Шупа, Ергавіч, сэўдалінкі і басьнійская кава

Сяргей Шупа — журналіст Радыё Свабода, перакладчык. Перакладаў, сярод іншага, творы П. Мэрымэ, Г. Мапасана, Э. По, Х. Л. Борхеса, Б. Шульца, Э. Керэта, Л. Дарэла, Б. Віяна, Дж. Джойса. Пераклады выходзілі асобнымі выданьнямі, а таксама ў альманахах «Далягляды» і «Братэрства», газэтах «ЛіМ», «Наша Ніва», часопісах «Крыніца», «Фрагмэнты», «АРХЭ» ды на сайце litaratura. org.

З нагоды выхаду кніжкі Міленкі Ергавіча «Іншала, Мадона, іншала» ў Менску, Сяргей распавядае нам пра гэтага пісьменьніка і ягоныя творы, пра мову, на якой Ергавіч піша, ды пра мову, на якую гэтую кніжку давялося перакласьці. І яшчэ пра каву, якую можна пакаштаваць у Заграбе і Сараеве.



ЧАМУ МАЛА ПЕРАКЛАДАЎ

Максімюк: Сяргей, некалькі дзён таму ў выдавецтве Зьміцера Коласа выйшла кніжка Міленкі Ергавіча «Іншала, Мадона, іншала» ў вашым перакладзе. Загадак і сакрэтаў у гэтай падзеі столькі, што я ня ўпэўнены, ці дам рады пра ўсе запытацца, а вам ці захочацца на ўсё адказаць. Але паспрабуем. Пачнем зь лёгкага пытаньня: Гэта каторая па ліку кніжка вашых перакладаў на гэтым сьвеце? І чаму так мала кніжак вы пераклалі, асабліва калі параўнаць гэты лік з колькасьцю моваў, зь якіх вы маглі б перакладаць?

Шупа: На жаль падрабязную бібліяграфію сваіх публікацыяў я кінуў складаць гадоў дваццаць таму, але так прыблізна гэтая кніжка можа быць недзе так паміж пятнаццатай і дваццатай. Магло б быць і болей, калі б я ў міжчасе ня ўзяўся рабіць пару крыху большых праектаў — укладаньне і выданьне Архіваў БНР, рэдагаваньне Ангельска-беларускага слоўніка, выданьне ўспамінаў і дзёньнікаў Зоры Кіпель, а яшчэ й пераклад ****** для ******* — усё гэта разам заняло гадоў дзесяць, лічыце, што за кожны год можна было б перакласьці 1–2 кнігі...



ВАР’ЯТКА З ДАМАСКУ

Максімюк: Наступная загадка — загаловак кніжкі... Тут мне адчуваецца перапляценьне хрысьціянскай і мусульманскай традыцыі. Ці ў добры бок я думаю?

Шупа: У добры:) Гэтыя словы прамаўляе жанчына-вар’ятка на рынку ў Дамаску. Хрысьціянка сярод чужога сьвету, гэтак яна — як умее — дзякуе добрым людзям, якія часам яе нечым накормяць. Наагул бальшыня падзеяў у кнізе адбываецца ў Босьніі — зямлі на мяжы цывілізацыяў, вераў, культураў, моваў. Усе яны там пераплятаюцца, узаемаўзалежніваюцца і ствараюць нейкае соцыякультурнае напружаньне, якое дае шырокія магчымасьці для літаратуры. Нездарма падзеі такіх вялікіх кніг паўдзённых славянаў, як «Мост на Дрыне» Івы Андрыча або «Дэрвіш і сьмерць» Мэшы Сэлімавіча, адбываюцца ў Босьніі.

Дарэчы, падчас перакладу «Мадоны» мне ўвесь час муляла гэтае слова «Босьнія» — такое няроднае, неславянскае ў сваёй форме — не раўнуючы як нейкая Кенія, Гамбія, Намібія... Яно прыйшло да нас з Расеі, а туды — зь нейкіх заходнеэўрапейскіх моваў, тым часам як палякі называюць тую краіну Босьня, а чэхі захавалі арыгінальнае Босна. Я быў нават паспрабаваў зрабіць рэвалюцыю і славянізаваць гэтыя словы: Босна, босенскі, босенцы, але пасьля неяк адчуў, што гэта будзе занадта, і пакінуў Босьнія, басьнійскі, басьнійцы. Адзінае, што варта ўвесьці — слова басьняк — для азначэньня аднаго з трох этнасаў, што насяляюць Босьнію побач з сэрбамі і харватамі, таго, які раней называлі «мусульмане» (у этнічным сэнсе). А басьнійцы тады — гэта прадстаўнікі ўсіх трох этнасаў Босьніі.

СЭЎДАЛІНКІ І КЛÁПЫ

Максімюк: Большасьць беларускіх чытачоў гэтай кніжкі не прачытае, напрыклад таму, што наклад кніжкі невялікі, што цяпер у Беларусі кніжак наогул не чытаюць, а толькі ходзяць на прэзэнтацыі... Таму аўтару ці перакладчыку трэба пры розных нагодах распавядаць, пра што кніжка, каб аглядальнікі маглі пра яе напісаць у газэтах. Давайце мы тут паспрабуем даць нейкую такую падказку... Пра што кніжка? І які ў яе жанр? Гэта раман? Зборнік апавяданьняў?

Шупа: Фактычна гэта зборнік з 19 апавяданьняў, праўда, некаторыя зь іх даволі вялікія — да 50 старонак. Але ёсьць тут адна арыгінальная штука. Сам аўтар назваў гэтыя тэксты літаратурным рэміксам 19 народных песень — 15 сэўдалінак, 3 клáпаў і яшчэ адной песьні, якая складае асобны выпадак. Сэўдалінкі — гэта творы басьняцкага (мусульманскага) гарадзкога фальклёру, тужлівыя песьні пераважна пра каханьне ды іншыя моцныя пачуцьці, гэта своеасаблівы басьнійскі блюз пад акампаніямэнт саза (такі струнны інструмэнт з даўгім грыфам) або пазьней акардэона ці малога ансамбля. Клáпа — гэта жанр вакальнай далматынскай музыкі, акапэльнае шматгалосьсе ў выкананьні малога ансамблю. Ергавіч сабраў 19 гэткіх песень, якія найбольш яго ў жыцьці краналі, і абапіраючыся на выкліканыя імі асацыяцыі, напісаў 19 тэкстаў. У іх паўстае Босьнія ў шырокім ахопе прасторы і часу, у стракатай палітры сюжэтаў і пэрсанажаў, у неверагоднай стылёвай разнастайнасьці, з шматлікімі дыгрэсіямі, гісторыямі ў гісторыях. У кнізе Ергавіч выявіў на поўніцу свой талент апавядальніка — ён тут працягвае традыцыі і Тысячы і адной ночы, і Дэкамэрону, і, безумоўна, Івы Андрыча. Што й ня дзіва, калі ўлічыць, што творчы імпульс кнізе далі скарбы вуснай народнай творчасьці.



ЧАТЫРЫ НОВЫЯ МОВЫ

Максімюк: На кніжцы пазначана, што яна перакладзеная з басьнійскай мовы. Ці не паспрабавалі б вы патлумачыць нам моўна-культурна-нацыянальную сытуацыю Міленкі Ергавіча? На якой насамрэч мове піша гэты пісьменьнік?

Шупа: Гэта была адна зь цяжкавырашальных праблем пры падрыхтоўцы кнігі да выхаду. Сам аўтар кажа: «Я пішу на сваёй роднай мове, на якой гавару і пішу зь дзяцінства. А як яе назваць — гэта ўжо твая праблема...»

А праблема вось у чым. Людзі на бальшыні тэрыторыі паміж цяперашнімі Славеніяй і Македоніяй гістарычна гаварылі на даволі блізкіх дыялектах і гаворках і збольшага разумелі адны адных. Аднак дзеля таго, што яны належалі і належаць да розных дзяржаваў, вераў, культураў, цывілізацыяў, пытаньне назвы іх мовы ці моваў заўсёды было прадметам палітычных дыскусіяў і маніпуляцыяў. У сярэдзіне ХІХ стагодзьдзя інтэлектуалы славянскіх народаў, прыгнечаных турэцкім і аўстрыйскім ярмом, дамовіліся аб стварэньні адзінай мовы, якая пазьней стала называцца сэрбскахарвацкай або харвацкасэрбскай (гледзячы зь якога боку глядзець). Стварэньне ў 1918 годзе адзінай дзяржавы паўднёвых славянаў далі справе адзінай мовы новы імпульс. Было ў гэтым моўным будаўніцтве і нямала штучнага і ненатуральнага, быў і валюнтарызм і Gleichschaltung.

Пры гэтым паасобныя рэспублікі Югаславіі захоўвалі пэўныя асаблівасьці , і хоць палітычным рашэньнем пастулявалася існаваньне адзінай мовы, моўны стандарт Заграбу ўсё ж адрозьніваўся ад бялградзкага. Недзе на паўдарозе між імі была Босьнія, дзе тыя сэрбскія і харвацкія рознасьці мяшаліся ў кучу. Аднак басьнійцы былі ў нейкім сэнсе абдзеленыя — у назове мовы ім месца не было.

Цэнтрабежныя палітычныя падзеі канца ХХ стагодзьдзя паклалі канец аб’яднаўчаму моўнаму праекту, і сёньня на месцы колішняй сэрбскахарвацкай/харвацкасэрбскай афіцыйна існуюць чатыры «новыя» мовы — сэрбская, харвацкая, басьнійская і чарнагорская. Магчыма, у будучыні дывэргенцыя (разыход у розныя бакі) паміж імі павялічыцца і яны стануць рэальна рознымі мовамі. Аднак на сёньня сытуацыя такая, што носьбіты гэтых моваў разумеюць адны адных безь перакладчыкаў, літаратура паміж гэтымі мовамі ўзаемна не перакладаецца (праўда, замежная літаратура перакладаецца на кожную асобна, але гэта ўжо іншае пытаньне).

Пра сэрбскахарвацкую мову ніхто ўжо асабліва і не ўспамінае, аднак лінгвісты часам ужываюць тэрмін «сярэднепаўднёваславянская мова» або «сярэднепаўднёваславянская дыясыстэма», уключаючы сюды якраз усе тыя ўзаемазразумелыя мовы, а звычайныя людзі часта, каб не ўскладняць сытуацыю, гавораць «па-нашаму».

Аднак жыхар тых краёў паводле вымаўленьня, інтанацыі, нейкіх спэцыфічных словаў ці канструкцыяў адразу пазнае адкуль вы, варта вам толькі адкрыць рот. Часам выявіць праз мову сваю этнічную прыналежнасьць бывае і небясьпечна. Ёсьць такі жарт. Чалавек заходзіць у кавярню і задумваецца, што замовіць: каву (па-харвацку), кафу (па-сэрбску) або кахву (па-басьнійску) і ўрэшце, каб не рызыкаваць, замаўляе капучына...

Міленка Ергавіч — сараеўскі харват і гаворыць так, як гавораць іншыя колішнія і цяперашнія адукаваныя жыхары Сараева. Цяпер ён жыве ў Заграбе, піша ў харвацкія выданьні і піша так, як там прынята пісаць.

Кніга «Іншала, Мадона, іншала» тэматычна басьнійская, таму басьнійская моўная стыхія там відавочна пераважае. І калі выбіраць зь цяперашніх чатырох пост-югаслаўскіх моваў, то выбар схіляецца на карысьць басьнійскай. Праўда ёсьць у кнізе месца і харвацкай, і далматынскім дыялектам, і дубоваму сэрбскахарвацкаму канцылярыту.



ЦІ ІСНУЕ ЮГАСЛАЎСКАЯ ЛІТАРАТУРА?

Максімюк: Дзякую. Трэба, канешне, будзе пракруціць сабе гэтае месца запісу разоў пяць і яшчэ падумаць, што вы тут нам сказалі і пра якую мову... А вось лягчэйшае пытаньне, як спадзяюся: да якой літаратуры трэба залічыць Міленку Ергавіча?

Шупа: Гэта таксама пытаньне неадназначнае. Паводле месца паходжаньня і тэматыкі некаторых кніг — да басьнійскай, паводле генэтыкі і цяперашняга месца пражываньня — да харвацкай. Аднак гэткая катэгарызацыя даволі расплывістая, дый сам аўтар не адчувае сябе ў ёй дастаткова ўтульна. Рэч у тым, што патэнцыйныя чытачы Ергавіча ў арыгінале жывуць у чатырох краінах былой Югаславіі, і рэзаць гэтую прастору паводле дзяржаўных межаў сам аўтар лічыць немэтазгодным. Да таго ж гэтых чытачоў «па-нашаму» аб’ядноўвае і пэўны агульны культурна-гістарычны фон, цень Югаславіі дагэтуль вісіць над імі. З разьлікам на гэта, напрыклад, удзельнікі конкурсу Эўравізіі ад гэтых краін сьпяваюць не па-ангельску, а, зноў жа, «па-нашаму» — каб заваяваць галасы заўчорашніх братоў па Югаславіі і ўчорашніх лютых ворагаў, і гэта апраўдвае сябе на сто працэнтаў.

Сам Ергавіч выступае за разьвіцьцё супольнага рэгіянальнага (дзе пад рэгіёнам разумеюцца краіны пост-Югаславіі) літаратурнага жыцьця, хоць бы й з прагматычных меркаваньняў — каб у разы пашырыць кола чытачоў. За гэта ў Харватыі яго часам «не разумеюць», лічаць чужынцам, юганастальгікам, а калі ён выступіў з падтрымкай праекту стварэньня рэгіянальнага ПЭН-Клюбу, проста абазвалі сэрбскім янычарам. Таму ў нядаўнім інтэрвію газэце Neue Zürcher Zeitung, Ергавіч парадаксальна і правакацыйна сказаў: «Я — югаслаўскі пісьменьнік».



ЧАРШЫЯ, МАХАЛА І АБДЭСТ

Максімюк: Як вам з той басьнійскай мовы перакладалася? Сам пісьменьнік сказаў харвацкім журналістам, што ён падазрае, што беларускі пераклад можа быць лепшы за арыгінал, паколькі перакладчык Сяргей Шупа валодае ня толькі культурнымі кодамі мовы, зь якой перакладае, але таксама «канатацыямі цюркізмаў, арабізмаў і германізмаў, якіх у кнізе процьма». Як гэтыя цюркізмы і арабізмы захаваліся ў перакладзе?

Шупа: Хоць мне й прыемна было прачытаць пра сябе такое ў галоўнай харвацкай штодзённай газэце, але я лічу, што пісменьнік тут значна перабольшыў, мабыць пад уражаньнем той вялізнай кучы пытаньняў пра нейкія глыбінныя нюансы тэксту, якімі я яго рэгулярна засыпаў праз трубаправоды інтэрнэту.

Пасьля выхаду кнігі ў 2004 годзе сам аўтар на магчымасьць яе перакладу глядзеў даволі скептычна: «Рэч у тым, што мова кнігі „Іншала, Мадона, іншала“ — гэта (рэ)канструяваная, архаічная мова, заснаваная на розных басьнійскіх і далматынскіх архаічных гаворках. Каб дакладна яе перакласьці, трэба было б у мове перакладу знайсьці нейкі карэлятыў, што, як мы ведаем, справа нялёгкая».

Што да цюркізмаў і іншых арыенталізмаў, то яны ў мове кнігі маюць не экзатычную, а хутчэй гістарычную канатацыю. Турцызмы ў басьнійскай (і ў меншай ступені — у харвацкай і сэрбскай) мове апісваюць старадаўнюю гарадзкую культуру і побыт, таму й перакладаць іх даводзілася хутчэй азіраючыся на старабеларускі лексыкон. Часта даводзілася шкадаваць, што прыступаючы да працы я не перачытаў усе тры дзясяткі тамоў Гістарычнага слоўніка беларускай мовы... Часам арыенталізмы — гэта проста нэўтральная лексыка басьнійскай мовы (а ў сэрбскай ці харвацкай яна ўжо была б стылістычна афарбаваная), дык і перакладаліся як ёсьць а стылёвая страта кампэнсавалася архаізацыяй сынтаксісу ці яшчэ як.

Безь перакладу, як рэаліі, з тлумачэньнем, я вырашыў пакінуць толькі нейкія спэцыфічныя паняцьці, напрыклад «чаршыя», «махала», «абдэст», калі страту не было б чым кампэнсаваць, а апісальныя звароты выглядалі б нязграбна.

Цяжэй было, напрыклад, зь перадачай гарадской заграбскай або далматынскай гаворкі, але й там я не наважваўся на сьмелыя экспэрымэнты, каб тэкст ня страціў сваю натуральнасьць.

Наагул, я стараўся там, дзе гэта толькі можна, захаваць дух, структуру лексычных формаў, сынтаксіс арыгіналу. Думаю, што гэты «басьнійскі акцэнт» у перакладзе ня будзе моцна вытыркацца, і вельмі спадзяюся, што ён сьвежай плыньню арганічна ўліецца ў беларускую моўную стыхію.



INDEX LIBRORUM

Максімюк: У харвацкай газэце Jutarnji list Ергавіча назвалі самым значным пісьменьнікам Балканаў пасьля Данілы Кіша і Івы Андрыча. Акрамя кніжкі, якую вы цяпер пераклалі, і «Сараеўскага мальбара», якая публікавалася ў «Архэ» крыху раней, вы маглі б назваць некаторыя іншыя кніжкі гэтага пісьменьніка і сказаць дзьве-тры фразы пра кожную зь іх? Як той казаў, аб чым піша гэты пісьменьнік?

Шупа: Пазнаёміць з творчасьцю Міленкі Ергавіча цяжкавата, бо ад часу выданьня першага зборніка паэзіі ў 1988 годзе і да сёньня ў яго выйшла 35 кніг: 6 раманаў, 3 аповесьці, 1 прыпавесьць, 8 зборнікаў апавяданьняў, 7 паэтычных зборнікаў, 9 кніг эсэістыкі і 1 драма. Амаль што па дзьве кнігі за год. Я сачу за творчасьцю Ергавіча ўжо сем гадоў і ледзь пасьпяваю чытаць ягоныя навінкі. Ягоныя кнігі выходзілі ў перакладах на 20 моваў, найбольш — у Італіі і Нямеччыне, на постсавецкай прасторы — толькі ў Літве і Беларусі. Ну й варта папярэдзіць, што я прачытаў толькі дваццаць Ергавічавых кніг, так што вычарпальную карціну намаляваць не магу.

Аб чым жа ж піша гэты пісьменьнік... Першы раман — «Арэхавы палац» (2004) — панарама лёсу адной сям’і з Дуброўніку на працягу стагодзьдзя, у перакуленай храналёгіі, нават нумарацыя разьдзелаў ідзе ад апошняга да першага. Вялікая гісторыя празь лёс маленькіх людзей. У рамане «Gloria in Excelsis» (2005) пераплятаюцца тры сюжэтныя лініі — летапісная хроніка адбудоўвы згарэлага францішканскага кляштара ў асманскай Босьніі, начное чаканьне групы людзей у заграбскім бамбасховішчы ў часы Незалежнай дзяржавы Харватыі (1941–1945), блуканьні па Заграбе харватскага лётчыка, афіцэра брытанскай авіяцыі, у першыя тыдні камуністычнай Югаславіі. У фінале кнігі гэтыя тры лініі неверагодным чынам сыходзяцца ў адной кропцы. «Рута Танэнбаўм» (2006) — пра лёс маленькай Руты, тэатральнага вундэркінда, якую заграбская публіка літаральна насіла на руках, пакуль у красавіку 1941-га раптам не настаў новы парадак, пры якім Руціна паходжаньне сталася знакам бяды. «Сэрда сьпявае ў сутоньні на Духаў дзень» (2007) — цьмяная гісторыя аб забойстве ўсходнеэўрапейскай дзяўчынкі, якая сьпявала на заграбскіх вуліцах, з пэрспэктываў чатырох людзей, якія (магчыма) маюць да гэтай гісторыі дачыненьне. У цыклі аповесьцяў «Б’юік рыўера» (2002), «Фрылэндэр» (2007) і «Волга, Волга» (2009), аб’яднаных тэмай «чалавек і аўтамабіль», гісторыі адбываюцца ў дарозе або вакол дарогі, на ўцёках, у выгнаньні... У апавяданьнях Ергавіча пераважаюць падзеі найноўшай гісторыі Югаславіі і пост-Югаславіі, і зноў жа — «вялікая» гісторыя празь лёс «маленькіх» людзей. Часам ловіш сябе на думцы, што чытаеш усё тую самую, вялікую панарамную кнігу, якую Ергавіч піша вось ужо больш за дваццаць гадоў.

35 кніг за 24 гады — гэта яшчэ далёка ня ўсё. Міленка Ергавіч — плённы публіцыст, аўтар рэгулярных калёнак у найбуйнейшых газэтах Харватыі (Jutarnji list) і Сэрбіі (Политика), на сайце Radio Sarajevo і хто ведае дзе яшчэ. Публіцыст востракрытычны і бескампрамісны, можна сказаць, enfant terrible харвацкай мэдыяпрасторы.

Пры гэтым на сёньня Міленка Ергавіч — пісьменьнік пазасыстэмны. На пачатку 2000-х гадоў ён з шэрагам пісьменьнікаў з-за грамадзка-палітычнай нязгоды выйшаў з Саюзу харвацкіх літаратараў, утварыўшы Харвацкі саюз пісьменьнікаў. А ў 2007-м выйшаў і з ХСП, бо «далейшае знаходжаньне ў тым саюзе супярэчыла ягоным поглядам на харвацкую літаратуру і літаратуру наагул». І гэта дае яму поўную прафэсійную свабоду.

А сваю пісьменьніцкую плённасьць у згаданым інтэрвію газэце Neue Zürcher Zeitung ён тлумачыць так: «Маё жыцьцё арганізавана так, што я амаль нічога не раблю апрача што чытаю, слухаю музыку, гляджу фільмы і часам пішу. Я не займаюся ніякай грамадзкай дзейнасьцю, ня маю ніякіх хобі і ня п’ю — ну хіба што ў нейкай бялградзкай „кафане“. Проста ў мяне больш часу, чым у іншых. А дзеля таго, што нада мной няма ніякага начальніка, на мяне часта нападае страх перад нічоганерабленьнем за пісьмовым сталом».



КАВА З РАХАТ-ЛУКУМАМ

Максімюк: Мы праводзім гутарку для рубрыкі «Café Europa». А таму было б недаравальна, калі б я вас не запытаў пра балканскую каву, пра якую вы ўжо распавялі такі супэрскі анэкдот. Вы сустракаліся зь Ергавічам у Заграбе, былі ў іншых мясьцінах Харватыі, і ў басьнійскім Сараеве. Ці п’юць там каву, і якую?

Шупа: Зь Ергавічам кавы не пап’еш, бо ён, колішні каваман, ужо даўнавата яе не ўжывае. Таму звычайна калі я п’ю каву, ён бярэ сабе колу або проста ваду. Дый заграбская кава нічым асаблівым не адрозьніваецца ад любой іншай цэнтральна-усходнеэўрапейскай. Як і кава ў Дуброўніку, Пуле або Любляне.

А вось кава ў Сараеве — гэта, мабыць, якраз тое, пра што вы пытаецеся. Прыгатаваньне і піцьцё кавы ў Босьніі — цэлая цырымонія. Каву трэба сьвежа падсмажыць, пасьля змалоць на адмысловым ручным млынку, зварыць паводле строгага рэцэпту. У сараеўскай Башчаршыі — гістарычным гандлёва-рамесьніцкім сэрцы гораду — ёсьць цэлая вуліца, дзе вырабляюць і прадаюць млынкі, джэзвы, філіжанкі і падносы — усё, што трэба для шчасьця кавамана.

Басьнійская кава сама па сабе салодкая, але стандартна да яе дадаецца кубік рахат-лукуму (таксама няслаба салодкага), каб было чым заядаць. Аднак звычайна да гэтага людзі бяруць яшчэ нейкі салодкі дэсэрт — баклаву, кадаіф, хурмашыцу або туфахію. А гэта ўжо проста салодкія бомбы... Наша сараеўская знаёмая цьвердіць, што ў басьнійцаў генэтычная гатовасьць да салодкага ў разы вышэйшая за норму.



НЕ ЧАКАЙ, ПАКУЛЬ ПЕРАКЛАДЗЕ НЕХТА ІНШЫ

Максімюк: Якія ў вас перакладчыцкія пляны на бліжэйшую будучыню?

Шупа: Маю даўні доўг перад літоўскай літаратурай, паабяцаў сам сабе і агенцтву «Літоўскія кнігі» перакласьці раман «Белы саван» Антанаса Шкемы, бадай што самага папулярнага і культавага літоўскага пісьменьніка-эмігранта. Гэта адназначна адна зь першых кніг, якія б меліся прадстаўляць літоўскую літаратуру за мяжою. Зьбіраўся быў перакласьці «Я абслугоўваў ангельскага караля» Грабала, але Марыйка Мартысевіч тут была спрытнейшая, і са мной такое здарылася ўжо ня першы раз:) Выснова: калі нешта падабаецца, дык перакладай хутчэй, пакуль нехта не пераклаў за цябе. Дык я спадзяюся не прапусьціць хоць бы Грабалаву «Занадта тлумную самоту». Ну й яшчэ ніяк не дае спакою александрыйскі пісьменьнік Ідвар аль-Харат і ягоныя кнігі «Яе шафранавы пыл» і «Александрыйскія дзяўчаты»...

БЕЗ АМБІЦЫІ?

Максімюк: А якія на далейшую? Ня хочацца вам перакласьці нешта тоўстае і калясальнае? Напрыклад, «Упанішады» або «Ў пошуках страчанага часу»?

Шупа: Нейкіх грандыёзных амбіцыйных плянаў да канца жыцьця ня маю. Праўда, неяк зь Сяргеем Харэўскім жартавалі, што як будзем старыя і вольныя ад усіх сацыяльных абавязкаў, дык зробім «Тысячу і адну ноч»: я буду перакладаць, а ён ілюстраваць... А чаму не? :)