Слова лекуе. Слова добрае і слова літаратурнае (паэтычнае і празаічнае). А пагатоў лекуе слова замоваў. Калісьці ў маленстве ў Лунінцы суседка баба Марына за тры дні адшаптала мяне ад рожы. Я не магу цяпер ня верыць у замовы, бо тады верыць не магла. Яны прыцягваюць сваёй спрадвечнасьцю і беларускасьцю, верай у слова і ў тое, што болю ў беларусаў можа стаць меней.
У адным з найбольш архаічных беларускіх фальклёрных жанраў – замовах, слова надзеленае незвычайнай магічнай сілай, якою напаўняесься й сам, калі ўчытваесься і ўжываесься. Замовы беларусаў, зьвязаныя з гаспадарчай дзейнасьцю чалавека, дапамагаюць, “каб пчолы вяліся” і “ад пажару”, “ад дажджу доўгага” і “ад нячыстай сілы”, “пры ўваходзе ў новую хату” і “пры выхадзе з хаты”, “ад уроку жывёлы” і “ад злога чараваньня”. Замовы супраць хвароб пазбавяць вас ад крывацёку і зьвіху, удару і зубнога болю, прастуды і лішаю, ад грыжы і болю ў жываце, ад “ячменю” на воку і ад ліхаманкі, ад зьляку і ад сухотаў, ад нуды і запою, альбо коратка і зразумела -- “ад усяго”. А калі ў вас усё добра з гаспадаркай і здароўем, дык варта не забыцца і на замовы “на любоў”, “на захаваньне каханьня”, “шоб вярнуўся бацька к дзіцяці”, “на ўмацаваньне шлюбу”.
А як вы не абыякавыя да жыцьця краіны, дык варта вывучыць замову №1351 “На посьпех у судзе”:
“Ня йду на суд, да еду. Еду на суд, аж стаіць дуб, а пад дубам стаяць сталы дубовыя, а за сталамі сядзяць судзьдзі цалковыя. Іх галовы цялячыя, вумы дзіцячыя, а суд за мною.”
Ды і замова №1338 уражвае сваёй надзённасьцю і магічным рэалізмам – “Ад несправядлівага абвінавачваньня”:
“Іду я раб Божы (імя), із ізбы ў дзьвер, із двара ў варота, у зялёныя лугі, у чыстыя паля, у цёмныя лясы; найшоў трыдзісяць прутаў. Ляжыць трыдзісяць грабоў, трыдзісяць міртвяцоў; у тых трыдзесяці міртвяцах серца ні разгараюцца, рукі ні прыпаднімаюцца, уста ні атвараюцца – так і на мене (імя) пусьць серца ні разгараюцца, рукі ні прыпаднімаюцца, уста ні атвараюцца.”
Народны паэт Беларусі Ніл Гілевіч – глыбокі знаўца беларускага фальклёру, аўтар шматлікіх кніг па фальклярыстыцы і ўкладальнік фальклёрных зборнікаў – яшчэ пры канцы 1980-х у кнізе сатыры й гумару “Кантора” стварыў цэлы разьдзел “Замовы”. Ня скажаш, што яны перасталі быць надзённымі: “Замова ад тупасьці, каб ня страціць пасаду”, “Замова ад раўнадушша і бюракратызму”, “Замова ад хабарніцтва”, “Замова ад нізкапаклонства”, “Замова ад балбатні” і г. д. Але ж праз 20 гадоў прыйшло асэнсаваньне, што галоўная хвароба беларускага грамадзтва – страх.
Ня кайцеся і не перажывайце,
Калі ня ўставілі маё імя
У свой артыкул. Там, дзе страх на варце
Душы і сэрца, - выйсьця ў вас няма.
Калі няма выйсьця, чытайце “Замову ад страху”, пакуль выйсьце ня зьявіцца…
Ёсьць хваробы й праблемы, якія былі спадарожнікамі чалавека тысячы гадоў. А ёсьць і тыя, якія маюць сваю дату народзінаў. Радыяцыя для беларусаў пачынае адлік ад 26 красавіка 1986 году. Гераіня навэлі Яраслава Пархуты Сьветка – равесьніца чарнобыльскай бядзе. І яе саму напаткала гэтая бяда. Пасьля лякарні дзяўчынка ляжыць у ложку, а бабуля “робіць замову ад радыяцыі”: “Ліхая бяда з чарнобыльскага гнязда! Люднаю дарогаю не ідзі, а крывуняю ды ў дупляву асіну хавайся ці хоць на сухія лісточкі садавіся…” Сьветку ня могуць уратаваць ні дактары, ні замова. Але каб уратаваўся гэты сьвет, працягваеш паўтараць усьлед за бабуляй: “Каб усе дзеткі здаровенькімі раджаліся, сонейку ўсьміхаліся…”
Адна з найбольш пашыраных хвароб у Беларусі – рак адрачэньня ад роднай мовы. Здаровых мала, альбо і яны пры кожнай нагодзе робяць выгляд, што хворыя. Таму і ня дзіўна, што ў “эпізодах з нагоды” “Замова за мову” Анатоля Зэкава – самыя звычайныя праявы гэтай хваробы. Да прыкладу: “Вы ўвесь час размаўляеце па-беларуску ці толькі з намі?” – запыталі на літаратурнай сустрэчы чытачы ў аднаго паэта. І былі надта зьдзіўлены, пачуўшы адказ: “Заўсёды”. Альбо “Проста збаяліся. Вы ж пра адраджэньне гаворыце, пра мову, ды яшчэ па-беларуску… Падумалі, што і вы “бэнээфавец”…
Замовай за мову можа быць адно заўсёднае ўжываньне мовы. Але ж і літаратурная “замова за мову”, на жаль відаць, ня хутка страціць сваю актуальнасьць.
Падобны на словы замовы
Імёны,
Якімі паэтаў сваіх Беларусь называла –
Колас...
Купала...
Немагчыма не пагадзіцца з Уладзімерам Някляевым. Яны – замова (у іх і сьвятло, і магія, і паэзія, і песьня, і вышыня, і глыбіня…). Яны – дапамагаюць сутнасна сутнасьцю сваіх твораў. Яны – першыя словы замовы, але за імі працяг словаў замовы – іншыя беларускія пісьменьнікі, якія сваімі творамі шэпчуць адну вялікую замову-літаратуру “ад усяго”. Я ёй веру.
ЗАМОВЫ. 2-Е ВЫДАНЬНЕ.
МЕНСК, “БЕЛАРУСКАЯ НАВУКА”, 2000. (БНТ: БЕЛАРУСКАЯ НАРОДНАЯ ТВОРЧАСЬЦЬ)У адным з найбольш архаічных беларускіх фальклёрных жанраў – замовах, слова надзеленае незвычайнай магічнай сілай, якою напаўняесься й сам, калі ўчытваесься і ўжываесься. Замовы беларусаў, зьвязаныя з гаспадарчай дзейнасьцю чалавека, дапамагаюць, “каб пчолы вяліся” і “ад пажару”, “ад дажджу доўгага” і “ад нячыстай сілы”, “пры ўваходзе ў новую хату” і “пры выхадзе з хаты”, “ад уроку жывёлы” і “ад злога чараваньня”. Замовы супраць хвароб пазбавяць вас ад крывацёку і зьвіху, удару і зубнога болю, прастуды і лішаю, ад грыжы і болю ў жываце, ад “ячменю” на воку і ад ліхаманкі, ад зьляку і ад сухотаў, ад нуды і запою, альбо коратка і зразумела -- “ад усяго”. А калі ў вас усё добра з гаспадаркай і здароўем, дык варта не забыцца і на замовы “на любоў”, “на захаваньне каханьня”, “шоб вярнуўся бацька к дзіцяці”, “на ўмацаваньне шлюбу”.
А як вы не абыякавыя да жыцьця краіны, дык варта вывучыць замову №1351 “На посьпех у судзе”:
“Ня йду на суд, да еду. Еду на суд, аж стаіць дуб, а пад дубам стаяць сталы дубовыя, а за сталамі сядзяць судзьдзі цалковыя. Іх галовы цялячыя, вумы дзіцячыя, а суд за мною.”
Ды і замова №1338 уражвае сваёй надзённасьцю і магічным рэалізмам – “Ад несправядлівага абвінавачваньня”:
“Іду я раб Божы (імя), із ізбы ў дзьвер, із двара ў варота, у зялёныя лугі, у чыстыя паля, у цёмныя лясы; найшоў трыдзісяць прутаў. Ляжыць трыдзісяць грабоў, трыдзісяць міртвяцоў; у тых трыдзесяці міртвяцах серца ні разгараюцца, рукі ні прыпаднімаюцца, уста ні атвараюцца – так і на мене (імя) пусьць серца ні разгараюцца, рукі ні прыпаднімаюцца, уста ні атвараюцца.”
НІЛ ГІЛЕВІЧ. ЗАМОВА АД СТРАХУ.
МЕНСК, “МЭДЫСОНТ”, 2009. (БІБЛІЯТЭЧКА ЧАСОПІСУ “ДЗЕЯСЛОЎ”)Народны паэт Беларусі Ніл Гілевіч – глыбокі знаўца беларускага фальклёру, аўтар шматлікіх кніг па фальклярыстыцы і ўкладальнік фальклёрных зборнікаў – яшчэ пры канцы 1980-х у кнізе сатыры й гумару “Кантора” стварыў цэлы разьдзел “Замовы”. Ня скажаш, што яны перасталі быць надзённымі: “Замова ад тупасьці, каб ня страціць пасаду”, “Замова ад раўнадушша і бюракратызму”, “Замова ад хабарніцтва”, “Замова ад нізкапаклонства”, “Замова ад балбатні” і г. д. Але ж праз 20 гадоў прыйшло асэнсаваньне, што галоўная хвароба беларускага грамадзтва – страх.
Ня кайцеся і не перажывайце,
Калі ня ўставілі маё імя
У свой артыкул. Там, дзе страх на варце
Душы і сэрца, - выйсьця ў вас няма.
Калі няма выйсьця, чытайце “Замову ад страху”, пакуль выйсьце ня зьявіцца…
ЯРАСЛАЎ ПАРХУТА. ЗАМОВА АД РАДЫЯЦЫІ.
У кн. СОНЕЧНЫЯ БОРЦІ. МЕНСК, “МАСТАЦКАЯ ЛІТАРАТУРА”, 2011Ёсьць хваробы й праблемы, якія былі спадарожнікамі чалавека тысячы гадоў. А ёсьць і тыя, якія маюць сваю дату народзінаў. Радыяцыя для беларусаў пачынае адлік ад 26 красавіка 1986 году. Гераіня навэлі Яраслава Пархуты Сьветка – равесьніца чарнобыльскай бядзе. І яе саму напаткала гэтая бяда. Пасьля лякарні дзяўчынка ляжыць у ложку, а бабуля “робіць замову ад радыяцыі”: “Ліхая бяда з чарнобыльскага гнязда! Люднаю дарогаю не ідзі, а крывуняю ды ў дупляву асіну хавайся ці хоць на сухія лісточкі садавіся…” Сьветку ня могуць уратаваць ні дактары, ні замова. Але каб уратаваўся гэты сьвет, працягваеш паўтараць усьлед за бабуляй: “Каб усе дзеткі здаровенькімі раджаліся, сонейку ўсьміхаліся…”
АНАТОЛЬ ЗЭКАЎ. ЗАМОВА ЗА МОВУ.
У кн. ГЕНЭРАЛЬСКІ НУМАР. МЕНСК, “МАСТАЦКАЯ ЛІТАРАТУРА”, 2011Адна з найбольш пашыраных хвароб у Беларусі – рак адрачэньня ад роднай мовы. Здаровых мала, альбо і яны пры кожнай нагодзе робяць выгляд, што хворыя. Таму і ня дзіўна, што ў “эпізодах з нагоды” “Замова за мову” Анатоля Зэкава – самыя звычайныя праявы гэтай хваробы. Да прыкладу: “Вы ўвесь час размаўляеце па-беларуску ці толькі з намі?” – запыталі на літаратурнай сустрэчы чытачы ў аднаго паэта. І былі надта зьдзіўлены, пачуўшы адказ: “Заўсёды”. Альбо “Проста збаяліся. Вы ж пра адраджэньне гаворыце, пра мову, ды яшчэ па-беларуску… Падумалі, што і вы “бэнээфавец”…
Замовай за мову можа быць адно заўсёднае ўжываньне мовы. Але ж і літаратурная “замова за мову”, на жаль відаць, ня хутка страціць сваю актуальнасьць.
УЛАДЗІМЕР НЯКЛЯЕЎ. СЛОВЫ ЗАМОВЫ.
У кн. ЗНАК АХОВЫ. МЕНСК, “МАСТАЦКАЯ ЛІТАРАТУРА”, 1983Падобны на словы замовы
Імёны,
Якімі паэтаў сваіх Беларусь называла –
Колас...
Купала...
Немагчыма не пагадзіцца з Уладзімерам Някляевым. Яны – замова (у іх і сьвятло, і магія, і паэзія, і песьня, і вышыня, і глыбіня…). Яны – дапамагаюць сутнасна сутнасьцю сваіх твораў. Яны – першыя словы замовы, але за імі працяг словаў замовы – іншыя беларускія пісьменьнікі, якія сваімі творамі шэпчуць адну вялікую замову-літаратуру “ад усяго”. Я ёй веру.
