Мястэчка Сьвіслач Гарадзенскай вобласьці, праваслаўныя могілкі

Штогод пры канцы кастрычніка ў мястэчка Сьвіслач зьяжджаюцца людзі з усяе Беларусі, каб ушанаваць памяць паўстанцаў Кастуся Каліноўскага. Дзень памяці традыцыйна пачынаецца з ускладаньня кветак да магілы брата Кастуся — Віктара Каліноўскага, які быў ідэолягам паўстаньня 1863 году. Таксама госьці кладуць кветкі да адзінага ў Беларусі помніка Кастусю Каліноўскаму і да помніка выбітнаму паўстанцу Рамуальду Траўгуту, наведваюць месца, дзе была сядзіба Каліноўскіх. Адбываецца мітынг, апошнімі гадамі і памінальная імша ў мясцовым касьцёле.

Ініцыятыва нарадзілася ў гарадзенскім дэмакратычным асяродку, — кажа актор, бард Віктар Шалкевіч:

“У раньнія дэмакратычныя гады Зьміцер Кісель і нехта зь ім з Гародні знайшлі ў Сьвіслачы на праваслаўных могілках магілу Віктара Каліноўскага. Потым Юры Мацко скаваў крыж. Тым часам прафэсар Міхась Ткачоў капаў сядзібу Каліноўскіх у Якушоўцы. Усё гэта неяк сышлося да адной купы. І ў асяродзьдзі дэмакратаў вырашылі, што гэта варта ўшаноўваць, і мы пачалі кожны год туды езьдзіць”.

У днях памяці за амаль паўтара дзесяцігодзьдзя ўзялі ўдзел практычна ўсе знакавыя фігуры дэмакратычнай Беларусі. Філёзаф Валянцін Акудовіч, які родам са Сьвіслачы, штогод бывае на гэтых могілках, абавязкова наведвае і магілу Віктара Каліноўскага. Браў ён удзел і ў адным зь першых Дзён памяці паўстанцаў:

“Сюды прыехалі два паўнюткія аўтобусы з Гародні і Менску, і мы ладнай калёнай з разгорнутымі сьцягамі пайшлі да цэркаўкі на гары, побач зь якой і знаходзіцца магіла Віктара Каліноўскага. Толькі мы падышлі да помніка, як з царквы шугануў натоўп разьятраных бабулек, якія, нагледзеўшыся дзяржаўнага тэлебачаньня, палічылі, што мы прыехалі ў Сьвіслач рабіць рэвалюцыю. Чамусьці найбольшую нянавісьць у іх выклікаў Уладзімер Арлоў. Яны акружылі яго, махалі кулачкамі, а некаторыя сваімі торбачкамі нават спрабавалі хляснуць па славутым пісьменьніку. Гэта было сьмешна, але потым мне зрабілася сумна. Гэтак жа сама пасьля паўстаньня мужыкі лавілі па лясах касінераў Каліноўскага і здавалі іх царскім уладам. І тады падумалася зусім скрушнае: паспаліты беларус ніколі не змагаўся з уладай, ён заўсёды змагаўся толькі з уласнымі героямі”.

Першыя сьвяткаваньні выклікалі насьцярожанасьць і нават гнеў мясцовых і гарадзенскіх уладаў. Яны прасілі не разгортваць нацыянальныя сьцягі, ня йсьці калёнамі, фільмавалі ўдзельнікаў мерапрыемстваў. Але паступова напружанасьць зьнікла. І хоць улады ў Днях памяці ня ўдзельнічаюць, ставяцца да іх больш ляяльна. На магіле Віктара Каліноўскага заўсёды кветкі і бел-чырвона-белыя стужкі. Іх ніхто не чапае. Усё ж свой чалавек пахаваны.