Беларуская спрэчка пра эўрапейскія санкцыі

Які эфэкт будуць мець захады супраць афіцыйнага Менску, да якіх заклікаў Эўрапарлямэнт? Ці магчымыя з боку Эўразьвязу жорсткія эканамічныя санкцыі, у прыватнасьці, адмова купляць беларускія нафтапрадукты? Чаму беларуская ўлада гэтак упарта адмаўляецца вызваліць палітычных вязьняў у справе 19 сьнежня?

Гэтыя пытаньні ў «Праскім акцэнце» абмяркоўваюць палітоляг, экспэрт Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў Дзяніс Мельянцоў і блогер, карэспандэнт па Беларусі «Русской службы новостей» Уладзімер Чудзянцоў.

Дракахруст: На гэтым тыдні Эўрапарлямэнт прыняў рэзалюцыю, у якой заклікаў інстытуты Эўразьвязу прыняць новую палітыку адносна Беларусі. Падставай стала тое, як у Беларусі прайшлі прэзыдэнцкія выбары, а асабліва – кампанія палітычных рэпрэсій, якая пачалася з жорсткага разгону акцыі пратэсту 19 сьнежня і не спыняецца дагэтуль. Прапановы Эўрапарлямэнту прадугледжваюць аднаўленьне і пашырэньне візавых санкцый, спыненьне на высокім узроўні, байкот спартовых спаборніцтваў, некаторыя эканамічныя абмежаваньні, дапамогу грамадзянскай супольнасьці Беларусі.

Гэта яшчэ не канчатковае рашэньне Эўразьвязу як такога, але гэта рашэньне, так бы мовіць, у першым чытаньні. Дзяніс, наколькі правільным, адэкватным сытуацыі лічыце яго вы?

Мельянцоў: На мой погляд, паколькі Лукашэнка «парушыў канвэнцыю», парушыў дамоўленасьці, якія ён заключаў з эўрапейскімі палітыкамі, ЭЗ управе так зрабіць. Лукашэнка там цяпер – непажаданая пэрсона, яму ня будуць дапамагаць. Меры ў рэзалюцыі Эўрапарлямэнту сымбалічныя, эўрапейскія палітыкі пакінулі магчымасьць вярнуцца да дыялёгу. Я думаю, што гэта дзеяньні, цалкам адэкватныя сытуацыі. Байкот чэмпіянату там непрадугледжаны, Эўрапарлямэнт проста выказвае сваё меркаваньне, у адрозьненьні ад заклікаў, якія ён робіць у папярэдніх пунктах.

Эканамічныя санкцыі таксама прапануецца толькі разгледзіць, а не ўвесьці. Калі прадрацца праз гэтую дыпляматычную мову, то можна зразумець, што меры, якія прапануе Эўрапейскі парлямэнт, нашмат мякчэйшыя, чым гэта хацелася б некаторым беларускім палітыкам. Таму на маю думку ў цяперашніх умовах такая рэакцыя цалкам адэкватная.

Дракахруст: Уладзімер, адным, калі не палітыкам, то журналістам, які прапаноўваў значна больш жорсткія меры, зьяўляецеся вы. Ваш блог, дзе вы апублікавалі заклік да Эўразьвязу ўвесьці эмбарга на імпарт нафтапрадуктаў з Беларусі, нарабіў шмат шуму, па меншай меры ў байнэце. Як вы ацэньваеце рэзалюцыю Эўрапарлямэнту?

Чудзянцоў: Па-першае, ідэя не мая, я яе толькі падхапіў і пэўным чынам аформіў. Мой сябра Мікалай Халезін кажа, што рэзалюцыя Эўрапарлямэнту – гэта рытуальныя танцы і пакуль ня больш за тое. Канчатковае рашэньне, наколькі мы ведаем, будзе прымаць кабінэт міністраў ЭЗ. Слова «Белнафтахім» падчас дэбатаў гучала, але ў канчатковы варыянт рэзалюцыі яно не патрапіла і мне здаецца, што абмяркоўвацца ў кабінэце міністраў яно ня будзе.

Я лічу, што тое, што прадугледжана гэтай рэзалюцыяй – гэтага мала, бо нам патрэбны вынік, а вынік можа быць толькі тады, калі ў рэжыму скончыцца фінансаваньне.

Спроба рэвалюцыі 19 сьнежня была безнадзейнай. Чаму? У Лукашэнкі зараз ёсьць 100 тысяч чалавек – гэта толькі штат міністэрства ўнутраных справаў. І яшчэ 12 тысяч унутраных войскаў. І гэта пры тым, што ўзброеныя сілы – усяго 60 тысяч. Я спадзяюся, вы разумееце, зь якім менавіта народам ён зьбіраўся ваяваць. І калі мірная дэманстрацыя зьяўляецца менавіта мірнай, яна загадзя правальная.

Дракахруст: Дзяніс, вось вы падчас дыскусій у інтэрнэце выказваліся супраць эканамічных санкцый. А калі б за кратамі былі вашы сваякі ці вы самі, вы таксама б былі праціўнікам эканамічных санкцый?

Мельянцоў: Калі б за краты патрапілі мае сваякі, я б жадаў кропкавых удараў высокадакладнай зброяй ці «дывановых» бамбардзіровак. Але я б наўрад ці прасіў аб гэтым Эўразьвяз. Па-першае, таму, што ў нашай сытуацыі гэта маларэальна, па-другое, таму што ёсьць шмат іншых сваякоў, якія могуць ад гэтых дзеяньняў пацярпець.

Да таго ж усё залежыць ад мэтаў, якія мы перад сабой ставім. Альбо мы ставім на мэце вызваленьне палітвязьняў любымі сродкамі, альбо – выпраўленьне ўнутрыпалітычнай сытуацыі, спыненьне рэпрэсій, альбо – доўгатэрміновую стратэгію дэмакратызацыі, эўрапеізацыі, лібэралізацыі Беларусі. Кожная з гэтых мэтаў вымагае сваіх, розных сродкаў. І цікава, якія мэты ставяць перад сабой палітыкі, бо першая мэта – вызваленьне палітзьняволеных любымі сродкамі, можа выкарыстоўваць такія захады, якія будуць супярэчыць трэцяй мэце – дэмакратызацыі, эўрапеізацыі Беларусі.

Чудзянцоў: Дзяніс, ці разумееце вы, што ваша прапанова азначае фактычна аднаўленьне status quo на 19:30 19 сьнежня? Усе на свабодзе, але Лукашэнка ізноў пры ўладзе. І ці гэты вынік нам патрэбны?

Мельянцоў: Зараз мы маем рэпрэсіі, Лукашэнку пры ўладзе, палітзьняволеных і крызіс у адносінах з Захадам. Перад выбарамі мы ня мелі ні рэпрэсій, ні палітзьняволеных, ні крызісу з Захадам, але мелі Лукашэнку пры ўладзе. Я мяркую, што пэрыяд сьнежня да 19-га – гэта найменшае зло.

Дракахруст: Уладзімер, вы ў сваім звароце да Эўразьвязу з заклікам адмовіцца ад імпарту беларускіх нафтапрадуктаў пішаце: «У сьвеце ёсьць дастаткова краін, дзе іх можна купіць без шкоды для душы і сумленьня». Краін, дзе можна купіць, сапраўды шмат – гэта Савудаўская Арабія, Азэрбайджан, Вэнэсуэла, Казахстан, Расея. Але наконт «без шкоды для душы і сумленьня» ва ўсіх гэтых выпадках ёсьць сур'ёзныя сумневы. Наагул паўсьвету жыве ва ўмовах, прыкладна такіх жа, а тое і горшых, чым беларусы. Дык Эўразьвяз павінен абвяшчаць эканамічную вайну палове сьвету? Ці толькі Беларусі, бо асабіста ў вас душа за беларускіх палітвязьняў баліць, а за кітайскіх, азэрбайджанскіх ці расейскіх – не баліць?

Чудзянцоў: У нармальнага чалавека душа баліць за кожнага палітвязьня ў сьвеце. Але ў дадзеным выпадку трэба рабіць папраўку на мэнталітэт, геаграфію і лягістыку. У той жа Савудаўскай Арабіі ёсьць сьмяротнае пакараньне нават за здраду ў шлюбе і за аднаполыя зносіны. Для эўрапейца гэта выглядае дзікунствам. У тым жа Азэрбайджане ёсьць апазыцыя, але мы пра яе амаль што ня чуем, толькі калі некага затрымліваюць. У той жа Расеі ёсьць Хадаркоўскі, але зь іншага боку ёсьць «Эхо Москвы», у якога ў адрозьненьні ад нашага «Аўтарадыё» ніхто ліцэнзіі не адбірае. І ёсьць газэта «Коммерсант», якая свабодна прадаецца ў шапіках ад Масквы да глыбокай правінцыі. Так што маштаб нельга і параўноўваць. У Савудаўскай Арабіі чамусьці народ не пратэстуе супраць такіх законаў, на наш погляд жорсткіх.

Што ж датычыцца лягістыкі і геаграфіі, то ў выпадку з Савудаўскай Арабіяй і Азэрбайджанам не атрымаюцца ніякія санкцыі, бо геаграфічнае становішча там зусім іншае, чым у Беларусі. У Беларусі гэтыя санкцыі могуць прынесьці канкрэтны вынік цягам аднаго-двух месяцаў, ня больш. Гэта будзе дэфолт, і ўсе гэта ведаюць.

Дракахруст: Уладзімер, вось у мяне як раз пытаньне наконт гэтых аднаго-двух месяцаў. Чаму вы лічыце, што жорсткія эканамічныя санкцыі, якія вы прапануеце, так ужо хутка ці наагул калі-небудзь прывядуць да краху рэжыму? Скажам, на Кубе ці ў Іраку Садама Хусэйна шматгадовыя санкцыі не прывялі да краху, яны прывялі ня толькі да шматгадовай галечы і сацыяльнай дэградацыі, але і да таго, што рэжым рабіўся больш жорсткім.

Тут ёсьць аналёгія. Напярэдадні 19 сьнежня шмат хто казаў, што рэжым дажывае апошнія дні і што Беларусь сасьпела да рэвалюцыі. 7,5 хвілінаў хапіла, каб разьвеяць гэтыя спадзяваньні. Ці ілюзіі. Чаму вы лічыце, што вашы спадзевы на санкцыі маюць больш падставаў, чым спадзевы на рэвалюцыю да 19 сьнежня? А можа і не разваліцца за месяц другі? А можа Расея ўратуе?

Чудзянцоў: Я б сказаў наадварот: аматарам 7,5 хвілінаў пратрымацца супраць прафэсіяналаў, узброеных дубінкамі, шчытамі ды іншым – гэта не такі ўжо і кепскі паказчык.

Справа ў тым, што дэманстранты выйшлі за ідэю, а міліцыянэры – за заробак, без заробку яны б ня сталі працаваць. І санкцыі – магчыма адзіны варыянт, каб пакінуць іх бяз гэтага заробку, якую яны атрымліваюць з бюджэту.

Дракахруст: Дзяніс, вам пытаньне адваротнае. Існуе пункт гледжаньня, што нават тое нямногае, што атрымалася прымусіць зрабіць Аляксандра Лукашэнку ў сэнсе лібэралізацыі ў 2008 годзе – я маю на ўвазе вызваленьне палітычных вязьняў, атрымалася дзякуючы менавіта санкцыям, найперш эканамічным амэрыканскім, але і эўрапейскім. Дык можа і зараз спыніць каток рэпрэсій могуць толькі санкцыі? Ці нават абрынуць рэжым, калі яны будуць такімі жорсткімі і ўсеабдымнымі, на што спадзяецца Ўладзімер?

Мельянцов: Ну існуе і іншы погляд, што тады і сам Лукашэнка быў зацікаўлены ў нармалізацыі стасункаў з Эўропай і ЗША, каб збалянсаваць ціск з боку Расеі. І таму ён выпусьціў Казуліна і астатніх палітзьняволеных, дасягнуўшы пры гэтым прынамсі дзьвюх мэтаў – гэта нармалізацыя адносінаў з ЭЗ плюс спрыяньне і дапамога з боку ЭЗ і зьняцьцё тых самых санкцыяў. Безумоўна, што любыя санкцыі – палітычныя ці эканамічныя, прымусяць выпусьціць палітзьняволеных раней ці пазьней. У гэтым і сэнс палітычнага закладніцтва, закладнікаў вызваляюць у абмен на скасаваньне санкцыяў плюс прыатачаны бонус у выглядзе нейкіх праектаў, інвэстыцыяў ці палітычных дывідэндаў для беларускіх уладаў.

Але тут галоўнае – гэта не перастарацца, бо занадта балючыя санкцыі могуць выклікаць контрмеры з беларускага боку, што прывядзе да эскаляцыі напружанасьці. Да таго ж эканамічныя санкцыі могуць разам з рэжымам абрынуць і гаспадарку Беларусі. Ці патрэбна нам абрынаньне рэжыму такой цаной? І далёка ня факт, што рэжым абрынецца ад санкцыяў. Вы, Юры, ужо прыгадвалі Кубу, Ірак, можна прыгадаць Паўночную Карэю. Там жорсткія санкцыі прывялі да ўзмацненьня рэпрэсіўнасьці рэжыму закрыцьця краіны.
Так што міт пра абрынаньне рэжыму і бунты працоўных можа згуляць дурны жарт з адэптамі гэтага міту.

Дракахруст: Уладзімер, вы, відаць, адзін з тых адэптаў, дык вам слова.

Чудзянцоў: Трэба нагадаць геаграфію. У Паўночнай Карэі ёсьць выхад да мора, па ім можна танкерамі прывозіць нафту. У Ірана нафта ўласная. У Кубы ёсьць акіян і вельмі цёплы клімат, які дазваляе ёй не шукаць кожны год 9 мільярдаў даляраў на расейскі газ. Гэта зусім іншае становішча.

Што тычыцца Беларусі, то тут геаграфічнае становішча такое, што ў выпадку ўвядзеньня санкцый эканамісты ўжо падлічылі вынік. Прынамсі, Андрэй Суздальцаў, маскоўскі палітоляг, кажа, што рэжым пратрымаецца не даўжэй за 2 месяцы ў выпадку эмбарга на нафтапрадукты. Вы разумееце маю думку?

Дракахруст: Мы яе разумеем. Як і прагнозы спадара Суздальцава, якія заўсёды, зразумела, спраўджваюцца. У тым ліку і прагнозы наконт паводзінаў Крамля. І ня выключана, што калі на Беларусь будзе зроблены моцны ціск з Захаду, ня выключана, што расейскія кіраўнікі скажуць, як нядаўна Пуцін Мясьніковічу – 4 мільярды не пытаньне. Але зразумела не за так. І гэтыя санкцыі, гэты ціск "ўцісьне" Беларусь у Расею. Уладзімер, вам да спадобы гэтыя магчымыя наступствы санкцый?

Чудзянцоў: Па-першае, трэба расплюшчыць вочы і заўважыць, што гэты працэс ужо ідзе, і ня першы год. Палова "Белтрансгазу" ужо зараз належыць "Газпрому". Па-другое, палітычны аншлюс зараз немагчымы, гэта добра паказваюць прыклады той да Паўднёвай Асэтыі і Абхазіі. Многія лічылі, што Расея хоча зрабіць іх сваімі суб'ектамі фэдэрацыі, але гэта засталіся фармальна незалежныя рэспублікі і нават у іх пачынаюцца пэўныя складанасьці ў адносінах з Масквой. Сучасны сьвет не прадугледжвае варыянт палітычнага аншлюсу.

Нагадаю словы нашага прэзыдэнта, які нядаўна на ўсебеларускім сходзе сказаў, што трэба разьмяжоўваць сувэрэнітэт і незалежнасьць.

На яго думку незалежнасьці не існуе і тут я зь ім хіба згодны. сувэрэнітэт над пэўнай тэрыторыяй у нас існуе, мы яго нават з Лукашэнкам забясьпечылі, і забясьпечылі, трэба прызнаць, някепска. Але незалежнасьці ніколі не было, хаця б ад тых жа расейскіх энэрганосьбітаў. І самае горшае, што можа здарыцца – гэта скупка прадпрыемстваў, але яна ідзе ўжо і зараз. Але палітычна нічога ня зьменіцца. У сучасным сьвеце акупацыя сувэрэннай краіны выкліча моцны рэзананс і нічым добрым гэта ня скончыцца для той жа Расеі.

Дракахруст: Уладзімер, пра акупацыю ніхто не казаў. Я казаў пра яшчэ большую залежнасьць і пра тое, што Расея прыйдзе на дапамогу. Вы казалі, што ў тых мора, у гэтых нафта. А ў Беларусі – Расея, якая можа кампэнсаваць усе гэтыя санкцыі.

Чудзянцоў: Але ж яна за гэта нешта папросіць. І магчыма гэтае нешта будзе зьменай палітычнага рэжыму ў самой Беларусі. Ня трэба так ужо баяцца Расеі, яна ў нечым можа дапамагчы нават нам. Я ня надта давяраю Расеі, але нейкая надзея на яе пакуль што ёсьць.

Дракахруст: Дзяніс, зараз і некаторыя экспэрты, і прадстаўнікі беларускай улады кажуць, што заходнія санкцыі, стара-новы жорсткі падыход да беларускага рэжыму кідае яе ў абдымкі Масквы, ставіць пад пагрозу беларускую незалежнасьць. Але ж і сам Лукашэнка не зацікаўлены трапляць у гэтыя абдымкі і ў гэтую залежнасьць. Дык якая вартасьць гэтага аргумэнта? Хай паводзіць сабе прыстойна, вызваліць палітвязьняў, правядзе дэмакратычныя выбары, і пазьбегне гэтых непрыемных для яго абдымкаў.

Мельянцоў: Хай бы ён паводзіў сябе прыстойна – ніхто ж ня супраць. Гэтая дылема ўпіраецца ў галоўнае пытаньне гэтага месяца, якая была матывацыя ўладаў, калі яна рабіла жорсткі разгон Плошчы? Таму што гэта было нелягічна, нявыгадна, адназначна псавала міжнародныя пазыцыі Аляксандра Лукашэнкі. Гэтымі дзеяньнямі ён сабе стрэліў у нагу, як кажуць. Цяперашняя пазыцыя афіцыйнага Менску шматкроць узмацняе пазыцыі Масквы, якая ва ўмовах ізаляцыі з заходняга боку можа змусіць Лукашэнку да вельмі непажаданых для яго дзеяньняў, у тым ліку і да здачы часткі сувэрэнітэту. Таму нармалізацыя адносінаў з Захадам наагул і з ЭЗ у прыватнасьці павінна заставацца жаданай мэтай беларускага кіраўніцтва. Чаму ж яно паводзіць сабе гэтак неразумна – гэта пытаньне пытаньняў.

Дракахруст: Дзяніс, я – пра адну з вэрсіяў адказу на гэтае пытаньне. На думку некаторых Лукашэнка не перамог на гэтых выбарах, прынамсі, гэта так па тых участках, дзе атрымалася прымусіць весьці сумленны падлік галасоў. Калі Беларусь адмовіла яму ў даверы і воля народа была проста растаптаная міліцэйскім ботам, то ці не зьяўляюцца санкцыі проста сродкам усталяваньня гэтай волі?

Мельянцоў: Дадзеныя галасаваньня па тых участках, пра якія вы кажаце, недастатковыя, каб казаць пра агульную карціну галасаваньня. Гэта дадзеныя па Менску, які традыцыйна больш прадэмакратычны і апытаньне таго ж НІСЭПД паказвае, што па Менску значна менш прыхільнікаў Лукашэнкі, чым па Беларусі ў цэлым. Для мяне легітымныя лічбы – гэта лічбы НІСЭПД, паводле якіх Лукашэнка хутчэй за ўсё набраў большасьць галасоў.

Дакладная лічба тут невядомая, у любым апытаньні ёсьць пэўныя хібы і флюктуацыі. Але нельга казаць, ці спатрэбіўся б другі тур пры сумленным падліку. З вялікай доляй упэўненасьці можна сказаць, што лічба рэальнай падтрымкі Лукашэнкі значна ніжэйшая, чым гэта было прадстаўлена Цэнтарвыбаркамам, а лічба падтрымкі апазыцыі – значна вышэйшая.
Што да волі народу, то мне дужа імпануе ідэя скіданьня народам ураду-ўзурпатару ці ўраду, які парушае ўласную канстытуцыю. Але гэта мусіць быць менавіта народны сувэрэнітэт, а не ўмяшальніцтва замежнай дзяржавы ці саюзу дзяржаваў ва ўнутраную справу беларускага народу. Аўтарытарнае кіраўніцтва – гэта праблема саміх беларусаў і яны і павінны яе вырашаць, а не зьвяртацца да вялікага дужага дзядзькі.

Устойлівая дэмакратыя ўзьнікне ў нашых краях толькі тады, калі беларусы самі здолеюць вырашаць свае праблемы і ўтаймоўваць свой урад, які пачынае браць на сябе занадта шмат. Інакш, калі ўлада будзе зьмяняцца праз санкцыі ці праз іншыя інструмэнты іншага ўплыву, занадта высокая верагоднасьць таго, што да ўлады прыйдзе новы ўзурпатар, за ім яшчэ адзін такі самы, бо народ у такім разе не зьяўляецца суб'ектам, ён зьяўляецца аб'ектам прыкладаньня зьнешніх сілаў і ім маніпулююць чужыя інтарэсы.

Беларусы павінны самі вырашаць свае праблемы ў самой краіне. Гэта і завецца сувэрэнітэтам.

Але ёсьць яшчэ і этычны бок праблемы. Ёсьць нешта глыбока заганнае і ня вартае грамадзяніна ў тым, каб заклікаць да зьнешніх санкцый супраць сваёй уласнай дзяржавы і свайго ўласнага народу.

Калі ЭЗ лічыць патрэбным пакараць Беларусь за невыкананьне абавязальніцтваў, якія ўзяў на сябе Лукашэнка – гэта яго, Эўразьвязу, права. Але палітыкі і грамадзкія актывісты, якія нібыта павінны клапаціцца пра народны дабрабыт і якія пішуць гэта ў сваіх праграмах, адначасна заклікаюць увесьці жорсткія санкцыі і абрынуць эканоміку сваёй краіны – гэта, даруйце, выглядае на здраду тым людзям, ад імя якіх яны выступаюць, і на здраду тым прынцыпам, якія яны дэкляруюць.

Нават ня тое, што гэта вялікая этычная праблема. Тут праблема таксама і ў падтрымкі з боку саміх беларусаў тым палітыкам, якія заклікаюць да пагаршэньня эканамічнага стану, да дэфолту краіны. Ці будзе палітык, які робіць такія заявы, папулярны ў народзе? Я мяркую, што адназначна не.

Чудзянцоў: Дзяніс сказаў, што яму вельмі імпануе ідэя, калі дыктатура зрынаецца самім народам. Але для гэтага трэба, каб сілы былі як мінімум роўныя ў народа і ў дыктатуры. У дыктатуры ёсьць 140 тысяч супрацоўнікаў з дубінкамі, у народа няма нічога акрамя сьцягоў. І гэтыя сілы трэба ўраўнаважыць, каб нешта атрымалася. І адзіны спосаб гэта зрабіць – гэта пакінуць без заробку.

Дракахруст: Уладзімер, вось на нашых вачах разварочваліся падзеі ў Тунісе. На працягу 23 гадоў, калі кіраваў былы прэзыдэнт, сілы былі няроўныя. А зараз яны сталі роўныя не таму, што скарацілі тамтэйшы АМАП ці заробак яму плаціць перасталі, не таму што насельніцтва было ўзброенае, а таму што воля насельніцтва да таго, каб гэты рэжым зрынуць, аказалася мацней, чым моц таго самага АМАПу. І яны тыдзень біліся з гэтымі ўзброенымі байцамі. Тыдзень, а не 7,5 хвілін. І перамаглі. Таму што гэтага хацелі.

Чадзянцоў: Але гэта каштавала 80 загінуўшых. Няўжо мы гэтага хочам?

Мельянцоў: У волі, у свабоды, у дэмакратыі ёсьць пэўная цана. Я хацеў бы яшчэ сказаць, што тыя дзесяткі тысяч людзей з дубінкамі, якіх мае ўлада – гэта таксама народ і за іх ляяльнасьць, за іх думкі, за іх душы таксама павінна ісьці змаганьне. І ўраўняцца сілы рэжыму і апазыцыі ў шырокім сэнсе могуць і такім чынам, калі воля будзе настолькі моцная, калі альтэрнатыва будзе настолькі зразумелая простаму народу, то гэтыя сілы маюць патэнцыял да выраўноўваньня. было шмат такіх прыкладаў у гісторыі, калі здабывалася і свабода, і незалежнасьць, і дэмакратыя без значнага замежнага ўплыву.

Чудзянцоў: Але гэта на жаль атрымліваецца грамадзянская вайна, калі частка міліцыі пяройдзе на бок народа, а частка застаецца на баку Лукашэнкі.

Дракахруст: А вы мяркуеце, што калі будуць санкцыі, яны ўсе разам пяройдуць на бок народа?

Чудзянцоў: Мне даводзілася асабіста зь імі размаўляць і я скажу, што гэта людзі, якія думаюць тэлевізарам да таго часу, пакуль у іх ёсьць поўная лядоўня. Такая вось вайна бытавых прыладаў адбываецца ў галаве кожнага канкрэтнага амапаўца.

Я вам скажу, што ня так яны ўжо і за Лукашэнку. Яны проста на працы. Яны пра гэта мне неаднаразова казалі. Яны працуюць за заробак, у іх няма альтэрнатывы, бо давядзецца ж вяртацца ў родную вёску, кідаць кватэру ў Менску, атрымліваць заробак 400 тысяч, а не 2 мільёны, як зараз у АМАПе. Фінансавы момант зьяўляецца вельмі моцным аргумэнтам у іх палітычнай арыентацыі.

Дракахруст: Уладзімер, а як вы думаеце, такое вашае ўяўленьне пра іх, як пра жывёл, ім спадабаецца?

Чудзянцоў: Мяне, шчыра кажучы, ня вельмі цікавіць, што яны там пра мяне лічаць.

Дракахруст: Ведаеце, яны таксама ўсё ж такі людзі. І іншыя ставяцца да іх, як да жывёл, у іх могуць узьнікнуць больш моцныя стымулы, чым заробак.

Чудзянцоў: Па шчырасьці гэта неаднародная субстанцыя, там ёсьць розныя меркаваньні. У афіцэраў магчыма больш апазыцыйны погляд, а вось шэраговы склад сапраўды цікавіць толькі кватэра і заробак. І хто ў іх гэта адбярэ, будзе для іх ворагам у любым выпадку.