Здані ў цёмным перадкалядным заваконьні, пярэваратні на шляхох запозьненых вандроўнікаў, неразгаданыя лятальныя аб’екты ды дзіўнае трымценьне зорак у вечаровай халадэчы — самыя што ні на ёсьць вабныя сюжэты ў гэтую чарадзейную пару году. У кожнага свой сьпіс піліпаўскіх чытанак. А нехта, мажліва, скарыстае прапановы маладой літаратаркі з Магілёву Тацяны Барысік.
У другой палове 20 стагодзьдзя колішні зачынены кляштар спрабавалі пераўтварыць у студэнцкі інтэрнат. Не атрымалася. Студэнты не прыжыліся. Замінала здань — прывід дамы ў белым, што блукала ўначы па калідорах яшчэ з часоў існаваньня манастыра. Будыніну са старажытнай мінуўшчынай ды нядобраю славаю перадаюць ва ўладаньні музэя. Спрабуючы ня толькі разгадаць таямніцу здані, але і знайсьці фэномэну яе зьяўленьня цалкам праўдападобнае абгрунтаваньне аўтар разам са сваім героем- распавядальнікам паглыбляецца ў гісторыю роднага краю, прычым, робіць гэта настолькі пераканальна, што стварае ў чытача эфэкт рэальнай прысутнасьці ў 17 стагодзьдзі. Чаго варты адзін толькі дзёньнік нашай зямлячкі, што прайшла турэцкі палон ды ўратавалася ад інквізыцыі! Да таго ж узяўшы ў рукі гэтую кнігу, можна ня толькі з прыемнасьцю і карысьцю бавіць вольны час, але й азнаёміцца з вынікам невялічкага дасьледаваньня даволі даўняй і распаўсюджанай прымхі пра «агеньчыкі на могілках», што нібыта зьяўляюцца там найчасьцей вясновай парою, паразважаць над прычынамі ўзьнікненьня анамальнага і ўсё ж такі ўведаць даволі нечаканую разгадку таямніцы Белай Дамы.
Адразу прывабіў ня толькі цудоўны тэкст перакладу навэлы, зроблнгы Сяргеем Шупам, а й тое, што дзеяньне яе адбываецца ў 19 стагодзьдзі ў нашых краёх, у маёнтку графа Міхала Шэмета непадалёк ад Коўна. Менавіта сюды з мэтай вывучэньня пісьмовых крыніц жамойцкай мовы прыяжджае прафэсар Вітэнбах. Тут ён адразу сустракае безьліч экзотыкі, чараўніцтва ды мясцовае самабытнасьці, паглядзець на якую, тым больш вачыма імшаземца, не зашкодзіць кожнаму беларусу ці літоўцу. Навуковец знаёміцца з побытам тамтэйшай арыстакратыі, сярод якой сустракаюцца дзіўныя людзі, нават спрычыняецца да гісторыі каханьня. Толькі падарожнымі нататкамі, старажытнымі паданьнямі, апісаньнем шляхецкага вясельнага абраду справа не абмяжоўваецца, бо аказваецца, літоўская прымаўка «Мішка з мядзьведзем — абодва тое самае» — ня проста дакладнае народнае выслоўе, а рэальны жыцьцёвы факт. Ды і сапраўдныя пярэваратні здатныя жыць ня толькі ў фальклёрных паданьнях.
Прывід Уладзімера Саламахі існуе ў варунках канца дваццатага стагодзьдзя і надта ж розьніцца ад сваіх клясычных папярэднікаў. Ня лётае апоўначы па могілках, не пераўвасабляецца ў кажана, а ўзначальвае адзін з дзяржаўных камітэтаў, мае ўласнае імя — Пятро Кірылавіч, а таксама вядомыя ў вузкім коле мянушкі — Двойчы дацэнт і Засрак (заслужаны работнік культуры). Не ствараючы нічога карыснага, ён ня толькі імітуе шалёную дзейнасьць у сьценах роднай установы, але і трымае ў жывёльным жаху сваіх падначаленых. Гэта ў яго атрымліваецца, бадай, нават лепей, чым у фальклёрных нячысьцікаў. Чары, сурокі тут не пры чым. Крыніца незвычайных здольнасьцяў — улада, запатрабаванасьць дзяржаваю такіх зданяў у крэслах ды маніпуляцыя чалавечай сьвядомасьцю. Аповесьць раскрывае літаральна пакрокава маніпулятыўны стыль кіраваньня, бачна, што аўтар выдатна дасьледаваў прыроду ўладных прывідаў, а цяпер вучыць астатніх не баяцца іх, бо ўсякая здань зьнікае з надыходам сьвятла .І прывід, хай сабе і ў скураным крэсьле, — тут не выключэньне.
Ад неспазнаных зьяваў пяройдзем да звышнатуральных чалавечых магчымасьцяў. Ведаеце, мне, як і аднаму з герояў гэтай фантастычнай аповесьці, даўно не ставала побытавай фантастыкі. Кнігі без касьмічных прыхадняў са складаным лятальным апаратам, сакрэт пабудовы якога я ўсё адно не зразумею, колькі б ня пнулася.
Падзеі твора пачынаюць разьвівацца ў савецкі час у атачэньні родных варункаў ды краявідаў: рэчкі, спрамленай у канаву, што болей не прыцягвае ваду, землякоў, каторыя цягаюць вёдры для паліўкі гарода і бясконца чакаюць дажджу, грамадзкага ладу, дзе твае здольнасьці няхай сабе й самыя карысныя ды цудадзейныя, зусім не запатрабаваныя, адно праблемы ствараюць.
Вось што б рабілі вы, каб адкрылі ў сабе ўменьне кіраваць надвор’ем, як шараговы супрацоўнік мэтэаслужбы Ігар Зьвень, або з гадамі пачалі не старыцца, а маладзець, як пэнсіянэр і былы франтавік Мікалай Янчэня. Узрадаваліся? Гэтак жа і яны зрабілі. А пасьля ў аднаго пачаліся праблемы на працы з прычыны недакладнасьці мэтэапрагнозаў, а другі змушаны быў падрабляць пашпарт, каб пэнсію атрымаць ды прадстаўляцца баявым сябрам уласным сынам. І гэта не фінал, а толькі пачатак іхніх сапраўдных прыгодаў ды нягодаў.
Адсутнасьць сьлядоў на месцы сэрыйных забойстваў, кінжал, што ўмее лётаць, ды сьвятар у якасьці дэтэктыва — усё, здавалася б, сьведчыць аб датычнасьці да злачынства нейкай д’ябальскай сілы. Чаго ж у гэтай гісторыі болей: чорнай магіі, супадзеньняў, маніі перасьледу ці ўдалай містыфікацыі? Пытаньняў узьнікае зашмат. З адказам раю не сьпяшацца, каб не ўпусьціць самага істотнага. Бо разгадка вас усё роўна не абміне і не расчаруе.
.
Аляксей Карпюк. Белая Дама. Аповесьць
Менск, «Мастацкая літаратура», 1992У другой палове 20 стагодзьдзя колішні зачынены кляштар спрабавалі пераўтварыць у студэнцкі інтэрнат. Не атрымалася. Студэнты не прыжыліся. Замінала здань — прывід дамы ў белым, што блукала ўначы па калідорах яшчэ з часоў існаваньня манастыра. Будыніну са старажытнай мінуўшчынай ды нядобраю славаю перадаюць ва ўладаньні музэя. Спрабуючы ня толькі разгадаць таямніцу здані, але і знайсьці фэномэну яе зьяўленьня цалкам праўдападобнае абгрунтаваньне аўтар разам са сваім героем- распавядальнікам паглыбляецца ў гісторыю роднага краю, прычым, робіць гэта настолькі пераканальна, што стварае ў чытача эфэкт рэальнай прысутнасьці ў 17 стагодзьдзі. Чаго варты адзін толькі дзёньнік нашай зямлячкі, што прайшла турэцкі палон ды ўратавалася ад інквізыцыі! Да таго ж узяўшы ў рукі гэтую кнігу, можна ня толькі з прыемнасьцю і карысьцю бавіць вольны час, але й азнаёміцца з вынікам невялічкага дасьледаваньня даволі даўняй і распаўсюджанай прымхі пра «агеньчыкі на могілках», што нібыта зьяўляюцца там найчасьцей вясновай парою, паразважаць над прычынамі ўзьнікненьня анамальнага і ўсё ж такі ўведаць даволі нечаканую разгадку таямніцы Белай Дамы.
Праспэр Мэрымэ. Локіс. Навэла з кнігі «Праспэр Мэрымэ. Навэлы».
Менск, «Мастацкая літаратура», 1990Адразу прывабіў ня толькі цудоўны тэкст перакладу навэлы, зроблнгы Сяргеем Шупам, а й тое, што дзеяньне яе адбываецца ў 19 стагодзьдзі ў нашых краёх, у маёнтку графа Міхала Шэмета непадалёк ад Коўна. Менавіта сюды з мэтай вывучэньня пісьмовых крыніц жамойцкай мовы прыяжджае прафэсар Вітэнбах. Тут ён адразу сустракае безьліч экзотыкі, чараўніцтва ды мясцовае самабытнасьці, паглядзець на якую, тым больш вачыма імшаземца, не зашкодзіць кожнаму беларусу ці літоўцу. Навуковец знаёміцца з побытам тамтэйшай арыстакратыі, сярод якой сустракаюцца дзіўныя людзі, нават спрычыняецца да гісторыі каханьня. Толькі падарожнымі нататкамі, старажытнымі паданьнямі, апісаньнем шляхецкага вясельнага абраду справа не абмяжоўваецца, бо аказваецца, літоўская прымаўка «Мішка з мядзьведзем — абодва тое самае» — ня проста дакладнае народнае выслоўе, а рэальны жыцьцёвы факт. Ды і сапраўдныя пярэваратні здатныя жыць ня толькі ў фальклёрных паданьнях.
Уладзімер Саламаха. Прывід у скураным крэсьле. Аповесьці
Менск, «Мастацкая літаратура», 1994Прывід Уладзімера Саламахі існуе ў варунках канца дваццатага стагодзьдзя і надта ж розьніцца ад сваіх клясычных папярэднікаў. Ня лётае апоўначы па могілках, не пераўвасабляецца ў кажана, а ўзначальвае адзін з дзяржаўных камітэтаў, мае ўласнае імя — Пятро Кірылавіч, а таксама вядомыя ў вузкім коле мянушкі — Двойчы дацэнт і Засрак (заслужаны работнік культуры). Не ствараючы нічога карыснага, ён ня толькі імітуе шалёную дзейнасьць у сьценах роднай установы, але і трымае ў жывёльным жаху сваіх падначаленых. Гэта ў яго атрымліваецца, бадай, нават лепей, чым у фальклёрных нячысьцікаў. Чары, сурокі тут не пры чым. Крыніца незвычайных здольнасьцяў — улада, запатрабаванасьць дзяржаваю такіх зданяў у крэслах ды маніпуляцыя чалавечай сьвядомасьцю. Аповесьць раскрывае літаральна пакрокава маніпулятыўны стыль кіраваньня, бачна, што аўтар выдатна дасьледаваў прыроду ўладных прывідаў, а цяпер вучыць астатніх не баяцца іх, бо ўсякая здань зьнікае з надыходам сьвятла .І прывід, хай сабе і ў скураным крэсьле, — тут не выключэньне.
Уладзімер Шахавец. Двое сярод астатніх. Аповесьць з кнігі «Уладзімер Шахавец. Выбранае. Аповесьці»
Менск, «Мастацкая літаратура», 1992Ад неспазнаных зьяваў пяройдзем да звышнатуральных чалавечых магчымасьцяў. Ведаеце, мне, як і аднаму з герояў гэтай фантастычнай аповесьці, даўно не ставала побытавай фантастыкі. Кнігі без касьмічных прыхадняў са складаным лятальным апаратам, сакрэт пабудовы якога я ўсё адно не зразумею, колькі б ня пнулася.
Падзеі твора пачынаюць разьвівацца ў савецкі час у атачэньні родных варункаў ды краявідаў: рэчкі, спрамленай у канаву, што болей не прыцягвае ваду, землякоў, каторыя цягаюць вёдры для паліўкі гарода і бясконца чакаюць дажджу, грамадзкага ладу, дзе твае здольнасьці няхай сабе й самыя карысныя ды цудадзейныя, зусім не запатрабаваныя, адно праблемы ствараюць.
Вось што б рабілі вы, каб адкрылі ў сабе ўменьне кіраваць надвор’ем, як шараговы супрацоўнік мэтэаслужбы Ігар Зьвень, або з гадамі пачалі не старыцца, а маладзець, як пэнсіянэр і былы франтавік Мікалай Янчэня. Узрадаваліся? Гэтак жа і яны зрабілі. А пасьля ў аднаго пачаліся праблемы на працы з прычыны недакладнасьці мэтэапрагнозаў, а другі змушаны быў падрабляць пашпарт, каб пэнсію атрымаць ды прадстаўляцца баявым сябрам уласным сынам. І гэта не фінал, а толькі пачатак іхніх сапраўдных прыгодаў ды нягодаў.
Гілберт Кійт Чэстартан. Кінжал з крыламі. Дэтэктыўныя навэлы
Менск, «Юнацтва», 1994Адсутнасьць сьлядоў на месцы сэрыйных забойстваў, кінжал, што ўмее лётаць, ды сьвятар у якасьці дэтэктыва — усё, здавалася б, сьведчыць аб датычнасьці да злачынства нейкай д’ябальскай сілы. Чаго ж у гэтай гісторыі болей: чорнай магіі, супадзеньняў, маніі перасьледу ці ўдалай містыфікацыі? Пытаньняў узьнікае зашмат. З адказам раю не сьпяшацца, каб не ўпусьціць самага істотнага. Бо разгадка вас усё роўна не абміне і не расчаруе.
.
