“Грамадзянін сьвету” Барыс Кіт заўсёды застаецца грамадзянінам Беларусі

Так склаўся лёс, што пасьля Другой усясьветнай вайны ён апынуўся ў эміграцыі. Але заўсёды радасна сустракаў сваіх суайчыньнікаў — і калі жыў у ЗША, і зараз, калі жыве ў Франфуркце-на-Майне. У 1990-я гады Барыс Кіт двойчы пабываў на радзіме, у Беларусі, пазнаёміўся з многімі сваімі славутымі землякамі.

Вядомая беларуская літаратуразнаўца, кандыдат філялягічных навук Лідзія Савік пазнаёмілася з Барысам Кітом у 1992 годзе ў ЗША, калі вывучала літаратуру беларускай эміграцыі. У гасьцях у паэта Масея Сяднёва яна сустрэла Кіта. Была зачараваная ягонай абаяльнасьцю, а потым цэлы месяц правяла ў славутага навукоўца ў Франкфурце-на-Майне. Яна — аўтарка кніг пра Барыса Кіта «Вяртаньне», «Космас беларуса». Лідзія Сымонаўна гадзінамі можа распавядаць пра Барыса Ўладзімеравіча. Але больш за ўсё яе ўражвае Кіт-настаўнік, пэдагог, асьветнік:

«Ён заўсёды імкнуўся вучыць дзяцей. Нават калі ён займаўся амэрыканскімі касьмічнымі дасьледаваньнямі, ён працягваў працаваць у Вашынгтонскім Мэрылэндзкім унівэрсытэце, выкладаў матэматыку — гэта яго любімы прадмет. На радзіму ён прыехаў у 1992 годзе з ідэяй заснаваць беларускі нацыянальны ўнівэрсытэт па тыпу Оксфарда ці Кембрыджа. Нават распрацаваў праграму гэтага ўнівэрсытэту, з запрашэньнем замежных вучоных. Мы ўсе тады марылі, што будзе адкрыты такі ўнівэрсытэт. Ён ужо і спонсараў пачаў шукаць для такога ўнівэрсытэту, і знайшоў бы іх... Але ўлада перамянілася. Пасьля таго як у нас зьмянілася ўсё для беларускай справы ў горшы бок, ён на Беларусь больш не прыяжджаў. Але пачаў рабіць усё магчымае для радзімы: ён заснаваў прэмію для навукоўцаў імя Барыса Кіта, дапамагаў у выданьні кніг, многія нашы студэнты езьдзілі на стажыроўку, ён быў спонсарам рабочай нямецка-беларускай групы, заснаванай пры ўнівэрсытэце Бэрліну».

Акадэмік Радзім Гарэцкі пазнаёміўся з Барысам Кітом, калі той прыяжджаў на радзіму. Потым спадар Гарэцкі быў уганараваны прэміяй імя Барыса Кіта:

«Ён мяне зьдзівіў сваёй бадзёрасьцю, добразычлівасьцю. Ён вельмі, як кажуць, „общительный“. Ён выдатны навуковец, выдатны пэдагог, выдатны грамадзянін. Яго назвалі „грамадзянінам сьвету“, але на самой справе ён заўсёды заставаўся грамадзянінам Беларусі. Вось гэта яго беларускасьць, шчырая такая, мне больш за ўсё і падабаецца. Як ён сам сказаў, крэда яго — „Усё, што я рабіў у жыцьці, я рабіў для радзімы і яе славы“. Пакуль будуць такія беларусы жыць — будзе жыць і наша родная Беларусь. Жыве Беларусь і жыве Кіт!»

Прафэсар Станіслаў Шушкевіч ня раз наведваў свайго калегу ў Франкфурце, лічыць яго выбітным навукоўцам, патрыётам сваёй радзімы, якога радзіма так і не даацаніла:

«Я лічу, што гэта самы вядомы беларус і прыклад такой беларускай сьціпласьці, мэтанакіраванасьці, працавітасьці. Мне давялося зь імі гаварыць больш за 3 гадзіны, і часу гэтага не хапала, таму што гэта вельмі цікавы чалавек, які шмат чаго ведае, многа чаго расказвае... І сорам мне толькі, што радзіма яго — наша Беларусь, сёньняшняя ўлада — не запрасіла ў краіну на 100-годзьдзе і не зрабіла вечар гонару гэтаму цудоўнаму чалавеку, цудоўнаму навукоўцу і цудоўнаму беларусу».

Сябраваў з Барысам Кітом і Васіль Быкаў, калі жыў у Нямеччыне, і зараз «Народная Воля» друкуе аповеды Барыса Кіта «Цярновы шлях», запісаныя Васілём Быкавым у 2001 годзе. Спадару Кіту пашчасьціла ведаць многіх славутых людзей сьвету, кажа літаратуразнаўца Лідзія Савік:

«Барыс Уладзіміравіч, згадваючы пра свой доўгі жыцьцёвы шлях, неаднойчы паўтараў: «Можа, Бог мяне пакінуў на гэтай зямлі дзеля таго, каб я пакінуў сьведчаньні пра выдатных людзей, якіх я добра ведаў, і пра падзеі свайго жыцьця. Гэта чалавек-эпоха. Цэлае стагодзьдзе чалавек пражыў і зрабіў столькі, колькі, можа, ня зробяць многія іншыя ўнівэрсытэты ці ўстановы».