Выкраданьне актывістаў
Лукашук: Напрыканцы мінулага тыдня Зьміцер Дашкевіч і Яўген Афнагель паведамілі, што былі гвалтоўна выкрадзеныя.
А вось вэтэран савецкага дысыдэнцкага руху Ўладзімер Букоўскі выказаў у інтэрвію нашаму радыё адваротнае меркаваньне:
“Для мяне ніякага сумневу няма, што гэта робіцца на загад беларускага кіраўніцтва. Такія рэчы самі па сабе не адбываюцца, і прыватным асобам няма патрэбы запалохваць апазыцыянэраў”.
Паводле Букоўскага, “рэпрэсіўныя рэжымы пачынаюць ужываць дзіўныя мэтады, калі хочуць палепшыць свой зьнешні імідж. ... Дакладна такая сытуацыя была на пачатку 60-х гадоў у СССР, калі Крэмль вынайшаў карную псыхіятрыю. Былі такія мэтады і на пачатку 70-х, калі быў так званы дэтант з Захадам”.
Дык “лятаючыя пачвары” ці “перасьлед на загад кіраўніцтва”? Ці былі падобныя выпадкі ў мінулым?
Дракахруст: Менавіта ў гэтым і справа. Калі б ніколі нічога падобнага не было, дык гэта выклікала б да расповедаў спадароў Дашкевіча і Афнагеля значна менш даверу. Але варта прыгадаць, як пасьля зьнікненьня, скажам, Віктара Ганчара розныя чыноўнікі, пачынаючы з кіраўніка дзяржавы, практыкаваліся ў дасьціпных вэрсіях, кшталту цяперашніх лятаючых пачвараў. Лятаючыя ці не, але пачвары тады аказаліся зусім не мітычнымі.
За апошнія гады выпадкаў такіх захопаў і вывазу за горад было насамрэч вельмі шмат: Уладзімер Лемеш, Артур Фінькевіч, здымачная група НТВ, Наста Палажанка, Дзяніс Карноў – вось, магчыма, няпоўны сьпіс падобных выпадкаў толькі за апошні год. І раней падобнае здаралася ня раз. І што – усё гэта лухта, якую апазыцыянэры ўзводзяць на празрыстыя, як шкло, айчынныя органы? Але якая выгада тут апазыцыянэрам? Яны ж зацікаўленыя ў прыцягненьні да сябе прыхільнікаў. А такую гісторыю будзе кожны прымяраць да сябе – раз проста за горад вывезуць, а іншы і што горшае зробяць.
З другога боку, у іншых краінах, падобных да Беларусі паводле палітычнага рэжыму, гэткія захопы – звыклая практыка. Чаму Беларусь павінна быць выключэньнем?
Лукашук: Каму могуць быць выгаднымі такія напады? Якой можа быць іх матывацыя? Ёсьць жа звычайная працэдура юрыдычнага перасьледу, ёсьць такая форма, як выклік у праваахоўныя органы на допыт ці размову. Навошта такія бандыцкія мэтады?
Максімюк: Па-мойму, гэта выгадна перш за ўсё ўладзе. Калі ня знойдуць віноўнікаў выкраданьня — а імавернасьць гэтага вельмі вялікая, бо ж нікога да гэтай пары не знайшлі ні ў адным з выпадкаў — улада заўсёды можа адмахвацца тым, што, маўляў, тут маглі быць нейкія асабістыя разборкі, а не сплянаваная рэпрэсіўная акцыя спэцыяльных службаў. Калі, што нельга выключыць, у будучыні здарыцца нейкая такая разборка на асабістым грунце і віноўнікаў знойдуць, тады можна будзе сьпісаць і ўсе падобныя папярэднія выпадкі выкраданьня на звычайную крымінальшчыну. Але сваю галоўную мэту — запалохваньне — такое выкраданьне, безумоўна, выконвае. Калі вас возяць па горадзе з нацягнутай на вочы шапкай, а потым вывозяць у лес, можна спадзявацца чаго заўгодна. Бандыцкі мэтад такіх рэпрэсіяў тут вельмі эфэктыўны. А ў турмы саджаць апазыцыянэраў — па-першае, гэта ўжо было і яны гэтага ня надта баяцца. А па-другое, турэмнае зьняволеньне паказвае ўсяму сьвету, што ў дзяржаве фактычна нічога не зьмянілася. А вось такое бандыцкае выкраданьне дзяржаву так моцна не падстаўляе пад агонь міжнароднай крытыкі. Пакуль што.
Дракахруст: Тут , зразумела, ёсьць пытаньне, зь якога ўзроўню быў дадзены загад. Магчыма, з самага верху было сказана папалохаць у агульным пляне, ну а выканаўцы ўжо абралі мэтад у межах свайго разуменьня. Магчыма, гэта наагул ініцыятыва, народжаная на ўзроўні праваахоўных органаў, тут са спадаром Букоўскім можна і не пагадзіцца. Ім даручана змагацца з крамолай, яны і змагаюцца. Але магчыма спадар Букоўскі мае рацыю ў тым, што падобныя мэтады спароджаныя менавіта нармалізацыяй адносінаў з Захадам. Саджаць у турму – псаваць вобраз Беларусі. Ну а такія напады невядомых – заўсёды можна зрабіць зьдзіўлены твар, патлумачыць, што ўлада ні пры чым і наагул апазыцыянэрам гэта прымроілася. Хаця насамрэч падобныя гісторыі псуюць вобраз Беларусі можа нават болей, чым афіцыйны юрыдычны перасьлед. Там дзяржава ўсё ж нясе пэўную адказнасьць за арыштаванага і асуджанага. А тут хто за што адказны? Лятучыя пачвары? Як за Ганчара?
Лукашук: Ян, ці была нейкая міжнародная рэакцыя на паведамленьні пра выкраданьні палітычных актывістаў у Беларусі? Ці могуць гэтыя паведамленьні паўплываць на супрацоўніцтва Беларусі з Эўразьвязам у межах “Усходняга партнэрства”? Дарэчы, на гэтым тыдні ў Брусэлі як раз адбылася нарада кіраўніцтва ЭЗ зь міністрам замежных справаў Беларусі Сяргеем Мартынавым.
"Выпадак, які меў месца ў нядзелю ў Беларусі, зьяўляецца актам запалохваньня. Я зьвяртаюся да ўладаў з заклікам стварыць умовы, якія выключылі б паўтарэньне такіх выпадкаў. Віноўнікі павінны быць знойдзеныя і справядліва асуджаныя".
І старшыня Эўрапарлямэнту таксама намякнуў, што падобныя здарэньні могуць ускладніць далейшы дыялёг Эўразьвязу зь Беларусьсю: "Эўрапейскі парлямэнт лічыць, што трэба працягваць дыялёг зь Беларусьсю пры пэўных умовах: гэта павінна спалучацца з прагрэсам у сфэры дэмакратыі, правоў чалавека і вяршэнства закону. Падобныя выпадкі, такія як выкраданьні і запалохваньне, ставяць пад пытаньне цяперашні падыход краінаў-сябраў Эўразьвязу да Беларусі".
Тацяна Шапуцька і “Ўсходняе партнэрства”
Лукашук: Мы ня ведаем, ці ўзьнімалася тэма нападаў на апазыцыянэраў падчас перамоваў у Брусэлі. Але іншая тэма, якая тычылася апазыцыянэркі Тацяны Шапуцькі, стала на нарадзе прадметам жорсткага абмену рэплікамі паміж міністрам замежных справаў Швэцыі Карлам Більтам і Мартынавым.
Прыкладна месяц таму Шапуцька як прадстаўніца “Маладога Фронту” удзельнічала ў Форуме грамадзянскай супольнасьці праграмы “Ўсходняга партнэрства”. На гэтым форуме былі і прадстаўнікі беларускіх праўладных грамадзкіх арганізацый, напрыклад, старшыня ФПБ Леанід Козік.
Але неўзабаве пасьля вяртаньня ў Менск Тацяна была выключаная з юрфаку БДУ бяз права аднаўленьня.
Карл Більт заявіў, што будзе "абсалютна непрымальна", калі выключэньне з ВНУ адбылося з прычыны ўдзелу Шапуцькі ў Форуме грамадзянскай супольнасьці партнэрства.
Сяргей Мартынаў адзначыў, што "адлічвае ня ўрад, а ВНУ". Ён падкрэсьліў, што прычынай адлічэньня стала "колькасьць пропускаў".
На гэта Більт адказаў, што "з кіраўніцтвам ВНУ зьвязаліся прадстаўнікі праваахоўных органаў". "Яны, вядома, маглі цікавіцца яе пропускамі, але звычайна гэта не ўваходзіць у іх абавязкі", – заявіў швэдзкі міністар.
На ваш погляд, чаму Тацяну Шапуцьку адлічылі з унівэрсытэту? Яна ж узяла ўдзел ня ў сходцы баевікоў, а ў форуме праграмы, якую беларуская ўлада гэтак горача падтрымлівае?
Дракахруст: Дакладна фармулёўка загаду гучыць вельмі ляканічна:
"Адлічыць Шапуцька Тацяну Віктараўну зь ліку студэнтаў 2 курса юрыдычнага факультэту спэцыяльнасьць "паліталёгія" бюджэтнай формы навучаньня за парушэньні Правілаў унутранага распарадку ў БДУ з 02.02.2009".
Дарэчы, Тацяна наконт тлумачэньня міністра, што яе выключылі за пропускі заняткаў, сказала, што спадар Мартынаў ці схлусіў ці быў уведзены ў зман сваімі інфарматарамі.
Я мяркую, што гэта было сьвядомае выпрабаваньне, сьвядомы выклік, кінуты Эўропе. За палітычную дзейнасьць сапраўды было выключана шмат студэнтаў, хаця, здаецца, апошнім часам такіх выпадкаў крыху паменела. Але вы маеце рацыю – тут вырашальную ролю адыгрывае падстава. Афіцыйны Менск усяляк вітае “Ўсходняе партнэрства” з усімі яго плятформамі, узаемадзеяньне па лініі грамадзянскай супольнасьці – адна з такіх плятформаў. Тацяна Шапуцька ў гэтым і паўдзельнічала. І атрымала.
Эўропе паказалі: афіцыйны Менск – ваш ня тое, што важны ці асноўны, а адзіны партнэр, Беларусь – гэта яе ўлада. І ня толькі ў палітычных ці эканамічных, а ў любых пытаньнях. Гэта ў дадзеным выпадку ня толькі пытаньне правоў чалавека, гэта пытаньне таго, якім зьместам будзе напоўненае супрацоўніцтва Беларусі з Эўропай.
Максімюк: Да таго, што сказаў Юры і з чым я цалкам пагаджаюся, я дадам яшчэ адну заўвагу. Студэнты, што б пра іх ні казалі наагул, належаць да палітычна самай актыўнай групы ў Беларусі. Узгадаем Плошчу 2006 году — колькі іх там было, колькі потым апынулася на Акрэсьціна, і колькі было вымушана працягваць вучобу ўжо ў Польшчы, у рамках “праграмы Каліноўскага”. Прыклад з адлічэньнем Тацяны Шапуцька — ён паказальны для афіцыйнай палітыкі ў адносінах да студэнцкай моладзі. Асноўная мэта гэтай палітыкі — пацыфікацыя настрояў у ВНУ і поўны кантроль над грамадзкай актыўнасьцю студэнтаў — або праз БРСМ, або праз адлічэньні такіх нядобранадзейных элемэнтаў як Шапуцька.
Лукашук: Юры, якой была рэакцыя ў Беларусі на адлічэньне Тацяны Шапуцькі?
Дракахруст: Рэакцыя на дзіва салідарная. Больш за 250 студэнтаў сабралі подпісы за яе аднаўленьне ў БДУ. Вядомыя палітолягі выступілі з адкрытым лістом у падтрымку Тацяны. Чаму?
Па-першае, яна даволі папулярная асоба ў моладзевым асяродзьдзі і ў інтэрнэт-супольнасьці.
Па-другое, палітычная подбіўка ў яе адлічэньні бачная няўзброеным вокам. Дарэчы, пасьля тлумачэньняў міністра Мартынава ў Брусэлі, маўляў, выключылі за пропускі, Тацяна сказала нашаму радыё, што спадар Мартынаў ці сьвядома хлусіў ці карыстаўся неправеранай інфармацыяй, у загадзе аб яе выключэньні пра пропускі заняткаў не гаворыцца ні слова.
Ну і па-трэцяе, усе разумеюць міжнародны сэнс гэтай сытуацыі, пра што я казаў. Тут змаганьне ідзе ня толькі вакол лёсу несправядліва звольненай студэнткі, а вакол лёсу стасункаў Беларусі з Эўропай.
Лукашук: Ян, на Ваш погляд, ці будзе ЭЗ рабіць нейкія дзеяньні, каб Тацяна была адноўленая ў БДУ? Ці справа абмяжуецца тым дыялёгам, які адбыўся паміж спадарамі Більтам і Мартынавым?
Максімюк: Па-мойму, справа хутчэй за ўсё абмяжуецца гэтым абменам горкімі рэплікамі на эўрапейскім форуме. Я думаю, што ў Эўропе і знойдзецца нейкі фонд, які дапаможа беларускай студэнтцы закончыць вучобу за мяжою. Эўрапейскія палітыкі, як мне здаецца, пакуль што не зацікаўленыя, каб з гэтага адлічэньня рабіць прынцыповую ўмову ў сваіх цяперашніх адносінах зь Менскам. Падаецца, што яны яшчэ ня вычарпалі запасу добрай волі і цярплівасьці, які назьбіралі дзеля прыцягненьня Беларусі да "Ўсходняга партнэрства".
Лукашук: І прагноз: ці будзе Тацяна Шапуцька адноўленая ў БДУ?
Дракахруст: Я не выключаю такой магчымасьці. Для Эўропы гэта лякмусавая паперка, што Менск разумее пад партнэрствам. Да таго ж недакладнае тлумачэньне, якое даў у Брусэлі міністар Мартынаў, пакідае ўладам шлях для адступленьня, маўляў, разабраліся і паправілі памылку чыноўнікаў. Хаця 100% ня даў бы, бо і Менск можа ўспрыняць гэта, як лякмусавую паперку – у якой ступені Брусэль можа прыняць разуменьне партнэрства афіцыйнай Беларусьсю.
Максімюк: Гэта мала праўдападобны паварот падзеяў у справе Шапуцькі. У студэнцкім асяродзьдзі аднаўленьне адназначна ўспрынялося б як праява слабасьці ўлады. А таму наўрад ці Тацяне Шапуцьцы ўдасца аднавіцца.
10 гадоў “саюзнай дзяржавы”
Лукашук: Да нас зь Юрыям далучыўся наш калега з рускай службы нашага радыё Андрэй Шары.
10 гадоў таму ў Крамлі была ўрачыста падпісаная дамова “Аб стварэньні саюзнай дзяржавы Беларусі і Расеі”. У ёй даволі падрабязна былі прапісаныя этапы стварэньня супольных дзяржаўных інстытутаў, адпаведна на пераходны пэрыяд прадугледжваліся асаблівыя, спрыяльныя адносіны паміж дзьвюма ўсё яшчэ асобнымі краінамі ў эканамічнай, палітычнай, вайсковай і іншых галінах.
Дзесяцігодзьдзе – даволі вялікі тэрмін, дастатковы для падвядзеньня пэўных вынікаў. Скажам, Эўразьвяз за апошнія 10 гадоў зьмяніўся вельмі моцна хаця б паводле колькаснага складу. Да беларуска-расейскай саюзнай дзяржавы далучыцца неяк ніхто не пасьпяшаўся, але якія вынікі дзесяцігодкі для саміх яе ўдзельнікаў.
Што выйгралі і што прайгралі Беларусь і Расея ад гэтага праекту? Яны не памыліліся, падпісаўшы ў сьнежні 1999 году дамову аб стварэньні саюзнай дзяржавы?
Дракахруст: Ну, калі мераць грашыма, то мяркую, што выйграла Беларусь. Нядаўна прэзыдэнт Расеі Дзьмітры Мядзьведзеў назваў суму гранту ў выглядзе ўсялякіх прэфэрэнцыяў, ільготаў і іншай дапамогі, які Беларусь атрымала ад Расеі за гады незалежнасьці – 50 мільярдаў даляраў. Значная, калі ня большая частка гэтага гранту прыпадае як раз на гады саюзнай дзяржавы. Пры гэтым нельга сказаць, што ў абмен Расея атрымала настолькі ж бясспрэчныя актывы і даброты ў Беларусі. Я мяркую, што ў параўнаньні з 1999 годам Беларусь стала больш незалежнай ад Расеі.
Ну а наконт ці не памыліліся... Калі Лукашэнка сапраўды хацеў стварыць супольную дзяржаву, то пэўна памыліўся, бо яе няма ў тым ліку і ягонымі высілкамі. А калі не хацеў, калі хацеў тлуміць партнэрам галаву, атрымліваючы за казкі рэальныя грошы, то можа і не. Аднак калі зыходзіць з інтарэсаў не Лукашэнкі, а Беларусі, што не зусім тое самае, то такая гульня была і застаецца надзвычай рызыкоўнай, хаця дамова і мёртвая, сама яе наяўнасьць зьяўляецца ідэалягічным падмуркам для розных праектаў і памкненьняў да інкарпарацыі Беларусі ў Расею.
Калі казаць пра тое, што даў гэты саюз народам, то гэта магчымасьць у аэрапорце Шарамецьева беларусам прайсьці праз кароткую чаргу пашпартны кантроль. Як грамадзянін краіны ЭЗ праходзіць праз кароткую чаргу ў аэрапортах Эўропы. Мне цяжка казаць пра эканамічныя і вайсковыя выгады, бо гісторыя ня мае ўмоўнага ладу і мы ня ведаем, як бы складваліся эканамічныя і ваенна-палітычныя стасункі Беларусі і Расеі, калі б гэтай дамовы ня існавала.
Лукашук: На ваш погляд, чаму за 10 гадоў усё ж не адбылося аб’яднаньня дзьвюх краінаў у паўнацэнную адзіную дзяржаву? Ці справа толькі ў тым, што не сышліся ў цане з Лукашэнкам, што менш, чым за Крэмль, ён свой “тавар” не прадаваў?
Шары: Я мяркую, што тут дзьве групы прычынаў. Першыя – аб'ектыўна-гістарычныя, пра што мы гаварылі. Гэта азначае, што дынаміка дэзынтэграцыі мацнейшая за спробы інтэграцыі ў той форме, у якой яны робяцца. Бо па вялікім рахунку гэта спроба будаваць новае дзяржаўнае ўтварэньне, карыстаючыся інструмэнтамі таго ж Савецкага Саюзу. Гэта спроба збудаваць новы будынак на старым падмурку, таму ён такі крывы і атрымліваецца.
Другая прычына – тое, што ў палітычных групаў у Маскве і Менску ёсьць свае інтарэсы, і яны іх выкарыстоўваюць. Ёсьць суб'ектыўныя фактары, такія як адносіны Лукашэнкі з Пуціным і Мядзьведзевым.
Дракахруст: У Беларусі існавалі людзі, хаця і далёка ня большасьць, якія адкрыта пратэставалі і змагаліся супраць таго, каб супольная дзяржава стала рэальнасьцю. Але мяркую, што калі б справа была толькі ў іх, то такое аб’яднаньне хутчэй за ўсё і адбылося б.
Мне здаецца, што ўпартасьць Лукашэнкі, яго нежаданьне задаволіцца меншым, чым Крэмль, былі адлюстраваньнем нежаданьня і беларускага грамадзтва, і асабліва беларускай эліты, у тым ліку і ўладнай, распускацца ў рускім моры. Яны яшчэ да ўсіх кампаніяў “За Беларусь” былі, так бы мовіць, крыптапатрыётамі, крыптанацыяналістамі. Проста ня ведалі, што гэта так называецца. На ўзроўні рыторыкі – так, наша Расея, наша Масква, Белавескае злачынства, рускія са знакам якасьці, але як даходзіла да рэальнага аб’яднаньня – даваўся задні ход.
Ну а для расейскай эліты “Крэмль за Беларусь” быў відавочна нявыгаднай зьдзелкай. Гэта Беларусь зацыкленая на Расеі, хаця цяпер і меней, чым 10 гадоў таму. Але не наадварот, Расея на Беларусі ніколі зацыкленая не была. Ну так, ва ўяўленьні расейцаў – свае людзі, ну някепска было б быць разам. Але было шмат нашмат больш важных і цікавых сюжэтаў.
Шары: Я б зьвярнуў увагу на яшчэ адну асаблівасьць, на рознае ўспрыманьне гэтай дамовы ў грамадзкай сьвядомасьці двух народаў. Для вялікага рускага народу – гэта далучэньне братэрскага нам беларускага народу, Беларусі братэрскай, але маленькай, да Расеі. Ня нас далучаюць, а мы далучаем. Далучацца – добра, не далучацца – таксама нічога, мы вялікія і бяз гэтага. Для Беларусі гэта іншае пытаньне, гэта пытаньне нацыянальнай ідэнтычнасьці. Нават калі ў Беларусі будзе шмат прыхільнікаў разьвіцьця добрых, братэрскіх адносінаў з Расеяй, гэта ўспрымаецца інакш, чым у Расеі, з прычыны розных геапалітычных парамэтраў краін.
Калі "разводзіліся" Чарнагорыя і Сэрбія, то галоўным і лягічным аргумэнтам прыхільнікаў чарнагорскай незалежнасьці было тое, што ня можа быць раўнапраўны саюз пры суадносінах 1:18 паводле памераў, тэрыторыі і эканамічнаму патэнцыяле.
Лукашук: Чаму, на ваш погляд, бакі не пахаваюць гэтую дамову, літара якой відавочным чынам не выконваецца, ня спыняць гульню ў нейкую незразумелую дзяржаву, не назавуць, так бы мовіць, котку коткай – асаблівымі адносінамі дзьвюх асобных дзяржаваў?
Дракахруст: Для Расеі, магчыма, дамова патрэбная як той самы ідэалягічны падмурак для рэальнага аб’яднаньня ў нейкіх іншых гістарычных варунках. Хаця хутчэй за ўсё і для беларускіх, і для расейскіх кіраўнікоў ёсьць карысьць і ў віртуальным існаваньні саюзнай дзяржавы. Яна як усьмешка Чэшырскага ката з “Алісы ў краіне цудаў”. Ката няма, але ўсьмешка лунае ў паветры. Бо Крамлю назваць котку коткай азначала б расьпісацца ў тым, што Беларусь – замежжа, стварыць у расейскім грамадзтве адчуваньне, што Беларусь для яго страчаная.
Але і для Лукашэнкі гэта небясьпечна. Ёсьць спадзяваньне, што як частцы саюзнай дзяржавы ўсё ж больш атрымаецца атрымаць, чым як проста саюзьніку. Ну і праблема ідэнтыфікацыі паўстае. Так Беларусь – як бы Расея са знакам якасьці. Ну а калі гэтага прывіду саюзнай дзяржавы няма, то Беларусь – гэта хто?
Шары: Я б зь Юрыем не пагадзіўся. Мне не здаецца, што дамова аб саюзнай дзяржаве – гэта бессэнсоўны і мёртвы палітычны праект. Калі мы кажам пра гістарычную пэрспэктыву, то магчыма і так. Але калі мы кажам пра інтарэсы, якія вырашаюць пры дапамозе гэтай дамовы палітыкі ў Менску і Маскве, ён працуе. Можа гэта і неэфэктыўная машына, не "Мэрсэдэс", але ўжо ня горшая за "Жыгулі".
Чаго дамагалася Беларусь у гэтым саюзе? Атрымліваць расейскія грошы. Яна іх атрымлівае. Чаго дамагалася Расея? Ваенна-палітычнага пляцдарму на захадзе і захаваньня градусу размоваў пра веліч сваёй дзяржавы і пра Маскву як зьбіральніцу земляў. Таму гэты саюз і не зьнікае, хаця большасьць грамадзянаў Беларусі і Расеі яго не адчуваюць. Ён спатрэбіўся тым, хто выбудоўвае на ім свае палітычныя і эканамічныя канструкцыі.
Я ня думаю, што ён разваліцца бліжэйшым часам, пакуль істотна ня зьменяцца не пэрсаналіі нават, а характар сацыяльна-палітычных рэжымаў у Маскве і ў Менску.
Лукашук: Андрэй, Вы далі Ваш прагноз, колькі праіснуе гэтая дамова. Юры, Ваш погляд?
Дракахруст: Я не зусім згодны з Андрэем. Так, фактам зьяўляецца тое, што паміж Беларусьсю і Расеяй існуюць вельмі шчыльныя сувязі – эканамічныя, ваенныя, палітычныя і г.д. Але яны маглі б існаваць і бяз гэтага "парасона", бяз гэтага слова – саюзная дзяржава. Акрамя таго расейскага адчуваньня, пра якое сказаў Андрэй – што Расея большая, чым РФ. Магчыма, і для беларусаў – адчуваньня, што мы ня проста саюзьнікі, а яшчэ нешта большае.
Я думаю, гэтае "нешта большае" будзе існаваць яшчэ гадоў 10. А што тычыцца саюзных адносінаў, то яны могуць існаваць значна даўжэй.
