Тэхнічны прагрэс хоць і робіць свой уплыў на галіну, пераводзячы тэксты ў лічбавы фармат, аднак бальшыня беларусаў усё ж аддае перавагу папяровай кнізе, а не кампутару. Між тым, пэўным чынам крызісныя наступствы на кнігагандлі адбіліся.
СЛУХАЦЬ:
У бальшыні краін Заходняй Эўропы кніжны гандаль ня збавіў абаротаў пад ціскам крызісу. Біржавы зьвяз нямецкага кнігагандлю паведамляе, што пасьля пасьпяховага каляднага сэзону вясеньні інтарэс да літаратуры таксама адзначыўся высокай актыўнасьцю. Запатрабаванасьць мастацкай і спэцыяльнай літаратуры на паперы тлумачыцца ў асноўным кансэрватыўным стаўленьнем да кнігі — чытачы так і не прызвычаіліся ўспрымаць тэкст з экрана манітора ці мабільнага тэлефона.
А якая сытуацыя ў Беларусі? Вось што кажа генэральны дырэктар кнігагандлёвага і выдавецкага прадпрыемства “МАКБЕЛ”, заснавальнік і кіраўнік Менскай міжнароднай кніжнай выставы-кірмашу Дзьмітрый Макараў:
“У Беларусі пакуль крызіс таксама не адчуваецца. Нават на тле Расеі крызіс на попыце ніяк не адбіўся. Прывяду прыклад: 11—15 лютага ў нас праходзіла кніжная выстава-кірмаш. Мы захавалі і аб’ём, і экспанэнтаў. Па дзяржавах дык нават прыбавілі: летась было 20, сёлета ўжо 25. Экспанэнтаў у мінулым годзе было 612, у гэтым — 615. То бок усё захавалі, і гэта сьведчыць пра тое, што прынамсі ў гэтай галіне крызіс Беларусь пакуль не закрануў.
Сёньня перашкаджае кнігараспаўсюду тое, што ў нас асноўны партнэр — Расея. ...
Сёньня рэальна перашкаджае кнігараспаўсюду тое, што ў нас асноўны партнэр — Расея. Усё, што мы друкуем на экспарт у выдавецтвах, пераважна вывозіцца ў Расею. І адтуль на нашых прылаўках на 90% — расейская кніга. Але сёньня захоўваць адносны парытэт перашкаджае розьніца ў заканадаўствах: у нас падатак на дададзеную вартасьць на кніжную прадукцыю — 18%, у Расеі ПДВ — 10%”.
Аляксандар Леванюк некалькі гадоў займаўся кнігагандлем у Менску, цяпер прадае кнігі ў Жабінцы на Берасьцейшчыне. Кажа, што хоць рэзкага абвалу няма, аднак вольных грошай у людзей аб’ектыўна стала меней:
“Горад у нас невялікі, але, у прынцыпе, і тут няма такога рэзкага абвалу. Дзіцячая тэматыка, можна сказаць, увогуле не пацярпела. Што тычыцца мастацкай літаратуры, то людзі, для якіх кніга — каштоўнасьць, якія чытаюць не бульварныя раманы, а якасную літаратуру, таксама працягваюць набываць кнігі. Па коштах такія кнігі досыць даступныя. Хоць, безумоўна, на масавасьці адбілася. Прыйшоў пасьля Новага году сталы пакупнік, кажа: падлічылі з жонкай прыбыткі і прыйшлі да высновы, што сумарна ў месяц давядзецца меней траціць даляраў на 50. Як стабільны пакупнік кніг ён зараз ужо больш дакладна лічыць і ў выніку набывае менш”.
Цікаўлюся: ці заўважна падаражэла кніжная прадукцыя пасьля дэвальвацыі беларускага рубля напачатку 2009 году?
....беларускія кнігі яшчэ мацней падаражэлі, чым расейскія ...
Асноўны пастаўшчык кніжнай прадукцыі ў Беларусь — па-ранейшаму Расея. Тамтэйшыя выдавецтвы задавальняюць беларускіх спажыўцоў па бальшыні пазыцый, ад любоўных раманаў да клясыкі. Натуральна, увесь асартымэнт — на расейскай мове. Беларускія выдаўцы арыентуюцца перадусім на навучальную і спэцыяльную літаратуру, у меншай ступені прадукуецца мастацкая літаратура. У 2008 годзе выдадзена 13 тысяч найменьняў кніг агульным накладам 55 мільёнаў асобнікаў. Гэта больш, чым паказьнікі 2007 году, аднак аналіз за пяцігодку сьведчыць: ёсьць тэндэнцыя да пашырэньня асартымэнту пры зьмяншэньні накладаў. Калі пры канцы 1990-х звыклай справай быў наклад у некалькі дзясяткаў тысяч, то цяпер тыражнасьць зьнізілася да 3—5 тысяч.
Зрэшты, ёсьць і адваротныя прыклады. Так, менскае выдавецтва “Харвест” здолела “захапіць” расейскі рынак, спэцыялізуючыся на гістарычнай літаратуры. Сталы аўтар выдавецтва — дасьледчык Анатоль Тарас. Ягоныя кнігі сэрыі “Невядомыя войны” вытрымалі ўжо некалькі выданьняў і ідуць на ўра. Першая грунтоўная праца — “Войны Маскоўскай Русі зь Вялікім Княствам Літоўскім і Рэччу Паспалітай у XIV—XVIІ стагодзьдзях”. Нядаўна ў продажы зьявілася “Анатомія нянавісьці. Расейска-польскія канфлікты ў XVIII—ХХ стагодзьдзях”:
“Наша выдавецтва сваім галоўным рынкам збыту мае Расею. І тут няма ніякай палітыкі, гэта чыстай вады камэрцыя. Але паколькі ў першай кнізе гаворка ішла пераважна пра Вялікае Княства Літоўскае, пра нашага гістарычнага папярэдніка, то, натуральна, кніжка зацікавіла многіх чытачоў і ў Беларусі. Пайшла добра тут, вытрымала за тры гады тры перавыданьні агульным накладам 9 тысяч асобнікаў, што для кнігі аб’ёмам 800 старонак і такога зьместу — посьпех фантастычны. Ня проста посьпех, а фантастычны. Цяпер чарга “Анатоміі нянавісьці”. Кніга паступіла ў продаж у Расеі ўжо даўно, я бачыў яе ў 17 інтэрнэт-крамах. У Менску яна толькі паступае ў продаж і каштуе ў крамах у сярэднім 55 тысяч рублёў. Калі ўлічыць, што ў кніжцы 800 старонак, плюс 32 старонкі — каляровая ўкладка, і з улікам курсу даляра, — недзе 20 даляраў, што для такой кнігі абсалютна нармальна. Канечне, я ня думаю, што за ёй адразу чэргі пастануць, але, мяркую, яна знойдзе свайго чытача”.
