Ананчыцы: “Цяпер добра жыць, ды няма калі”

Ананчыцы — вёска ў пяць соцень двароў, што схавалася ад шумных трасаў за лясамі Палесься. Мне пашчасьціла прыехаць, калі сьвята яшчэ не пачалося. Па засьнежанай вуліцы, дзе па-старасьвецку разьяжджалі ўпрыгожаныя сані зь вясёлымі вяскоўцамі, ішлі чатыры бабулі. Ішлі і сьпявалі. Не для публікі, а для душы. Я асьцярожна з дыктафонам пакрочыў за пявуньнямі.



Старая: «Паймаў нас, чалавечко».

Карэспандэнт: «А пасьпявайце яшчэ што...»

Як высьветлілася, я пазнаёміўся з галоўнымі ананчыцкімі сьпявачкамі. Чый хор па праву атрымаў назву народнага, а ў 1981 годзе нават выдаў кружэлку на фірме «Мэлёдыя». Шкада, што беларускія выдаўцы не запросяць бабуль у прафэсійную студыю, пакуль яны жывыя. Народная песьня і драйв — паняцьці ў Ананчыцах вельмі блізкія.

Карэспандэнт: «Адкуль вы так песьні можаце сьпяваць?»

Ганна: «Ад бабак, ад дзедак. І самі нарабілі гэтых песень».

Роза: «Я толькі нарадзілася — і ў песьню кінулася. Што ж рабіць? Люблю. А дзеці ўсе пяюць».

Марыя: «Мы праехалі па ўсіх краінах. Усе песьні пазьбіралі. Дзе ж мы толькі не былі! Валяліся і ў Маскве. І зубы павыбівалі, езьдзіўшы».

Вольга: «Хто к нам ні прыяжджаў, усе бяруць гэтыя песьні».

Марыя: «А мы пяем і пяем. Прыедзе нейкая машына, драты папрычэпвалі. Дзьве з паловай гадзіны пелі песьні ім».

Вольга: «Нам не даюць памерці. Нам ужо пара паміраць, а нам не даюць».

Марыя: «Няхай тая сьмерць памірае. Нашто нам паміраць?»

Ганна: «У мяне дванаццаць унучкаў і сем праўнукаў. Хай яны слухаюць і радуюцца, што я пяю».


Мы разам з бабулямі падняліся на высокую горку, дзе стаіць бэтонны помнік савецкаму салдату. На горцы тым часам разгортвалася сьвяточная дзея, у якой бралі ўдзел маладыя ананчыцкія дзяўчаты і бабулі. Мужчынская частка была прадстаўлена толькі некалькімі музыкамі.


Абрад называецца «зазываньне вясны». Вясну клікалі адмысловымі песьнямі, гадалі на лёне — у каго ён даўжэйшы, ірвалі льняную вяроўку, якая сымбалізавала зіму на сыходзе. Пасьля каталіся з горкі. Трэба было бачыць па-дзіцячаму радасныя вочы сямідзесяцігадовых бабуль, якія ляцелі з высокай сьнежнай гары.


Я разгаварыўся зь сёньняшняй кіраўніцай хору, Вольгай Міхнавец. Гісторыя стварэньня гэтага калектыву ўнікальная. Калісьці хор меў неафіцыйную назву «Ўдовін хор».

Вольга: «Гэта ў нас была ўдава адна. Яна арганізавала хор. Пасьля вайны многа было ўдоў. Мая маці ўдава была. Мой бацька не вярнуўся. І вось яны пачалі зьбірацца. Сьпявалі на вуліцы. Пасьля пайшлі ў клюб сьпяваць. Канцэрты рабілі дома, пасьля пачалі езьдзіць па сьвеце. А мы ўжо — каторыя толькі пааставаліся з таго хору. Ужо, дзякуй Богу, усе памерлі».

Карэспандэнт: «Чаму дзякуй Богу?»

Вольга: «Ім лягчэй. А нам яшчэ вось мучыцца».

Карэспандэнт: «Няўжо жыцьцё не такое цудоўнае?

Вольга: «Жыцьцё добрае, маё дзіцятка. Жыві і радуйся. Але ж няма здароўя. А яшчэ ж дома трымаю... Конь ёсьць, карова ёсьць, сьвіньні... Каб дзеці не дапамагалі, цяжка было б. Сядзім, як цецерукі, дома. А яны прыедуць, дарожку расчысьцяць».

Карэспандэнт: «А моладзь ёсьць?»

Вольга: «Мала. Засталіся ў вёсцы тыя, каторыя няўдачнікі, каторыя пітушчыя. Таму што яны зь дзяцінства пачынаюць піць. А каму яны патрэбныя ў горадзе? Яны гаруюць. А каб ня гэтыя п’яніцы, вёска б зусім прапала. Яны пасьвяць. Яны на трактарах едуць. Нап’юцца, іх арыштуюць, аштрафуюць. Усё роўна п’юць. А каб ня гэтыя завалякі, сяло б прапала зусім. Цяпер добра жыць, ды няма калі».


А на плошчу перад сельсаветам ужо сьцякалася ўся ананчыцкая грамада. Неўміручая расейская папса з дынамікаў змагалася з гармонікамі мясцовых мужыкоў. Ананчыцкія п’яніцы ўжо выраблялі каленцы. Векавыя бабулі вадзілі карагоды. А я падышоў да латка з блінамі, шашлыкамі і печывам. І зразумеў, што крызіс Ананчыцам ня страшны.

Карэспандэнт: «Блін з грыбамі каштуе 200 рублёў. Гэта што за цэны такія? Хто іх прыдумаў? Вы працуеце на страту?»

Прадавачка: «Якая страта? Грыбы мы самі зьбіраем. У нас грыбоў у лесе мора. Самі свае цэны ўстанаўліваем. У мінулым годзе крышачку меншыя былі цэны. Цяпер крызіс. Крышачку паднялі цэны. З гораду прыяжджалі, разьбіралі. Кажуць, дзе вы цэны такія бралі? А нам прыемна, што ў нас людзі ўсё купляюць».

Карэспандэнт: «А блін з варэньнем колькі каштуе зараз?»

Прадавачка: «50 рублёў».

Карэспандэнт: «Гэта крызісная цана?»

Прадавачка: «Ну, так».

Самым калярытным на сьвяце пэрсанажам быў міліцыянт. Я нават спачатку быў прыняў яго за сапраўднага вартавога парадку. Бо і фуражка, што сядзела набакір, і пацёрты кіцель, і нават штаны былі сапраўдныя міліцэйскія. Вось толькі такіх мілых і абаяльных фізіяномій я ў нашых міліцыянтаў ня бачыў. Каб вы зразумелі маё зачараваньне ананчыцкім «міліцыянтам», уявіце сабе Адрыяна Чэлентана ў ролі алькаголіка і апраніце яго ў міліцэйскі кіцель. Ананчыцкі артыст выявіўся чалавекам негаваркім, як і належыць сапраўднаму шэрыфу. Гэты цуд мне патлумачылі жанкі.

Карэспандэнт: «А што гэта за красівы міліцыянт такі?»

Кабета: «А гэта, маё дзіця... Бог яму ня даў... А так ён харошы, добры хлопец. Раз прыехаў да нас міліцыянт. А гэты перад ім хадзіў. „Ну, будзеш маім намесьнікам“. Ну, вось ён і стаў намесьнікам. Той яму і шапку даў, і сказаў, што гаварыць. Дубінку даў. „Глядзі, каб быў парадак“. І вось яму здаецца, што ён герой. Ён неблагі хлопец, добры».

Карэспандэнт: «Дубінкай нікога не агрэў?»

Кабета: «Не».

Карэспандэнт: «Намесьнік міліцыянта ў вас ёсьць. Вам толькі намесьніка прэзыдэнта не хапае».

Над Ананчыцамі з дынамікаў тым часам палілася агністая «Хава нагіла». Моладзь палезла на драўляны слуп па капэрты з прызамі. А нашы бабулі-пявуньні схаваліся ў будынку клюбу, каб пагаманіць пра жыцьцё.

Карэспандэнт: «А што з жыцьця самае было прыемнае і цікавае?»

Марыя: «Ох, я б вам сказала...» (Усе сьмяюцца.)

Карэспандэнт: «Відаць, размова пра каханьне...»

Марыя: «Як зь першым хлопцам сустрэнесься... Ой, якое каханьне. А ўжо якія заручыны. Пажэнімся. А цяпер жа жэняцца... Мы ўжо пяцьдзесят восем гадоў жывем разам. А цяперака — расьпісаліся і назаўтра разводзяцца».

Ганна: «Разбалаваная моладзь».

Карэспандэнт: «А чым разбалаваная?»

Ганна: «Ня хочуць адзін аднаму перапусьціць. Як гэтых целявізераў нагледзяцца... Такое паказваюць, што і глядзець няма што. Я жыла са сьвёкрам, са сьвякроўю. Як стануць у целявізеры цалавацца, я зьбягаю з хаты. Мне сорамна. А цяпер той сьвёкар каб жыў, што б пабачыў?»

Карэспандэнт: «Там ужо не цалуюцца».

Ганна: «Ня толькі цалуюцца, але і трахаюцца. Дабра ня будзе».


Тыя дзяўчаты, што зараз пераймаюць у бабуль старадаўнія песьні, гавораць на трасянцы. Сваю будучыню зь вёскай яны ня зьвязваюць. І пакуль старым хапае сілаў і моцы весьці гаспадарку, як сотні гадоў таму, і сьпяваць песьні, якім таксама сотні гадоў, іх трэба слухаць. Бо хутка такога цуду ў нашых вёсках ужо ня будзе.