Люблю Гародню. Асаблівы беларускі горад. Бадай, самы эўрапейскі з усіх нашых гарадоў. Два гады таму я вельмі цікавым чынам даведалася пра кніжную сэрыю «Гарадзенская бібліятэка». Адзін зь яе каардынатараў Павал Мажэйка вырашыў, што будзе вельмі дарэчна далучыць кнігі названай сэрыі да іншых узнагародаў, што я атрымала за перамогу ў конкурсе моладзевай журналістыкі «Твой стыль» у намінацыі «Найлепшае інтэрв’ю з цікавай асобай». Літаратурнаму журналісту — кнігі ў падарунак. Як апынулася пасьля чытаньня кніг з «Гарадзенскай бібліятэкі», тое было вельмі правільным рашэньнем Паўла. Пра пяць найцікавейшых, на мой погляд, кніг з гэтай сэрыі я і хачу распавесьці.
Выданьне зьЯЎЛЯЕЦЦА першай спробай успамінаў знакамітай гарадзенскай паэткі. «Гэтая кніжка — яшчэ не разьвітаьнне, не запавет, але падвядзеьнне вынікаў», — піша яна ва ўступным слове «Жыць — гэта думаць».
Акрамя ўспамінаў кніга ўтрымлівае вельмі цікавыя, жыва і шчыра напісаныя нарысы пра вядомых людзей, зь якімі альбо сустракалася паэтка, альбо творчасьць якіх паўплывала на жыцьцёвы і творчы шлях Дануты Бічэль. Васіль Быкаў і Аляксей Карпюк, Ларыса Геніюш, Зоська Верас, Анатоль Сыс — пра гэтых і іншых пісьменьнікаў праўдзіва і цёпла ўзгадвае паэтка, спрабуе ацаніць значнасьць гэтых выбітных асобаў беларускае літаратуры для сучасьнікаў і нашчадкаў. Напрыклад, у эсе пра Анатоля Сыса чытаем: «Анатоль Сыс павінен быў стацца нацыянальнай падзеяй, але мы ня вартыя таго, каб ён стаўся нават нашым нацыянальным горам, нашым агульным болем...» У эсэ пра Ларысу Геніюш аўтарка зборніка зьмяшчае лісты сяброўкі з Зэльвы. Усе яны пачынаюцца зваротам «Дарагая Данусенька!»...
«Калі людзі паводзяць сябе, быццам Бога няма, яны правакуюць вайну. Калі людзі жывуць, як дзеці божыя, яны ствараюць спакой... Каб залячыць раны, нанесеныя мне савецкімі начальнікамі, і застацца ў спакоі з Богам, мне спатрэбілася некалькі гадоў перабываньня ў смутку. Але сам паэт Максым дапамог мне сваім прыкладам выйсьці з крыўды, гаркаты і дакору і падзякаваць Богу за малы пробліск вечнасьці ў сэрцы, які Ён мне падараваў».
Гародня-Ўроцлаў, 2012
Гэтая кніга-споведзь зусім нядаўна выйшла ў сэрыі «Гарадзенская бібліятэка». У выданьні зьмешчаная эпісталярная спадчына 1964-1983 гадоў выбітнага беларускага паэта Ларысы Геніюш. У 1956 годзе яна вярнулася з ГУЛАГУ ў родную Зэльву, дзе шмат працавала, ствараючы ўласную хроніку падзей свайго жыцьця, жыцьця беларусаў. Кніга — гэта 420 лістоў, з іх 366 публікуюцца ўпершыню. Выданьне багата ілюстраванае ўнікальнымі фотаздымкамі (85 картак), якіх раней не бачылі чытачы.
Яркая і бескампрамісная ацэнка палітычных падзей таго часу, аналіз літаратурных твораў, роздум над людзкімі ўчынкамі. Цэлы спэктар пачуцьцяў, якія перажывала Геніюш: боль, роспач, гнеў, радасьць і, канечне, любоў.
«Мабыць, няма ніводнай больш-менш значнай падзеі ў грамадзка-культурным жыцьці тагачаснай Беларусі, якую абмінула б яе пяро. І з гэтага гледзішча Геніюшаўскі эпісталярны летапіс — зьява ўнікальная, якая павінна асэнсоўвацца і з літаратурнага, і з гістарыяграфічнага гледзішча», — трапна заўважае ва ўступным слове ўкладальнік выданьня Міхась Скобла.
Гэта першы цалкам архіўны зборнік. У ім апублікаваныя невядомыя творы Быкава 1957-1972 гадоў, а таксама нататнікі, незавершаныя творы і няскончаная аўтабіяграфія, у якой Быкаў шчыра распавядае аб сваіх пісьменьніцкіх посьпехах і няўдачах, аб тым, як шукаў трапныя словы і спрабаваў сябе ў новых жанрах... Усе тэксты — з гарадзенскага архіву народнага пісьменьніка Беларусі, захаваныя ягоным малодшым сынам. Васіль Быкаў лічыў Гародню «утульным і нейкім вельмі чалавечым гарадком над Нёманам». Вельмі цікава пачытаць, напрыклад, кінасцэнар па аповесьці «Сотнікаў», які, як і ўсе астатнія тэксты, зьмешчаныя ў кнізе, раней не друкаваўся. Мяне да ўсяго зацікавілі і ўнікальныя фотаздымкі пісьменьніка, фрагмэнты яго сшыткаў, рукапісы, малюнкі...
Зьбіраў матэрыялы для выданьня Сяргей Шапран, за ўкладаньнем якога ў гэтай жа сэрыі выйшла кніга «Васіль Быкаў. Гісторыя жыцьця» у 2-х тамах.
Гародня-Ўроцлаў, 2008
Гэтая кніга, якая мела назву «Чацвёртае вымярэньне», была падрыхтаваная аўтарам да друку яшчэ перад 1992 годам, незадоўга да таго, як ён адышоў у іншы свет. Палітычная сытуацыя ў краіне неўзабаве зьмянілася. Адмову ў друкаваньні кнігі сям’і пісьменьніка не патлумачылі. Аддалі рукапіс жонцы Іне Карпюк, дзякуючы якой выданьне і пабачыла сьвет праз паўтара дзесятка год. Іна Анатольеўна, якая вельмі чакала гэтую кнігу, так яе і не пабачыла: яе не стала за некалькі месяцаў да выхаду выданьня з друку...
Кніга ўтрымлівае эсэ, апавяданьні, дзёньнікі пісьменьніка, якога ўлады зрабілі «здраднікам». Карпюка зьнялі з пасады старшыні гарадзенскай філіі Саюза пісьменьнікаў, яго творы і артыкулы не публікавалі, а кнігі выкінулі з выдавецкіх плянаў.
Кніга, выдадзеная ў сэрыі «Гарадзенская бібліятэка», падаецца ў аўтарскім варыянце. Дадаліся толькі грунтоўная прадмова-ўспамін Дануты Бічэль ды аўтабіяграфічны тэкст Аляксея Карпюка «Мая Джамалунгма».
«Я — нецярплівы, самаўпэўнены, рэзкі, упарты, лёгкаранімы, нясьціплы, самалюбівы, прамалінейны, некамунікабэльны, скрыты, схільны перабольшваць ды кідацца ў крайнасьці. Цярпець не магу розных канонаў, рэжымаў, рэглямэнтаў і агульнапрынятых норм» — так пісаў пра сябе аўтар.
Вядомы музыка Віктар Шалкевіч напісаў кнігу пра вечнае, хоць і ўжо непатрэбнае. «Гэтая сьціплая кніга — адначасова і падзяка, і вечная памяць тым рэчам, малым і вялікім, сярод якіх мы гадаваліся, якія калісьці былі патрэбныя і ўсіх нас зрабілі такімі, якімі мы ёсьць зараз, а не іншымі...» — піша аўтар ва ўступным слове да кнігі.
Выданьне складаецца з дваццаці эсэяў, у якіх аўтар распавядае пра ўласны досьвед карыстаньня рознымі рэчамі. Гэта і радыёла «УРАЛ-57», і літаратурны зборнік «Художественное слово», і кітайская аўтаручка, і драўляны пэнал (у каго з нас не было такога!), і цяжкая Nokia 5110... Кожны тэкст-ўспамін ілюстраваны чорна-белым фотаздымкам з сямейнага архіву Віктара Шалкевіча, што ўзмацняе нашую веру ў словы аўтара, робіць нас па-сапраўднаму спрычыненымі да ягоных тэкстаў.
«Рука не падымаецца выкінуць іх на сьметнік, тых, што злучалі нашую сям’ю з усім сьветам, шкада, вельмі шкада...»
Данута Бічэль. Хадзі на мой голас
Гародня-Ўроцлаў, 2008Выданьне зьЯЎЛЯЕЦЦА першай спробай успамінаў знакамітай гарадзенскай паэткі. «Гэтая кніжка — яшчэ не разьвітаьнне, не запавет, але падвядзеьнне вынікаў», — піша яна ва ўступным слове «Жыць — гэта думаць».
Акрамя ўспамінаў кніга ўтрымлівае вельмі цікавыя, жыва і шчыра напісаныя нарысы пра вядомых людзей, зь якімі альбо сустракалася паэтка, альбо творчасьць якіх паўплывала на жыцьцёвы і творчы шлях Дануты Бічэль. Васіль Быкаў і Аляксей Карпюк, Ларыса Геніюш, Зоська Верас, Анатоль Сыс — пра гэтых і іншых пісьменьнікаў праўдзіва і цёпла ўзгадвае паэтка, спрабуе ацаніць значнасьць гэтых выбітных асобаў беларускае літаратуры для сучасьнікаў і нашчадкаў. Напрыклад, у эсе пра Анатоля Сыса чытаем: «Анатоль Сыс павінен быў стацца нацыянальнай падзеяй, але мы ня вартыя таго, каб ён стаўся нават нашым нацыянальным горам, нашым агульным болем...» У эсэ пра Ларысу Геніюш аўтарка зборніка зьмяшчае лісты сяброўкі з Зэльвы. Усе яны пачынаюцца зваротам «Дарагая Данусенька!»...
«Калі людзі паводзяць сябе, быццам Бога няма, яны правакуюць вайну. Калі людзі жывуць, як дзеці божыя, яны ствараюць спакой... Каб залячыць раны, нанесеныя мне савецкімі начальнікамі, і застацца ў спакоі з Богам, мне спатрэбілася некалькі гадоў перабываньня ў смутку. Але сам паэт Максым дапамог мне сваім прыкладам выйсьці з крыўды, гаркаты і дакору і падзякаваць Богу за малы пробліск вечнасьці ў сэрцы, які Ён мне падараваў».
Ларыса Геніюш, Лісты з Зэльвы
Гародня-Ўроцлаў, 2012Гэтая кніга-споведзь зусім нядаўна выйшла ў сэрыі «Гарадзенская бібліятэка». У выданьні зьмешчаная эпісталярная спадчына 1964-1983 гадоў выбітнага беларускага паэта Ларысы Геніюш. У 1956 годзе яна вярнулася з ГУЛАГУ ў родную Зэльву, дзе шмат працавала, ствараючы ўласную хроніку падзей свайго жыцьця, жыцьця беларусаў. Кніга — гэта 420 лістоў, з іх 366 публікуюцца ўпершыню. Выданьне багата ілюстраванае ўнікальнымі фотаздымкамі (85 картак), якіх раней не бачылі чытачы.Яркая і бескампрамісная ацэнка палітычных падзей таго часу, аналіз літаратурных твораў, роздум над людзкімі ўчынкамі. Цэлы спэктар пачуцьцяў, якія перажывала Геніюш: боль, роспач, гнеў, радасьць і, канечне, любоў.
«Мабыць, няма ніводнай больш-менш значнай падзеі ў грамадзка-культурным жыцьці тагачаснай Беларусі, якую абмінула б яе пяро. І з гэтага гледзішча Геніюшаўскі эпісталярны летапіс — зьява ўнікальная, якая павінна асэнсоўвацца і з літаратурнага, і з гістарыяграфічнага гледзішча», — трапна заўважае ва ўступным слове ўкладальнік выданьня Міхась Скобла.
Васіль Быкаў, Гарадзенскі архіў
Гародня-Ўроцлаў, 2012Гэта першы цалкам архіўны зборнік. У ім апублікаваныя невядомыя творы Быкава 1957-1972 гадоў, а таксама нататнікі, незавершаныя творы і няскончаная аўтабіяграфія, у якой Быкаў шчыра распавядае аб сваіх пісьменьніцкіх посьпехах і няўдачах, аб тым, як шукаў трапныя словы і спрабаваў сябе ў новых жанрах... Усе тэксты — з гарадзенскага архіву народнага пісьменьніка Беларусі, захаваныя ягоным малодшым сынам. Васіль Быкаў лічыў Гародню «утульным і нейкім вельмі чалавечым гарадком над Нёманам». Вельмі цікава пачытаць, напрыклад, кінасцэнар па аповесьці «Сотнікаў», які, як і ўсе астатнія тэксты, зьмешчаныя ў кнізе, раней не друкаваўся. Мяне да ўсяго зацікавілі і ўнікальныя фотаздымкі пісьменьніка, фрагмэнты яго сшыткаў, рукапісы, малюнкі...
Зьбіраў матэрыялы для выданьня Сяргей Шапран, за ўкладаньнем якога ў гэтай жа сэрыі выйшла кніга «Васіль Быкаў. Гісторыя жыцьця» у 2-х тамах.
Аляксей Карпюк, Разьвітаньне з ілюзіямі
Гародня-Ўроцлаў, 2008Гэтая кніга, якая мела назву «Чацвёртае вымярэньне», была падрыхтаваная аўтарам да друку яшчэ перад 1992 годам, незадоўга да таго, як ён адышоў у іншы свет. Палітычная сытуацыя ў краіне неўзабаве зьмянілася. Адмову ў друкаваньні кнігі сям’і пісьменьніка не патлумачылі. Аддалі рукапіс жонцы Іне Карпюк, дзякуючы якой выданьне і пабачыла сьвет праз паўтара дзесятка год. Іна Анатольеўна, якая вельмі чакала гэтую кнігу, так яе і не пабачыла: яе не стала за некалькі месяцаў да выхаду выданьня з друку...
Кніга ўтрымлівае эсэ, апавяданьні, дзёньнікі пісьменьніка, якога ўлады зрабілі «здраднікам». Карпюка зьнялі з пасады старшыні гарадзенскай філіі Саюза пісьменьнікаў, яго творы і артыкулы не публікавалі, а кнігі выкінулі з выдавецкіх плянаў.
Кніга, выдадзеная ў сэрыі «Гарадзенская бібліятэка», падаецца ў аўтарскім варыянце. Дадаліся толькі грунтоўная прадмова-ўспамін Дануты Бічэль ды аўтабіяграфічны тэкст Аляксея Карпюка «Мая Джамалунгма».
«Я — нецярплівы, самаўпэўнены, рэзкі, упарты, лёгкаранімы, нясьціплы, самалюбівы, прамалінейны, некамунікабэльны, скрыты, схільны перабольшваць ды кідацца ў крайнасьці. Цярпець не магу розных канонаў, рэжымаў, рэглямэнтаў і агульнапрынятых норм» — так пісаў пра сябе аўтар.
Віктар Шалкевіч, Requiem па непатрэбных рэчах
Гародня, 2011Вядомы музыка Віктар Шалкевіч напісаў кнігу пра вечнае, хоць і ўжо непатрэбнае. «Гэтая сьціплая кніга — адначасова і падзяка, і вечная памяць тым рэчам, малым і вялікім, сярод якіх мы гадаваліся, якія калісьці былі патрэбныя і ўсіх нас зрабілі такімі, якімі мы ёсьць зараз, а не іншымі...» — піша аўтар ва ўступным слове да кнігі.
Выданьне складаецца з дваццаці эсэяў, у якіх аўтар распавядае пра ўласны досьвед карыстаньня рознымі рэчамі. Гэта і радыёла «УРАЛ-57», і літаратурны зборнік «Художественное слово», і кітайская аўтаручка, і драўляны пэнал (у каго з нас не было такога!), і цяжкая Nokia 5110... Кожны тэкст-ўспамін ілюстраваны чорна-белым фотаздымкам з сямейнага архіву Віктара Шалкевіча, што ўзмацняе нашую веру ў словы аўтара, робіць нас па-сапраўднаму спрычыненымі да ягоных тэкстаў.
«Рука не падымаецца выкінуць іх на сьметнік, тых, што злучалі нашую сям’ю з усім сьветам, шкада, вельмі шкада...»
