Лукашук: Паўмесяца працягваецца беларуска-расейскае нафтавае супрацьстаяньне. Нафта на беларускія НПЗ і ў Эўропу праз Беларусь пакуль ідзе, але да згоды бакоў яшчэ далёка Але з прычыны падвешанасьці гэтай сытуацыі хацелася б пашырыць кантэкст гутаркі і паразмаўляць наагул пра выклікі бясьпецы Беларусі. На гэтым тыдні Аляксандар Лукашэнка правёў нараду па пытаньнях ваеннай бясьпекі. Пасьля нарады, дарэчы, быў падпісаны „Плян своечасовай падрыхтоўкі Рэспублікі Беларусь да абароны“. Давайце з гэтага і пачнём. На ваш погляд, на погляд экспэртаў ці існуе ваенная пагроза Беларусі?
Дракахруст: Ну ваенная пагроза ніколі не бывае нулявой, дакладней, ніколі няма гарантыяў, што яна заўсёды будзе нулявой. Для таго, ўласна, дзяржавы войскі і трымаюць. Некаторы час таму, падчас войнаў у Югаславіі і напачатку вайны ў Іраку беларускія ўлады ўголас выказвалі перасьцярогі, ці ня выбяруць Беларусь наступнай мэтай для гуманітарнай інтэрвэнцыі. Наўрад ці такі варыянт быў надта імаверным тады, тым менш ён актуальны зараз, калі ў Захаду відавочна ёсьць нашмат больш надзённыя клопаты, чым узброенае скіданьне беларускай дыктатуры.
Абстрактна кажучы, ваенная небясьпека для Беларусі можа сыходзіць ад Расеі. Ня тое, што заўтра расейскія танкі прыйдуць у Менск, але падчас энэргетычных спрэчак Менску і Масквы некаторыя расейскія публіцысты выказвалі меркаваньне, што някепска было б, каб расейскія войскі ўзялі пад кантроль беларускія нафта і газаправоды для забесьпячэньня транзыту. Але гэта наўрад ці варта прымаць за нешта большае, чым за пустую балбатню.
Лукашук: Але летась была вайна Расеі з Грузіяй.
Дракахруст: Так, менавіта. Да таго ж у ваеннай сфэры пагроза часам мае большае значэньне, чым яе выкананьне. А ў гэтым нафтавым канфлікце элемэнт блефу займае вялікае месца ў палітыцы і Менску, і Масквы. Так што ня выключана, што і гэтая ваенная нарада ў Лукашэнкі, і гэты загадкавы плян – гэта такі блеф у ваеннай сфэры.
Лукашук: Ян, на гэтым тыдні тут, ў Празе адбылася міжнародная канфэрэнцыя, прысьвечаная новай канцэпцыі дзеяньня альянсу NATO ў ХХІ стагодзьдзі. Выступаючы на гэтым форуме, былая дзяржаскратарка ЗША Мадлен Олбрайт заявіла, што NАТО патрабуе "аднаўленьня абяцаньняў", каб заспакоіць сваіх сяброў з Усходняй Эўропы наконт таго, што яны бачаць як пагрозу сваёй бясьпецы з боку Расеі. На ваш погляд, ці сапраўды існуе ваенная ці іншая пагроза з боку Расеі краінам рэгіёну і Беларусі ?
Максімюк: Я думаю, варта пачаць адказ з прыгадваньня прычынаў, дзеля якіх гэтая канфэрэнцыя сабралася і чаму на ёй загаварылі менавіта пра “аднаўленьне абяцаньняў” з боку NАТО. Па-мойму, гэтая канфэрэнцыя зьяўляецца рэакцыяй на адмову ЗША ад пабудовы сыстэмы супрацьракетнай абароны ў Польшчы і Чэхіі. Нагадаем, рашэньне аб пабудове гэтай сыстэмы прыняў папярэдні амэрыканскі прэзыдэнт, Джордж Буш, а адмовіўся ад яго цяперашні, Барак Абама. Сярод новых сяброў NАТО гэтая адмова была адназначна ўспрынятая як вялікая саступка Вашынгтону перад Масквой. Так сказаць, Абама, пастанавіўшы перазагрузіць адносіны з Расеяй і заручыцца падтрымкай Масквы ў сваёй палітыцы адносна Ірану і Аўганістану, мусіў нешта прынесьці ў ахвяру. І гэтай ахвярай сталася амэрыканская сыстэма супрацтракетнай абароны ў Эўропе, якая з самага пачатку была сустрэтая Масквой у штыхі.
Зразумела, што і вайсковая інтэрвэнцыя Расеі ў Грузіі ў жніўні 2008 году падштурхнула некаторых палітыкаў ва Ўсходняй Эўропе да думкі, а што, напрыклад, сталася б, калі б Расея ўварвалася з танкамі ў Латвію, якая зьяўляецца сябрам NАТО? Ці было б NАТО гатовае прыйсьці Латвіі з вайсковай дапамогай, згодна з артыкулам 5 свайго статуту? Ці рызыкнула б NАТО пайсьці на ваенны канфлікт з Расеяй? Вось пры нагодзе такіх думак і дайшло да публічнага ведама, што на ўзроўні вайсковага плянаваньня NАТО ня мае сур’ёзнага пляну адбіцьця гіпатэтычнай расейскай атакі, ня кажучы ўжо пра тое, што ня мае нейкіх сваіх сілаў хуткага рэагаваньня ні ў Прыбалтыцы, ні ў Польшчы ці Чэхіі.
І вось летась зьявіўся адкрыты ліст Бараку Абаму, у якім група інтэлектуалаў і былых афіцыйных асобаў з Усходняй Эўропы, уключна з Вацлавам Гаўлам і Лехам Валэнсам, выказала сваю заклапочанасьць тым, што ў той час, калі NATO слабее, Расея кансалідуе свае пазыцыі на міжнароднай арэне. Варта працытаваць хоць кавалак з гэтага пасланьня, які закранае пытаньне Расеі:
“Нашы надзеі на тое, што адносіны з Расеяй палепшацца, і Масква, нарэшце, цалкам прызнае наш сувэрэнітэт і незалежнасьць пасьля таго, як мы далучымся да NATO і ЭЗ, ня спраўдзіліся. Замест гэтага, Расея вяртаецца да ролі дзяржавы, што імкнецца да зьмены status quo, і спрабуе праводзіць палітыку ХІХ стагодзьдзя з дапамогай тактык і мэтадаў ХХІ стагодзьдзя. (...) Яна кідае выклік нашаму супольнаму праву на ўласны гістарычны досьвед. Яна сьцьвярджае, што знаходзіцца ў прывілеяваным становішчы, якое дазваляе ёй вызначаць нашы рашэньні, зьвязаныя зь бясьпекай. Яна выкарыстоўвае адкрытыя і тайныя прылады эканамічнай вайны, пачынаючы ад энэргетычнай блякады і палітычна матываваных інвэстыцыяй да подкупаў і маніпуляцый са СМІ, каб прасоўваць свае інтарэсы і аспрэчваць трансатлянтычную арыентацыю Цэнтральнай і Усходняй Эўропы.”
Вось у гэтай цытаце і ёсьць адказ на ваша пытаньне. Краіны Цэнтральнай і Усходняй Эўропы адчуваюць пагрозу з боку Расеі, перш за ўсё эканамічную. Сёньня цяжка сабе ўявіць, што Расея магла б увесьці свае танкі ў балтыйскія рэспублікі, але, пасьля вайны з Грузіяй, сцэнар расейскай вайсковай інтэрвэнцыі на Крыме, напрыклад, ужо не ўяўляецца такім фантастычным, як раней.
Лукашук: І экспэрты, і ўрадоўцы кажуць, што нацыянальная бясьпека – паняцьце шматаблічнае і шматграннае. Цяперашні нафтавы канфлікт з Расеяй , з-за якога Беларусі давядзецца ці недаатрымаць мільярдаў 5 даляраў ці разьвітацца са значнай часткай сваёй нафтахімічнай прамысловасьці – хіба гэта не пагроза нацыянальнай бясьпецы?
Дракахруст: Да некаторай ступені гэта сапраўды пагроза. Ня трэба захопліваць дзяржаву ўзброенай сілай, дастаткова атрымаць кантроль над яе эканомікай, нават над пэўным колам прадпрыемстваў, якія зьяўляюцца сыстэмай яе жыцьцезабесьпячэньня. Хаця, як адзначыў у маёй перадачы “Праскі акцэнт” палітоляг Віталь Сіліцкі, атрыбуты незалежнасьці – гэта не жалязякі самі па сабе, не НПЗ і газа- і нафтаправоды, а канкурэнтаздольнасьць эканомікі пры нармальных цэнах на энэрганосьбіты ў прыватнасьці. Купляюць Нямеччына, Польшча, нават Украіна, расейскую нафту з поўным мытам і ня стогнуць наконт прошукаў Крамля і хцівых расейскіх алігархаў. Калі б у гады нафтавага буму Беларусь не надзьмувалася ад гонару за сваю здольнасьць зарабляць грошы на расейскай ласцы, а мадэрнізавала сваю эканоміку, дык зараз было б менш падставаў енчыць наконт таго, што расейцы цягнуць свае рукі да “фамільнага срэбра” нацыянальнай эканомікі. Але, магчыма, такі погляд залішне лібэральны. Усё ж і транзыт, і НПЗ – гэта беларускія актывы, беларускія козыры ў дужаньні з расейцамі. Усе экспэрты зьвяртаюць увагу на сымбіёз, узаемазалежнасьць дзьвюх эканомік. Але досьвед паказвае, што слабейшы, беларускі бок можа адцягнуць найбольш балючыя наступствы, зьмягчыць удар. У доўгатэрміновай пэрспэктыве ён ня можа выйграць, ён ня можа вечна жыць расейскай ласкай. Таму сапраўды абараніцца ад гэтай небясьпекі можна па вялікім рахунку ці мадэрнізацыяй ці, а дакладней, у дадатак, – шчыльнымі, інстытуцыйнымі сувязямі з Эўропай, а не гадаць пры кожным падобным крызісе, ці захоча Эўропа абараняць Беларусь.
Лукашук: А зараз да падзеі, якая на першы погляд не зьвязаная з Беларусьсю. На гэтым тыдні Малдова пачала перамовы з Эўразьвязам аб заключэньні пагадненьня аб асацыяцыі, гэта значыць, аб больш шчыльнай форме супрацоўніцтва. Гэтае пагадненьне, калі яно зьявіцца, адкрывае Малдове шлях да бясплатных шэнгэнскіх візаў, далучэньня да зоны вольнага гандлю Эўразьвязу, а ў пэрспэктыве і да паўнацэннага сяброўства ў ЭЗ. Цікава адзначыць, што папярэднія камуністычныя ўлады, не атрымлівалі ад ЭЗ прапановы заключыць такое пагадненьне на працягу ўсіх 8 гадоў свайго кіраваньня. Што гэта азначае для Малдовы? І якое значэньне гэты малдоўскі прыклад мае для Беларусі?
Максімюк: Для Малдовы гэта можа азначаць ня толькі магчымасьць атрыманьня тых дабротаў, што вы пералічылі — бязьвізавае перамяшчэньне па Эўропе, вольны гандаль, эўрапейскія стандарты ў палітыцы і ўсё такое, — але і шанец на вырашэньне пытаньня Прыднястроўя. То бок, на вырашэньне кардынальнага пытаньня дзяржаўнай бясьпекі і стабільнасьці. Кажучы напрасткі — калі прыднястроўцы ўбачаць гэтыя даброты эўрапейскай інтэграцыі Малдовы ў дзеяньні, яны могуць стаць больш згаворлівымі, што тычыцца палітычнага ўзьяднаньня Ціраспаля з Кішынёвам. Трэба аднак сказаць, што шлях як да гэтых эўрапейскіх дабротаў, так і да вырашэньня пытаньня прыднястроўскага сэпаратызму — для маладаванаў вельмі доўгі. Але важна, што яны ўжо рушылі ў гэты шлях.
А вось Беларусь пакуль яшчэ нікуды ня рушыла і топчацца на месцы. Які ўрок гэты малдаўскі прыклад дае Беларусі? Перш за ўсё той, што Беларусь не атрымае гэтых эўрапейскіх дабротаў задарма, а за сапраўдны прагрэс на шляху да дэмакратыі. Нагадаем, што і з-за камуністычнага прэзыдэнта Ўладзімера Вароніна Кішынёў меў такі раманс з Брусэлем, які зараз з Брусэлем мае Аляксандар Лукашэнка. Аднак жа малдоўскім камуністам ніхто не прапаноўваў перамоваў аб асацыяцыі. Усё ж такі мусіла нешта зьмяніцца ў малдаўскай палітыцы, каб такая прапанова з Брусэлю паступіла. Дык вось, мне здаецца, што і ў выпадку Беларусі будзе падобна. Нешта ў Беларусі мусіць зьмяніцца да лепшага ў сапраўднасьці, а не на словах, каб Брусэль мог ёй запрапанаваць такія перамовы.
Лукашук: Юры, а як вы лічыце, ці могуць малыя краіны быць спакойныя за сваю бясьпеку ў розных сэнсах, не маючы магутнага саюзьніка ў асобе вялікай дзяржавы і не далучаючыся да нейкай сыстэмы калектыўнай бясьпекі? Дарэчы, сытуацыя з ўвязьненьнем і вызваленьнем Мірона-Каваленкі – віцябчаніна, які прымацаваў на вяршыню навагодняй ёлкі бел-чырвона-белы сьцяг – ці не азначае яна, што ў сытуацыі канфлікту з Масквой Менск імкнецца рабіць лібэралізацыйныя крокі ці хаця б жэсты, каб не закрыць сабе адзіны шлях, адкуль можа прыйсьці дапамога – шлях на Захад?
Дракахруст: Відаць, па вялікім рахунку, усё ж такі не. Тая ж вайна Расеі з Грузіяй паказала, што параза нават някепскага войска малой дзяржавы ў сутыкненьні з войскам вялікай дзяржавы – справа дзён. Ёсьць выключэньні, але яны, як той казаў, пацьвярджаюць правілы. Дарэчы, існуе неразуменьне паняцьця нэўтральнага статусу. Швэйцарыя – сапраўды нэўтральная краіна, мае самыя высокія ў Эўропе выдаткі на абарону. Нэўтралітэт – гэта насамрэч дарагая рэч, гэта не сядзеньне ў кутку ў спадзеве, што нікому ты не патрэбны, гэта рашучасьць абараняць сябе ўласнымі сіламі. А наконт гэтага дзіўнага мэханізму, які зьвязвае кошты на энэрганосьбіты і лібэралізацыю, то вы, Аляксандар, маеце рацыю, сапраўды ў беларускіх уладаў спрацоўвае пачуцьцё самазахаваньня і калі ціск усходніх братоў перавышае нейкі ўзровень, прыходзіць празрыстае разуменьне, што магчымую, па сутнасьці, адзіна магчымую супрацьвагу гэтаму ціску ня варта раздражняць сваім сувэрэнным грэбаваньнем правамі чалавека. У гэтым сэнсе сытуацыя ў Малдове, пра якую распавёў Ян, вельмі паказальная. Малдоўскія камуністы таксама палохалі Захад пагрозай, што калі не падтрымліваць іх, Малдова апынецца пад пратэктаратам Масквы. Ну і падтрымлівалі збольшага, але дакладна тады і настолькі, калі і наколькі сапраўды была пагроза, што Малдова апынецца пад Масквой. Тое самае з Беларусьсю – сапраўднае супрацоўніцтва з Эўропай немагчымае, пакуль Беларусь ня зьменіцца.
Лукашук: Ян, на гэтым тыдні амэрыканскі дасьледны цэнтар Freedom House выдаў сваю чарговую справаздачу аб стане правоў чалавека ў розных краінах сьвету. Беларусь, як і ў леташнім аглядзе “Freedom House”, атрымала найгоршую ацэнку ў катэгорыі "палітычныя правы" — 7 балаў, а ў катэгорыі "грамадзянскія свабоды" — 6 балаў.
Усе краіны былога СССР, акрамя трох балтыйскіх рэспублік, Украіны і Малдовы (часткова свабодная), залічаныя Freedom House да несвабодных краінаў.
Ці маюць гэтыя ацэнкі нейкае значэньне ў сьвятле тэмы бясьпекі, якую мы сёньня з вамі абмяркоўваем? Ці бясьпека – гэта пытаньне геапалітыкі і краіны ў ім, ці гэта толькі фігуры на вялікай шахматнай дошцы сьвету?
Максімюк: Калі паглядзець на мапу сьвету, абазначаную трыма колерамі — свабодныя краіны, часткова свабодныя і несвабодныя, паводле катэгорый Freedom House — дык заўважым, што сусьветныя вогнішчы ўзброеных канфліктаў наогул выступаюць у рэгіёнах, дзе мала свабоды або ўвогуле яе няма. Так што ў такім геапалітычным пляне праглядваецца выразная сувязь паміж узроўнем свабоды і бясьпекі.
Але, канешне, у гэтага пытаньня ёсьць і другое вымярэньне, зьвязанае са звычайным людзкім адчуваньнем бясьпекі жыцьця. Бо бясьпека чалавечага жыцьця — гэта ня толькі жыцьцё ў краіне без вайны, але і ўвогуле прыватнае адчуваньне кожнага грамадзяніна адносна штодзённага жыцьця. Ці мог адчуваць сябе бясьпечным чалавек у Савецкім Саюзе падчас рэпрэсій 1930-х? Рытарычнае пытаньне. Нават тыя, якія былі здалёк ад палітыкі, таксама масава рабіліся ахвярамі несвабоднай сыстэмы. Сёньня мы наогул зьвязваем свабоду і дэмакратыю ў адзін пакет, і відаць слушна. Бо ў дэмакратычных краінах усё ж чалавеку свабадней дыхаецца, чым у недэмакратычных. А таму з рэйтынгу Freedom House наконт свабоды ў сьвеце можна таксама рабіць высновы і пра бясьпеку, ня толькі геапалітычную, але і звычайную, людзкую.
Лукашук: У студыі да нас зь Юрыем далучылася наша калега – дырэктар украінскай службы нашага радыё Ірына Халупа. У гэтую нядзелю Ўкраіна выбірае прэзыдэнта. Днямі на нашым сайце мы правялі он-лайн зь Ірынай. Сярод пытаньняў да яе – і тыя, што назапасіліся ў нас, і тыя, якія задалі наведнікі нашага сайту.
Ірына, ці рэальная перамога на гэтых выбарах Віктара Януковіча? – задае пытаньне Зьміцер з Менску. І, дададзім ад сябе, што азначае той факт, што антыгерой “аранжавай” рэвалюцыі 2004 году, той, хто скраў тады волю народа, зараз магчыма атрымае ўладу па волі таго самага народу?
Халупа: Калі верыць розным апытаньням, то Януковіч мае рэальны шанец, ён лідзіруе ў гэтых рэйтынгах. Але мы ўсе ведаем, што рэйтынгі залежаць ад таго, хто іх замаўляе, і ад пытаньняў, якія задаюцца.
На фоне тых звадаў і хаосу, на якім адбывалася дзейнасьць прэзыдэнта Юшчанкі і прэм'ера Цімашэнкі, Януковіч выглядае даволі стабільнай фігурай. Стабільнасьць – гэта адно зь ягоных улюбёных слоўцаў, што нам патрэбная стабільная краіна, людзям патрэбная стабільная атмасфэра, стабільная палітыка і г.д.
Людзі ставяцца да сытуацыі непасрэдна. Зараз сусьветны крызыс. Звычайны ўкраінец ня хоча зразумець, што крызіс ударыў па Ўкраіне таму, што Ўкраіна ёсьць часткай сьвету.
На яго погляд, гэта – віна ўраду, віна прэм'ера Цімашэнкі і прэзыдэнта Юшчанкі. І тыя людзі, якія моцна пацярпелі ад крызісу, ўскладаюць віну на гэтых палітыкаў і за іх галасаваць ня будуць.
Сапраўды выглядае крыху дзіўным, што чалавек, які, здавалася, быў абсалютна скампрамэтаваны ў 2004 годзе, раптам робіцца вядучым палітыкам. Але, як кажуць, на бязрыб'і і рак – рыба.
Я ізноў вяртаюся да скандалаў паміж прэзыдэнта і прэм'ерам. А побач – маналітная партыя Януковіча, ягоныя паплечнікі, якія кажуць у адзін голас, як у лепшыя партыйныя часы. Для пэўнай часткі электарату гэта выглядае прывабна.
Дракахруст: Як праходзіла выбарчая кампанія, наколькі СМІ былі вольныя ў асьвятленьні выбарчай барацьбы, наколькі прадстаўнікі розных палітычных сілаў прадстаўленыя ў выбарчых камісіях, наколькі шырокія правы назіральнікаў?
Халупа: Што да выбарчых камісій, то ўсе палітычныя сілы паводле заканадаўчых правілаў маюць у тых камісіях сваіх людзей. З гэтым не было праблемаў. Наконт асьвятленьня выбарчай кампаніі ў СМІ – паводле закону кожны кандыдат атрымаў час на дзяржаўных каналах і амаль усе выкарысталі яго тым ці іншым чынам. Больш бедныя кандыдаты селі перад камэрай і штосьці гаварылі 30 хвілін, больш багатыя кандыдаты зрабілі прыгожыя ролікі і прапаноўвалі іх тэлегледачам.
Вельмі шырока выкарыстоўвалася зьнешняя рэкляма – бігборды, білборды і г.д. Шмат палітыкаў і палітолягаў прагназавалі, што яна будзе вельмі бруднай. Такой яна і была. Асноўным зьместам яе былі ўзаемныя абвінавачваньні і абліваньне брудам. Гэта не была гутарка пра сапраўдныя праблемы, пра тое, на што хварэе Ўкраіна.
Дракахруст: Ірына, а ўсё ж пра што былі цяперашнія ўкраінскія выбары, вакол якіх тэмаў, праблемаў факусавалася выбарчая барацьба? Мінулыя “аранжавыя” выбары вызначыліся скрайняй ідэалягічнай палярызацыяй, так гэта па меншай меры здавалася звонку.
Халупа: Я не магу вам сказаць, што выбарчая барацьба факусавалася вакол нечага зьмястоўнага. Гэта было як змаганьне глядыятараў, пэўныя людзі, якія хочуць быць прэзыдэнтам, ваявалі адзін супраць другога.
Лукашук: Дзейны прэзыдэнт Юшчанка заяўляе, што абодва лідэры прэзыдэнцкай гонкі – стаўленікі Масквы. Ці можна сказаць, што галоўнай праблемай гэтых выбараў было стаўленьне да Расеі?
Халупа: Расея заўсёды фігуруе ва ўкраінскіх палітычных рэаліях. Гэта проста немагчыма, каб яна не была прысутнай. Гэта вялікі ўкраінскі сусед. У большасьці ўкраінцаў заўсёды прысутнічае пачуцьцё, што побач стаіць Расея, і трэба шмат у чым быць асьцярожнымі. Мінулы год, калі быў перакрыты газ, дае людзям шмат падставаў пераймацца.
Галоўныя кандыдаты, скажам, першая пяцёрка – ўсе нейкім чынам заляцаліся да Расеі. Ніхто ня хоча мець кепскіх стасункаў з Расеяй. Нават нягледзячы на тое, што прэзыдэнта Юшчанку ненавідзіць Уладзімер Пуцін, і ня вельмі любіць Дзьмітры Мядзьведзеў, Юшчанка таксама гаварыў прыязныя рэчы пра Расею. Выключэньнем быў толькі Алег Цягнібок, які выступаў з нацыяналістычнай плятформай. А больш ніхто адкрыта не нападаў на Расею.
Расея – вялікі ўкраінскі гандлёвы партнэр, гэта стратэгічны партнэр Украіны і палітычнай плашчыні. Так што без Расеі не абыйдзешся.
Але цікава, што ніводзін кандыдат не імкнуўся прадставіць сябе стаўленікам Расеі. У тым ліку і Януковіч, які 5 гадоў таму на тым абпекся. Кожны імкнуўся прадставіць сябе незалежным кандыдатам, які нікому ня служыць.
Дракахруст: Ірына, наколькі на вынікі галасаваньня будзе ўплываць гендэрны фактар. Так, Юлія Цімашэнка – зорка ўкраінскай палітыкі, адзін з лідэраў прэзыдэнцкай гонкі. Але ці ня робіць яе “вечна другой” той чыньнік, што яна жанчына?
Халупа: Я б не сказала, што гендэрныя забабоны настолькі моцныя ва Ўкраіне. Пра Юлію Цімашэнку шмат разоў гаварылі, як пра "адзінага мужыка ва ўкраінскай палітыцы". Вы памятаеце, што ў свой час сказала былая дзяржсакратарка ЗША Мадлэн Ольбрайт, выкарыстоўваючы гішпанскае слова cojones? Cojones – гэта яйцы. Я выбачаюся, калі кагосьці гэтым абражу. Дык вось, Юлія Цімашэнка – гэта палітык, які мае cojones. Яна нічога не баіцца і яна ў пэўнай ступені некантраляваная. Я ня думаю. што нехта будзе галасаваць супраць яе толькі таму, што яна жанчына. Ва Ўкраіне такога няма. Існуе зразумела будзённая дыскрымінацыя, мы бачым няшмат жанчын на кіруючых пасадах. Але гэта рэальнасьць таго рэгіёну. Ва Украіне, як і ў іншых славянскіх краінах, існуе такі фэномэн, як славянскі мачо. Але я ня думаю, што людзі, гатовыя галасаваць за Цімашэнку з тых ці іншых прычынаў, адмовяцца ад гэтага намеру толькі таму, што яна жанчына.
