Нямецкая мова Станкевіча настолькі натуральная, што яму ня ў школе вясковай выкладаць, а Штырліцам рабіць. І гэта ў Георгія сямейнае. Бацька барда, які быў у нямецкім палоне, на работах у фашысцкай Германіі настолькі сьсябраваўся са сваімі нямецкімі «гаспадарамі», што тое сяброўства сем’ямі працягваецца да сёньняшніх дзён.
— Гэта нейкая генная спадчына. Штосьці ёсьць. Мы зьезьдзілі туды на тыдзень. Пабылі ў гарах Гарц, пабылі ў старажытным горадзе Браўншвайгу. Успаміналі ўсё ваеннае. Бацька мне ўсё хадзіў паказваў — гэтае поле я хадзіў араў трактарам. Вось тут была кузьня, я каваў коней. Немцы браліся за галаву, казалі — якая памяць! Колькі гадоў прайшло, а ён усё помніць. Вельмі цікавы быў час. А цяпер вось бацькі ня стала. Але гэтая гісторыя вартая таго, каб яе помнілі. У сям’і. І цяпер мы ператэлефаноўваемся. Сябруем. Гэта нашы добрыя знаёмыя. Хэлена Кінэ і сын Аўгуст. На народзіны якога бацька прыводзіў фэльчара. І які потым казаў — Мікалай, ты мой другі бацька. Гэта быў студзень 45-га, ва ўсю бамбавалі Германію саюзьнікі.
Гэта быў у нечым подзьвіг — бяспраўнаму ваеннапалоннаму пайсьці за межы маёнтку. За гэта маглі і забіць. Але беларус пайшоў, каб прывезьці фэльчара да парадзіхі.
У памяць пра тое сяброўства каля хаты Станкевіча расьце незвычайны для нашых мясьцін дуб.
— Калі мы былі там, бургамістар вёскі кажа — рэдкі выпадак, што ваеннапалонны праз 47 гадоў наведаў тую мясьціну і памятае, дзе араў канём, дзе што рабіў. І бурмістар падараваў гэты дубок. І ён як махануў! Але ён скідае лісты на зіму. У яго ў траўні месяцы, калі пачынаецца новая лістота, пачынаецца лістапад...
Па вёсцы мяне вадзіў малодшы сын Георгія, Антось. Абаяльны і разумны хлапец, якому бацька мог рабіць пратэкцыю ў ЭГУ. Але Антось вырашыў вучыцца ў родным Полацку. Ён адзін зь пяці маладзёнаў, якія яшчэ ёсьць у Старых Ранчыцах.
— Наколькі папулярныя сярод моладзі сайты «Хартыя», «Радыё Свабода», «Беларускі партызан», «Наша ніва»? Пра іх ведаюць?
— Яны ня топавыя. Але пра іх ведаюць. Заходзяць, напэўна, рэдка. Некаторыя людзі там бываюць часта. Гэтыя сайты часта блякуюць, асабліва на выбары.
— А чаму яны ня топавыя? Моладзь зусім не цікавіцца палітычным жыцьцём? Грамадзкім жыцьцём у Беларусі?
— Можа, ім было б і цікава. Але многія пра іх ня ведаюць. Трэба нейкія ўлёткі рабіць, каб яны даведаліся.
— А пра апошнія акцыі моладзь ведае ці не?
— Толькі тая, што валодае інтэрнэтам. А астатнія — толькі калі хто зь Менску прыяжджае. Гэта не паказьнік, што ў нас у вёсцы... У буйных гарадах людзі супрацьстаяць гэтаму ўсяму. Таму будучыня ёсьць у Беларусі.
Сяргей Пятровіч Маціеўскі— чалавек вельмі няпростага лёсу. Памятаеце грандыёзны мэмарыял «Прарыў» каля Ўшачаў? Там, дзе партызаны прарываліся зь нямецкага катла? Мой суразмоўца быў сярод тых, каму пашчасьціла выжыць пад авіябомбамі і артылерыйскім агнём.
Стары Сяргей да сёньня ня можа стрымаць сьлёз, успамінаючы сваё дзяцінства. У якім нямецкая мова гучала зусім інакш, як для яго аднавяскоўца.
— Лупілі так, што ня дай Бог. Артылерыю падцягнулі. Страшна білі. Народу палегла там — жах. А партызаны разгрупаваліся і выходзілі потым з акружэньня. Куды падзеліся, дзе зьбіраліся — мы ня ведалі пасьля.
— А што значыць — партызанам выходзіць групамі, а насельніцтву — ідзіце як хочаце?
— Насельніцтву сказалі — выхадзіце зь лесу. І мы сталі выхадзіць. Калёнамі шлі. Першыя калёны выхадзілі, дзе помнік зараз.
— «Прарыў».
— Вось якраз мы з тых лясоў выхадзілі. Толькі калёна першая вышла, глядзім — немцы ідуць з аўтаматамі. І павозкі, клункі, што былі, трасуць, усё скідаюць. Калашмацілі.
— Не расстрэльвалі.
— Не расстрэльвалі. Пасьля нам вялікую групу адлучылі. І пагналі на Ўшачы.
Гаворачы са старымі бабулямі, я часта губляюся — ну што новага пра сваё сёньняшняе жыцьцё яны могуць сказаць? Пэнсія добрая, Лукашэнка «красівы», не жыцьцё, а казка. Але часам выдадуць такі жарцік, што ні на якіх апазыцыйных сайтах не прачытаеш. Як вось гэтая старая, што дала напіцца калодзежнай вады.
— А вы ведаеце, што ў сьвеце творыцца?
— Ведаем. У нас жа тэлевізар ёсьць.
— А тое, што па серадах моладзь выходзіць...
— Гэта нас не цікавіць.
— Чаго?
— Таму што няма толку. Што міліцыя абарзела — так. Урачы таксама абарзелі. Нічога ня лечаць.
— Ня лечаць?
— Як пападзе туды чалавек, дык памірае. Ім няма справы. Бальніца хуткай мэдыцынскай дапамогі — хуткай мэдыцынскай сьмерці. Там адна сьмяротнасьць.
— Гэты жарцік вы самі прыдумалі?
— Жарцік! У мяне муж памёр. Два дні таму пахавалі. Там столькі памірае людзей — страх. Я як паглядзела, жах. Хуткай мэдыцынскай сьмерці...
Але сьпісваць вёску Старыя Ранчыцы зарана. Бо тутэйшыя маляўнічыя мясьціны на беразе ракі Крывінкі ўпадабалі ня толькі віцебскія дачнікі, але і нямецкія госьці Станкевічаў.
— Мы іх сустракалі на вакзале. А ім казалі — ня едзьце. Вас тут заб’юць. Яны ехалі і вагаліся. Ехаць — ня ехаць. Але перамагла цікаўнасьць. Пілі ўвесь тыдзень самагонку і зьдзіўляліся — чаму галава не баліць раніцай? Ад нашага шнапсу ня ведаем, што рабіць — а тут чыста і добра ўсё.
Падарожжы Свабоды
