваюцца.

Адназначна адказаць на гэтае пытаньне – мне яго задавалі ўжо раней – ці магло быць такое?.. Там называлася лічба 600 мільёнаў ці 1 мільярд даляраў. Такая апэрацыя магла праходзіць. Вы ведаеце, аб'ёмы паставак на Расею "Торгэкспо" былі вельмі вялікія, і ў выніку такіх апэрацыяў мільярднае пералічэньне грошай было магчымае. Але сказаць адназначна, што гэта было так – я на сябе такую сьмеласьць не бяру. А што магчымасьць такой незаконнай апэрацыі была, дык я магу таксама сказаць, што, магчыма, была такая апэрацыя.

Віньнікава сказала, што вынікам гэтай апэрацыі стаўся ейны арышт. Каля яна больш падрабязна аб гэтым напіша ці скажа, дык можна будзе сказаць, наколькі гэта праўда. Пакуль, толькі па адной лічбе, меркаваць вельмі цяжка. Але, магчыма, яна мае рацыю, калі гаворыць аб гэтым.

(Тарас: ) "Калі вяртацца да тэмы маральнай адказнасьці. Вось мы гаварылі пра стан турмаў. Як Вы, як былы прэм'ер-міністар, лічыце – ці не адказваеце Вы за гэты стан?"

(Чыгір: ) "Ведаеце, калі я там пабыў, я адчуў нейкую віну за тое, што адбываецца ў турмах. Я прызнаю, я ведаў фінансавую сыстэму нашай дзяржавы. А вось гэты накірунак дзейнасьці дзяржавы я ведаў вельмі дрэнна. Я прызнаю, што гэта быў мой недахоп, і сур'ёзны недахоп, калі я працаваў на пасадзе прэм'ер-міністра. Хаця міністэрства ўнутраных справаў, пракуратура й суды былі ў падпарадкаваньні прэзыдэнта.

Але ж, па-першае, мы зьяўляемся лідэрамі па колькасьці асуджаных на тысячу жыхароў. Мы вельмі часта гаворым аб нейкім японскім цудзе. Але мы забываемся, што ў Японіі на 148 мільёнаў жыхароў толькі сорак тысяч чалавек знаходзіцца ў турмах. А ў нас на 10 мільёнаў чалавек – 100 тысяч знаходзіцца ў турмах і ў сьледчых ізалятарах. Таму гэтае пытаньне трэба вырашаць як мага хутчэй, бо гэта вельмі адмоўна сказваецца на стане эканомікі.

У асноўным гэта мужчыны працаздольнага ўзросту, і гэтыя мужчыны павінныя працаваць, павінныя даваць аддачу, павінныя плаціць падаткі ў бюджэт. І ў выніку, мы ня будзем на іх траціць грошы, і яны будуць даваць грамадзкасьці якуюсьці аддачу.

Канешне, бяз турмаў нельга жыць. Ніводная дзяржава не абыходзіцц бяз турмаў. Але ж там павінныя быць людзі, якіх на самой справе трэба ізаляваць ад грамадзтва, каб яны не стваралі ніякай пагрозы для астатніх людзей.

А што ў нас адбываецца? Я думаю, што гэта вельмі вялікая размова. Можна зрабіць вялікі аналіз. Але я адназначна магу сказаць, што за кароткі тэрмін можна выпусьціць найменей каля 50 тысяч чалавек на свабоду, палепшыць умовы ўтрыманьня астатніх у турмах. І гэта самая малая лічба. 50 тысяч чалавек – гэта палавіна тых, што знаходзяцца ў турмах. Ніякай пагрозы яны для грамадзтва не ствараюць і ствараць ня будуць. Яны павінныя быць на свабодзе.

Вось гэтую старонку жыцьця дзяржавы… я разумею, што тут ёсьць і нейкая мая віна. Я проста да канца ня ведаў прыёмаў і мэтадаў працы сьледчых, судоў. А што трэба гэтую сыстэму рэфармаваць, гэта адназначна. Мы маем на сёньяншні дзень сыстэму, якую яшчэ стварыў сталінскі рэжым. Чалавек, які трапляе туды, ня мае ніякай магчымасьці абараніць сябе. Калі я, былы проэм'ер-міністар, я маю падтрымку на міжнароднай арэне, і то мне даказваюць, што я вінаваты ў тым, чаго на самай справе ніколі не было. Як жа гэта так адбываецца? Міністэрства фінансаў не прызнае, што я нанес урон дзяржаве, а сьледчы піша, што я нанес сваёй дзейнасьцю ўрон дзяржаве. Ну, што ж гэта такое?"

(Тарас: ) "У пятніцу споўнілася акурат тры месяцы, які зьніклі Віктар Ганчар і Анатоль Красоўскі. Юры Захаранка зьнік раней. Больш як паўгады нічога не вядома пра яго. Вяртаньне Віньніквай, на Ваш погляд, гэта нейкі добры знак, ці гэта ня мае дачыненьня да тых выпадкаў, пра якія тут узгадвалася?"

(Процька: ) "Што я магу сказаць пра зьнікненьне й Тамары Віньнікавай і тых людзей, пра якіх ідзе гаворка?

У справе Віньнікавай, а гэтая справа ёсьць у нас у камітэце, утрымліваюцца цікавыя цытаты з выступаў нашых дзяржаўных дзеячаў, якія камэнтавалі тое, што адбывалася. І вось я цытую. Выступае спадар Шэйман. (Гэта было надрукавана ў "Белорусской деловой газете" 3 лютага 1997 г.) Ён кажа: "Там справа не ў адной Віньнікавай. Там праглядаецца ланцужок асобаў". І па ўсёй справе гаворыцца пра тых асобаў, якія маюць высокія дзяржаўныя пасады і пра нейкія крымінальныя групоўкі, якія будуць ганяцца за гэтымі людзьмі. Між іншым, гэтая вэрсія сьледства – калі браць тое, што публічна вядома пра гэтае сьледства – прытрымліваецца й зараз.

Але калі мы кладзем побач справу Ганчара, справу Захаранкі і справу Віньнікавай, якія таксама ёсьць у Гэльсынскім камітэце, мы бачым нешта агульнае ў гэтых справах. Па-першае, дзяржаўныя ворганы, якія павінныя ахоўваць бясьпеку грамадзянаў і гарантаваць ім права на жыцьцё, вельмі негатыўна ставяцца да тых асобаў, якія маюць апазыцыйныя палітычныя погляды. Гэтыя людзі як быццам бы пазбаўленыя гэтага права на жыцьцё, права на ахову з боку нашай дзяржавы. І гэта, канешне, парушэньне закону. У першую чаргу, гэта –парушэньне закону.

Як зьнікла Віньнікава, і як яна вярнулася – гэта, канешне, пытаньне, і я думаю, што мы больш будзем ведаць, калі сама Тамара Зьмітраўна распавядзе пра гэта, можа, у наступным сваім інтэрвію. Але тое, што людзі, якія зьніклі, перашкаджалі сёньняшняй уладзе, гэта не патрабуе, мне здаецца, ніякіх аргумэнтаў.

Бо сама спадарыня Віньнікава была арыштаваная спачатку па абвінавачаньні ў тым, што "з карыснай зацікаўленасьці з мэтай незаконнага атрыманьня прэміі наўмысна завысіла на 6 мільярдаў рублёў справаздачныя зьвесткі аб прыбытку банку". І тым самым, нібыта, атрымалі супрацоўнікі гэтага банку вялікую – 13, 4 мільярды руьблёў – прэмію. Але пасьля яна ўжо была арыштаваная, і абвінавачаньне ёй было прад'яўленае зусім па іншых нарматывах. А менавіта за тое, што яна "перавысіла службовыя паўнамоцтвы ў частцы выдачы гарантыйных абавязальніцтваў ад імя АКБ "Беларусьбанк" перад Горжылбанкам у верасьні 1995 году". Зразумела, што такія абвінавачаньні, па-першае, не патрабуюць двух гадоў сядзеньня ў зьняволеньні, пад хатнім арыштам.

І, па-другое, абставіны, якія маюцца па зьнікнекньні Ганчара, таксама ня маюць ніякай крымінальнай ці эканамічнай афарбоўкі. Гэта людзі, якія зьнікаюць па палітычных матывах. Але дзяржава іх не шукае. І тут ёсьць пытаньне ўжо да Гэнеральнага пракурора, да кіраўніцтва нашай дзяржавы – чаму ў нашым грамадзтве не гарантуецца права на жыцьцё, на бясьпеку з боку дзяржавы?"

(Тарас: ) "Я хацеў бы прывесьці выказваньне аднаго апазыцыйнага палітыка, які сказаў, што ў турме зараз больш бясьпечна для палітыка, чым заставацца на волі. Прынамсі, ня выкрадуць сярод белага дня. Гэта, канешне, змрочны гумар. Але тым ня менш, што вы скажаце?"

(Чыгір: ) "Я так не лічу. Таму што ў нас ёсьць выпадкі, калі людзі зьнікалі і ў турмах. Таму такое выказваньне, я думаю, ня вельмі адпавядае рэчаіснасьці ў Беларусі. Па справе Лявонава быў арыштаваны чалавек – ён зьнік у турме. Так што поўнай гарантыі ў нас у турмах таксама няма. Ніхто ня можа сёньня гарантаваць беларусу, што ён ня можа зьнікнуць ці то на свабодзе, ці то ў турме".

(Тарас: ) " Паспрабуйма абагульніць. Зьнікненьне апазыцыйных палітыкаў – ці можам мы меркаваць, што гэта ёсьць часткай ня проста нейкага пляну, які надрукаваны быў у газэце "Навіны", я нагадаю, яшчэ напачатку гэтага году, але часткай сыстэмы запалохваньня, тэрору на дзяржаўным узроўні? Наколькі грунтоўныя такія высновы?"

(Чыгір: ) "Я думаю, што гэта не звычайныя выпадкі ў ншай дзяржаве. Але ж, ня маючы рознай інфармацыі аб гэтых выпадках, вельмі цяжка сказаць, дзе тыя пляны былі распрацаваныя, кім яны былі выкананыя і якія канчатковыя мэты такіх плянаў. Таму што са зьяўленьнем Віньнікавай сталі распаўсюджвацца чуткі, што сёньня-заўтра павінен зьявіцца Захаранка. Наколькі гэта праўда, меркаваць цяжка. Але ж мы павінныя заўжды радавацца, калі зьяўляецца чалавек і аказваецца жывым пасьля таго, як яго доўга не было. А вось вынікі ў пляне ўзьдзеяньня гэтых працэсаў на палітычнае жыцьцё ў краіне пакуль падсумоўваць рана.

Было б вельмі добра, каб усе тыя, хто зьніклі, зьявіліся, а потым мы, я думаю, сустрэнемся і падвядзем вынікі ўсіх гэтых зьяваў".

(Тарас: ) "Спадарыня Процька, на Вашую думку, ці ня ёсьць выгодны ўладам сам факт зьяўленьня Віньнікавай?"

(Процька: ) "Я заўсёды кажу – калі нешта адбываецца, значыць, так было патрэбна. І зьнікненьне Віньнікавай, і вяртаньне яе маюць нейкі пэўны сэнс у тых палітычных гульнях, якія ідуць у Беларусі. Я не хацела б камэнтаваць зьмест гэтых гульняў і тыя вынікі, да якіх яны могуць прывесьці.

Я б хацела зьвярнуць увагу тых, хто нас слухае, на тое, што парушэньні закону, якія адбываюцца ў нас на ўзроўні вышэйшай улады, наяўнасьць дзьвюх рэдакцыяў канстытуцыі, наяўнасьць нелегітымнага парлямэнту, калі часовыя акты прэзыдэнта вышэй за законы, калі прадстаўнік адміністрацыі прэзыдэнта піша законы, якія маюць сілу для ўсяго грамадзтва, і паўнамоцтвы гэтаму чалавеку даюцца вышэйшыя за паўнамоцтвы прэм'ер-міністра – усё гэта зьвёны аднаго ланцугу.

Напрыканцы гэтага ланцугу знаходзіцца й зьнікненьне людзей, магчымасьць іхнага зьнікненьня. Пакуль нашая дзяржава ня будзе дяржавай, дзе будзе панаваць закон, дзе суд будзе незалежны, справядлівы й хуткі, пакуль усе ня будуць роўныя перад законам, мы ня будзем нармальным грамадзтвам. У нас ня будзе нармальнай дзяржавы й нармальнага жыцьця".

(Тарас: ) "Безумоўна, шмат якія пытаньні засталіся без адказу. Мы ня ведаем, напрыклад, на чым грунтуюцца сьцьверджаньні Віньнікавай аб тым, што ўлады здзейсьнілі плян ліквідацыі некалькіх апазыцыйных лідэраў. Ня ведаем, хто і як дапамог яе ўратаваньню, бо ў шчасьлівы выпадак верыцца з цяжкасьцю. Толькі поўная інфармацыя здольная дапамагчы аддзяліць збожжа ад пустазельля – крымінальныя аспэкты справы, калі яны прысутнічаюць, ад палітычных, намэнклятурных гульняў пад коўдрай.