Шматдзетная вёска засталася бяз школы

Закрыцьцё вясковай школы ў нашай краіне ўжо даўно ніякая не падзея. Іх закрываюць дзясяткамі ў розных месцах Беларусі па самай банальнай прычыне — на сяле падае нараджальнасьць. І таму рэдка хто пратэстуе супраць чарговага такога закрыцьця. Але Сінягоўская школа заявіла пра сябе вельмі гучна апошнім часам. Бацькі напісалі лісты ва ўсе магчымыя інстанцыі, ад адміністрацыі прэзыдэнта да незалежных газет. У Сінягове пабывалі журналісты БТ і чыноўнікі. Але школу ўсё роўна зачынілі. Чаму?

Сінягова — немаленькая вёска, якая схавалася за дрымучымі лясамі, на самым краі Старадароскага раёну. Яна аб’яўлена аграгарадком, але аграгарадоцкіх тыповых домікаў тут няма. Хоць прыгожых, дыхтоўных хат хапае. І тутэйшая школа, капітальны цагляны будынак зь вялікаю спартоваю заляю, можа працаваць яшчэ не адзін дзясятак гадоў. Дзякуй Богу, дзяцей у Сінягове хапае. Госпада я тут памянуў зусім не здарма. Справа ў тым, што сярод трох сотняў жыхароў Сінягова больш за сотню зьяўляюцца вернікамі Царквы веры эвангельскай. Прыгожыя дамы — гэта дамы пратэстантаў. А іх царква — сапраўдны архітэктурны помнік. Што адрозьнівае пратэстантаў ад іншых хрысьціян, акрамя падрабязнага вывучэньня сьвятога пісьма, дык гэта шматдзетнасьць і брацкая ўзаемадапамога. Адсюль і змаганьне за сваю школу. Дамо слова пастару царквы Мікалаю Сьвінко.

— У чым прычына таго, што школу ў Сінягове закрываюць? Звычайная прычына ў Беларусі — няма дзяцей.

— У нас ёсьць дзеці. Аднаўляюць школу ў Пасецы, куды ўклалі парадку чатырохсот мільёнаў. А ў нас дзяцей болей, чым у іх. Грошы туды ўклалі, а пасьля адчыталіся. Куды мы ні зьвярталіся, нам даюць адпіскі, але ні на адно пытаньне не адказалі. Чаму апошнім часам не ўкладалася ў нашу школу а ўкладалася ў Пасеку? У мінулым годзе мы адстаялі, а ў гэтым годзе ўжо ўсё. Не змаглі.

— За што вам такі гонар?

— Мы ўбачылі насамрэч, што такое клопат пра шматдзетныя сем’і. Як улады хвалююцца, каб моладзь заставалася на вёсцы. Па факце, мы ж аднавілі гэтае сяло. Усе новыя дамы, якія бачым, гэта ўсё нашы людзі. Узялі крэдыты, нараджалі дзяцей. У нас усе сем’і шматдзетныя.

— А колькі тут шматдзетных сем’яў?

— Дзевяць, дзе ёсьць школьнікі. Дваццаць дзевяць школьнікаў і ад нуля да шасьці гадоў — сорак пяць дзяцей. Мы сабралі 95 подпісаў. І прэзыдэнту, і куды мы толькі не пісалі. І ў дзяржкантроль, і ў Савет бясьпекі, дзе паказалі дыскрымінацыю нашых дзяцей. У нас нараджаюцца дзеці. У нас летась нарадзілася восем дзяцей. Сёлета — сем.

— Хто-небудзь вам адказаў?

— Адпісак цэльны пачак. Усе, як пад капірку. Што створаны ўсе ўмовы.

— Тут можа быць нейкая няпрыязь да пратэстантызму збоку ўлады?

— Яны ж адкрыта гэта не выяўляюць. Але аналізуючы сытуацыю… Напэўна, ёсьць непрязь.

У Сінягова пряжджаюць на сталае жыцьцё людзі не толькі з навакольных вёсак, але нават і з гарадоў. Як былы жыхар Салігорску Павал.

— Для мяне было самае страшнае — жыць у вёсцы. І ня трэба расказваць многа. Кожны ведае, што ў горадзе лягчэй жыць. Чаму сёньня моладзь сяла рвецца ў горад? Таму, што лягчэй зарабіць. Адна журналістка сказала такія словы — моладзь ня хоча заставацца ў вёсцы, бо там маленькія зарплаты і трэба працаваць без выходных. А ты сама б сваё дзіця адправіла б туды, дзе няма зарплаты? Гэта рабства.

29-цігадовы Павал працуе ў вайсковай частцы. Ён бацька траіх дзяцей. І зьмірыцца з думкай, што са шматдзетнага Сінягова прыйдзецца езьдзіць у паміраючыя Пасекі, яму вельмі цяжка.

— Па праграме разьвіцьця сяла мы пабудавалі дамы. Людзі з гораду зьдзіўляюцца, што ў такіх прыгожых дамах жывуць у вёсцы. А школа за восем кілямэтраў. Я б не ваяваў за школу, калі б у той вёсцы было болей дзяцей. Там жа няма дзяцей. Пройдзе некалькі гадоў і калі будзе такая ж тэндэнцыя, тым будзе стаяць будынак, куды трэба будзе вазіць вучняў. І ўсё.

Сінягоўцу Юрыю гадоў 50. Ён таксама не разумее, за што сінягоўцам такая бяда.

— Што самае цяжкае, калі шмат дзяцей?

— На сёньняшні дзень, напэўна тое, што закрылі школу. Калі пра матэрыяльнае, дык з божай дапамогай… А тое, што дзецям за восем кілямэтраў прыйдзецца езьдзіць у школу…

— Вы ўсё зрабілі для таго, каб яе не закрылі?

— На сёньняшні дзень так. Зьвярталіся, куды было можна. Але не пачулі нас.

Уладзімір — мужчына моцны і абаяльны. Вэтэран Аўганістана. Узнагароджаны мэдалём «За адвагу». Ён першы зь сінягоўцаў стаў шматдзетным татам.

— Валодзя, вы ваявалі ў Аўганістане.

— Была такая справа.

— І ў вас дзяцей хапае?

— Чацьвёра. Карэспандэнт Беларускага тэлебачаньня сказала такую фразу — а ў вас што, такая фішка, мець многа дзяцей? Для яе гэта незразумела. І вось гэты чалавек прыехаў здымаць рэпартаж пра тое, як раённыя ўлады пакінулі ўбаку распараджэньне прэзыдэнта пра падтрымку маладых сем’яў на сяле.

— І ваша баявое мінулае не адыграла ніякай ролі.

— У мяне самая першая шматдзетная сям’я аказалася. І каб набыць дом, мне трэба было аформіць крэдыт. Ільготны на сорак гадоў. І я аказаўся першы ў раёне. Раённыя ўлады аказаліся ў недаўменьні, што так можна зрабіць. У аблвыканкаме, калі кансультаваўся ў юрыста, яна мне сказала наступнае. «Вы трэба былі, калі вы трэба былі. А зараз вы нікому не патрэбныя». Яна мела на ўвазе воінаў-інтэрнацыяналістаў. І паколькі падымаўся аўтарытэт шматдзетных сем’яў, давайце выкарыстоўваць гэтыя законы. І гэта спрацавала. Справа зрушылася адразу».

Але пратэстуюць ня толькі сінягоўкія бацькі. Вось настаўніца беларускай мовы і літаратуры Галіна Іванаўна вырашыла не ісьці працаваць на новае месца.

— Галіна Іванаўна, колькі вы прапрацавалі ў гэтай школе?

— Дваццаць гадоў.

— І з вамі не працягнулі кантракт?

— Не. Я сама пайшла. У школе мы павінны выхоўваць патрыётаў, людзей з сумленьнем, высокамаральных. А калі, прабачце мяне, высокае начальства наша хлусіць, то каго мы можам выхаваць? Тыя, хто кіруе пэдагогамі, калі яны самі хлусяць, што ўжо гаварыць пра дзяцей. А тыя, хто кіруе намі, некалі самі былі настаўнікамі. І калі было ў іх сумленьне, то высокія пасады сумленьне даўно ўжо зьнішчылі. Не магу я там працаваць. Не хачу ісьці на кампраміс са сваім сумленьнем. Дзецям буду гаварыць, што трэба змагацца за справядлівасьць, расказваць пра Багушэвіча, пра Коласа і Купалу, а сама буду прагінацца пад начальства? Тут у мяне нестыкоўка атрымліваецца. Я не магу так. Гаварыць адно, рабіць другое, а думаць трэцяе.

— Трэба ж некаму вучыць. Што, адны крывадушныя павінны ў школах заставацца?

— Я думаю, што раённыя начальнікі рады, што мы пайшлі са школы. Ім прасьцей зь іншымі працаваць, чым з намі. Мы можам сказаць і праўду, і дзесьці не пагадзіцца. Каму такія людзі на сёньняшні дзень трэба? Нікому. Настаўнік у нашай сыстэме адукацыі — гэта быдла. Кожны можа папіхнуць і абразіць.

Можа скласьціся ўражаньне, што сінягоўскія пратэстанты, а бацькі школьнікаў у асноўным яны, складаюцца зь людзей, якія не працуюць у мясцовым калгасе. Гэта ня так. Вось са зьмены прыехаў кіроўца Зьміцер. Які ўмудраецца выжываць з трыма дзецьмі на сваю маленькую зарплату ў СВК.

— Калі мы сяліліся, калі я зьбіраўся будаваць дом, скажыце, гавару, школа застанецца? Будавацца можна? «Без пытаньняў! Заставайцеся, будуйцеся, жывіце. Ніякіх праблем». З часам вось да чаго прыйшлі. Вось і жыві, і будуйся. Што такое школа ў вёсцы? Няма школы — няма вёскі. Кожны чалавек гэта ведае. Што такое, калі дзіця на месцы пайшло і вярнулася, і што такое, калі яно за восем кілямэтраў паехала?

Дазволю сабе не пагадзіцца са Зьмітром. З закрыцьцём школы вёска не памірае. Калі ў вёсцы ёсьць столькі дзяцей і столькі неабыякавых да іх будучыні, працавітых, непітушчых бацькоў. Трэба толькі пачакаць. А моцныя сьцены сінягоўскай школы бліжэйшым часам не разваляцца.
Падарожжы Свабоды