Цыганкоў: Вы актыўна ўдзельнічаеце ў выбарчай кампаніі мужа — нават прадстаўляеце ягоныя інтарэсы як кандыдата ў ЦВК. Раскажыце трошкі пра сябе, каб людзі больш даведаліся пра тых, хто стаіць побач з кандыдатамі.
Мне вельмі пашанцавала апынуцца ў такі гістарычны момант у самай гушчыні падзеяў. Я пабачыла ўсіх кандыдатаў, пазнаёмілася зь цікавымі людзьмі, брала ўдзел у пасяджэньнях ЦВК, пабыла на тэлевізіі і радыё і г.д. Я вельмі ўдзячная майму мужу, што ён даў мне такую магчымасьць. Гэтыя падзеі — гісторыя, і яны ўжо не паўторацца.
Я скончыла Беларускі політэхнічны інстытут — калі я вучылася, ён называўся так. Я інжынэр-будаўнік, мая спэцыяльнасьць — "Масты і тунэлі". Міжнародны інстытут мэнэджмэнту — гэта другая мая адукацыя, я мэнэджэр у галіне зьнешнеэканамічных сувязяў.
Цыганкоў: Дык вы ў пэўным сэнсе калегі зь Віктарам?
У пэўнай ступені так, але мне, вядома, далёка да Вiктара, да ягонага ўзроўню. Я не прэтэндую на званьне эканаміста. Але агульныя палажэньні я разумею, гэта для мяне даступна.
У мяне была свая будаўнічая кампанія, беларуска-амэрыканская, каб будаваць мансарды. Калі вы пабачыце дом насупраць "Беларусьфільма", гэта па адрасе Скарыны, 113, — гэта мой праект. Але напрыканцы праекту я сышла ў дэкрэт, і яго заканчвалі ўжо безь мяне. Можна сказаць, што ў дэкрэце я так і засталася, пакуль гадавала дзіця. А пасьля я зразумела, што трэба дапамагчы трохі мужу. Ён мне сказаў: "Ты мне патрэбная тут".
Цыганкоў: У якой ступені вашыя погляды — ня толькі эканамічныя, але і іншыя, палітычныя, жыцьцёвыя — супадаюць з поглядамі Віктара?
Супадаюць, таму што я бачу, што ён вельмі хварэе душою за нашую краіну. Ён рэальна хоча, каб кожны быў заможны. Каб у кожнага была магчымасьць стаць заможным, свабодным чалавекам. Мне гэта таксама вельмі імпануе. Я лічу, што гэта вельмі важна, проста цудоўна. І калі такая магчымасьць ёсьць, то чаму б яе не скарыстаць? Мне здаецца, што трэба прыкласьці для гэтага ўсе намаганьні.
Дынько: А што ў вашым уяўленьні — "быць багатым чалавекам"? Хто такі "багаты беларус"?
Багаты чалавек — ён працуе з задавальненьнем, мае стымул да працы, ён зарабляе на сябе добрыя грошы. Ён жыве ў такой сыстэме, якая дазволіць яму не хітраваць зь дзяржавай. А гэта значыць — плаціць нармальныя падаткі, папаўняць бюджэт і тым самым даваць магчымасьць іншым людзям, бюджэтнікам, атрымліваць добры заробак. У нас вельмі шмат людзей, якія хочуць працаваць, ім падабаецца працаваць і зарабляць грошы. І гэта можна рабіць сумленна і цікава.
Цыганкоў: Віктар Цярэшчанка бярэ ўдзел фактычна ўва ўсіх апошніх прэзыдэнцкіх кампаніях. Мала хто ведае, што ён браў удзел яшчэ ў 1994 годзе: спачатку зьбіраў сам подпісы, а пасьля далучыўся да каманды Аляксандра Лукашэнкі. У нас ня ўсе выбарцы могуць заглыбляцца ў асаблівасьці праграмы, а проста кажуць — "Ты за каго? Ты за што?" Вось зь іншымі кандыдатамі зразумела — яны ў апазыцыі. Але пра Віктара Цярэшчанку цяжка сказаць, наколькі апазыцыйна ён ставіцца да сёньняшніх рэалій, як ён іх ацэньвае. Можа, вы за яго адкажаце?
Вядома, ён бачыць усе праблемы, якія існуюць у нас у Беларусі. Ён гэтаксама іх бачыць, як і ўсе іншыя апазыцыянэры, якія кажуць пра гэта гучна. Але ў яго такая жыцьцёвая пазыцыя, гэта ягоны характар: калі ты нешта крытыкуеш, то найперш прапануй, што паправіць, што палепшыць, што ўзамен. Крытыкаваць, на ягоную думку, можа любы. У нас нават у сям'і так: калі мне нешта не падабаецца, я адчуваю, што нешта ня так, ён у мяне пытаецца: "Што ты прапануеш?". Я кажу: "Я ня ведаю, але адчуваю, што трэба iнакш". Ён тады: "Ня ведаеш — значыць, не крытыкуй. Ведаеш — прапануй сваё разьвязаньне". Ён заўжды прапануе сваё разьвязаньне.
Цыганкоў: Вы ня з тых жонак, што кажуць: "Навошта табе гэта трэба? Куды ты лезеш?" Не казалі яму так?
Не зусім так, але казала. У 2001 годзе я практычна ня ўдзельнічала ў прэзыдэнцкай кампаніі. У мяне ў траўні нарадзілася дачка, я зьехала зь ёю зь Менску, а муж званіў і казаў: "Усё ў парадку. Усё згодна з плянам".
Але гэтым разам я даведалася апошняй. Я, вядома, была супраць. Не хацела, каб ён удзельнічаў, баялася за яго — чыста фізычна. Я ведала, што гэта такое, разумела, што гэта сур'ёзна. Калі ёсьць нейкія людзі, якія хочуць нешта зьмяніць, я іх вельмі паважаю. І я гэтаксама паважаю свайго мужа і проста ганаруся ім. І зараз, празь нейкі час, сапраўды пранялася гэтай тэмай. Бо гэта адбылося не адразу, я не адразу падключылася да працы. Быў пэўны момант, калі я казала: "Я ў вас у апазыцыі".
Цыганкоў: Тое, што вы кажаце, абвяргае некаторыя меркаваньні пра тое, што Цярэшчанка — гэта Гайдукевіч № 2. Дык ён не праект улады на гэтых выбарах?
Не, ну што вы. Зразумела, што на месцы Гайдукевіча павінна быць раскручаная асоба. Такая, якая складзе годную канкурэнцыю прэзыдэнту. І якую ён пераможа з аглушальнай перавагай. А Віктара Іванавіча і па сёньня ня кожны ведае. Ён нясе сваю праграму і кажа: забярыце яе, хто пераможа.
Дынько: А як было ў 1994 годзе, вы памятаеце?
Не, у 1994-м годзе я яго яшчэ ня ведала.
Дынько: Калі ж гэта вы пасьпелі трое дзяцей нарадзіць?
Не, у нас трое дзяцей на дваіх. У нас другі шлюб. Старэйшая — дачка Віктара ад першага шлюбу. Сярэдняя — ад майго першага шлюбу. І наша агульная дачка, Ірыша, ёй 9 гадоў цяпер. Мы зь Віктарам сустрэліся ў 1995—96 годзе. З таго часу ў нас сям'я — проста цудоўная. Я лічу, што гэта маё асабістае шчасьце, і я спадзяюся, што і Віктарава таксама. Я кожнай сям'і жадаю такіх стасункаў.
Дынько: А палітычная кар'ера неяк паўплывала на вашае сямейнае жыцьцё?
Не, ніяк. Да гэтага моманту я ня ведала і нават не ўяўляла, што палітыка — гэта цікава насамрэч, што гэта захапляльна, і мне б хацелася верыць у тое, што гэта бясьпечна.
Дынько: А наколькі ён дзеліцца з вамі ў гэтыя выбарчыя дні падзеямі выбарчай кампаніі, раіцца?
Я яго амаль ня бачу — ужо трэці дзень сёньня яго няма дома, бо ён езьдзіць па рэгіёнах. Я толькі праз тэлефон пытаюся, як справы. Ён адказвае: "Усё добра, усё згодна з плянам". Ён вельмі ляканічны. Ён ніколі нічога не распавядае падрабязна. У яго заўжды вельмі кароткая, ёмістая фраза. Яна можа мяне не задавальняць, але ён што сказаў, тое сказаў, — усё, бо ў яго праца і ён заняты.
Цыганкоў: Якую ролю вы выконваеце ў камандзе?
Напрыклад, цяпер па Менску ідзе кампанія, калі арганізуюцца сустрэчы з выбарцамі ў пэўных памяшканьнях. І практычна ўсе гэтыя памяшканьні былі пад пагрозай зрыву. Мне давялося ўдзельнічаць у гэтым, адстойваць, каб гэтыя сустрэчы адбыліся. Сутнасьць праблемы ў тым, што забаронена двум кандыдатам выступаць у адным памяшканьні, паколькі ўлады баяцца, што нібыта будуць нейкія канфлікты. Мне трэба пераканаць іх, што мы неканфліктныя, не радыкальныя, што ў нас вельмі законапаслухмяныя выбарцы. Віктар ніколі ніякіх заклікаў не дазваляе сабе. У нас проста паказваюць людзям выхад з сытуацыі.
Дынько: На вашую думку і з водгукаў людзей, зь якімі Віктар Іванавіч сустракаецца — ці людзям зразумелая эканамічная праграма, зь якой кандыдат Цярэшчанка выйшаў на выбары?
Так. Я лічу, што вельмі шкада, што ў гэтай кампаніі вельмі мала часу дадзена на тое, каб кандыдаты змаглі данесьці сваю праграму. У кагосьці проста лёзунгі, і іх зразумець прасьцей. Я праграму Віктара чытала шмат разоў, я яе шмат разоў выпраўляла — такая літарка, іншая, што будзе лепш, што будзе больш зразумела. Мне здавалася, што я ведаю яе на памяць. Але толькі пасьля таго як я папрысутнічала на сустрэчы зь ім у Дзяржынску, я цалкам пранялася праграмай. Я ўсю дарогу назад задавала яму канкрэтныя пытаньні. І галоўнае пытаньне ў мяне было: "Чаму ты не крычыш паўсюль, на кожным рагу, што гэта адзіны наш шанец уратаваць Беларусь?"
Цыганкоў: Ці сустракаліся вы з такім успрыманьнем Цярэшчанкі, што ён нейкі фантазёр, летуценьнік, бо гаворыць пра тое, што "рубель будзе каштаваць 1:1 да даляра", "ягоны партрэт будзе на грошах". Шмат хто ж успрымае гэта іранічна.
Магчыма, іранічна, а можа, гэта і такі ход. Але трэба слухаць яго, бо ён гаворыць так, што ў людзей пасьля гэтага не застаецца пытаньняў. Магчыма, гэтыя заявы трохі шакавалі. Але, на мой погляд, гэта ў пэўнай ступені паспрыяла таму, што пра яго загаварылі. Бо кандыдатаў дзевяць, яны незнаёмыя, і ён мог бы застацца такім невядомым. Магчыма, гэты "рубель" прымусіў гаварыць пра яго на кухнях — нехта асуджаў, нехта зразумеў. Але, ва ўсялякім выпадку, ягонае прозьвішча стала больш вядомым. А тое, што ён фантазёр, — гэта меркаваньне, яно мае права на існаваньне. Але калі б ён меў магчымасьць кожнаму патлумачыць, напэўна, пытаньняў бы не засталося.
А якая ў вас будучыня як у жонкі кандыдата?
Жонкай кандыдата мне засталося быць яшчэ дзень-другі, да 20-га сьнежня. А далей — паглядзім. Залежыць ад таго, якая будзе дзейнасьць у Віктара, наколькі яму патрэбная будзе мая дапамога. Калі ён заняўся другой часткай кнігі "Жыцьцё. Улада. Палітыка" і кнігамі па эканоміцы, — мне зручней нават было быць зь ім побач і дапамагаць. Я ведаю, што я яму патрэбная цяпер, і я буду побач. А далей — паглядзім пасьля 20-га.
Я б вельмі хацела займацца тым, што мне прапанавалі, мне гэта вельмі цікава. Гэта новы праект, зьвязаны з нанатэхналёгіямі тут, у Беларусі. Пакуль нават не хацела б гэта агучваць.
Цыганкоў: А як вы ставіцеся да таго, што сярод цяперашніх кандыдатаў няма жанчын?
Маё меркаваньне — гэта добра. Гэта не жаночая справа, мне здаецца. Гэта няпростая справа. Тут трэба мець такую загартоўку ўнутраную, апроч ведаў. Я ня ведаю, калі б знайшлася жанчына, якая здольная, якая думае ў маштабах дзяржавы, — я ня супраць, вядома. Але я гляджу, што нават шмат хто з мужчын гэтаму не дае рады. Калі б у нас была іншая сытуацыя — свабодныя выбары, то і кандыдаты былі б іншыя, больш падрыхтаваныя ў параўнаньні з тымі, што ёсьць сёньня. Сапраўды змаглі б стаць прэзыдэнтамі. Я кажу цяпер не пра свайго мужа. Я веру ў яго. Ён змог бы. Ён змог бы кіраваць.
Цыганкоў: Што вылучае Віктара Цярэшчанку сярод іншых кандыдатаў?
Я б сказала, што гэты чалавек думае на макраўзроўні. Ён разумее структуру дзяржавы. І калі пачалася кампанія, я задала яму пытаньне: "А ўяві сабе, што ты перамог. Што ты будзеш рабіць? Ты не разгубісься?" Ён кажа: "Не. Я ведаю, што рабіць. Я ўсё гэта бачу". Я сказала б яшчэ, што ён у прынцыпе чалавек, які ніколі не здаецца. Ён бачыць праблему, i ў яго з кожнай складанай сытуацыі як мінімум тры выхады. Віктар — чалавек слова, паабяцаў — значыць выканае. Усе пытаньні вырашае сёньня, не адкладаючы на заўтра. Чалавек каманды. Ён мае досьвед дзяржаўнай і гаспадарчай працы. І да ўсяго гэтага — сьціплы чалавек.
Цыганкоў: А наколькі вы гатовыя самі працягваць займацца палітыкай — вылучацца на парлямэнцкіх выбарах?
Гэтае пытаньне для мяне нечаканае, я пра гэта ня думала, шчыра кажучы. Хоць гэта цікава, цяпер я бачу. І я бачу, што цяпер шмат усяго ў нас бутафорскага нейкага. Туды трэба ісьці зь нейкай мэтай, з канкрэтным жаданьнем. Для мяне быў адкрыцьцём на гэтых выбарах Дзьмітры Вус. Я бачу, чаму ён пайшоў на гэтыя выбары, у яго ёсьць мэта, і ён кажа, што ён пойдзе далей у парлямэнт, каб гэтай мэты дасягнуць. У мяне такой мэты сёньня няма, я проста дапамагаю мужу.
А ў Віктара Іванавіча ёсьць такая мэта? Ён пойдзе ў парлямэнт?
Гэта зноў жа трэба пытацца ў яго. Але, мяркуючы па ўсім, праграму сваю ён хацеў бы данесьці, вядома, да прэзыдэнта, да ўраду, да таго, хто пераможа — да каго заўгодна. І ён бы, вядома, хацеў працаваць так, каб яна была ўведзеная. Ён працаголік, разумееце? Ён чалавек, які ня ўмее адпачываць так, як многія іншыя. У дадзеным выпадку ён сапраўды прыносіць сябе ў ахвяру.
Цыганкоў: А хіба ня цяжка жыць з такім працаголікам у сям'і?
Ведаеце, не. Мне гэта падабаецца. У нас няма часу на нейкі спрэчкі, разлады. Ён заняты сваімі справамі, я звыкла да гэтага. Я недзе чула, што шчасьлівая сям'я — тая, дзе муж з жонкай размаўляюць ня больш за 17 хвілін у дзень. У нас таксама бываюць такія дні. Мы даражым нашымі адносінамі, і я зь Віктарам адчуваю сябе шчасьлівай і абароненай жанчынай.
